|
Qirim urushi
|
| Sana | 25.06.2024 | | Hajmi | 2,1 Mb. | | #265593 |
Bog'liq QIRIM URUSHI QIRIM URUSHI
Usmonli imperiyasi va Rossiya imperiyasi boshchiligidagi koalitsiya, jumladan Bolgariya, Ruminiya, Serbiya va Chernogoriya o'rtasidagi mojaro edi.
SABABLARI:Kavkazda hukmronlik uchun Rossiya va Turkiya hamda uning ittifoqchilari o‘rtasida 1853–1856-yillarda kechgan kurash tarixga “Qrim urushi” yoki “Sharqiy urush” nomi bilan kirdi. 1854-yilning fevralida Turkiya Rossiyaga qarshi kurashda ittifoq tuzdi. Uning tarkibiga Buyuk Britaniya, Fransiya va 1855-yildan Sardiniya qirolligi kirgan. Harbiy harakatlar Kavkazda, Dunay knyazliklarida, Boltiqbo‘yi, Qora, Azov, Oq va Barens dengizlarida, shuningdek, Kamchatka va Kuril orollarida bo‘lib o‘tdi, asosiy e’tibor Qrimga yo‘naltirilgani sababli ham urush “Qrim urushi” nomini oldi.
Qrim urushi 1853 yil oktyabrdan 1856 yil fevraligacha bo'lib o'tdi, unda Rossiya Usmonli imperiyasi , Frantsiya , Buyuk Britaniya va Piedmont-Sardiniya ittifoqiga yutqazdi.Urushning bevosita sababi Falastindagi (o'sha paytda Usmonli imperiyasining bir qismi bo'lgan) nasroniy ozchiliklarning huquqlari, frantsuzlar Rim-katoliklarning huquqlarini, Rossiya esa Sharqiy pravoslav cherkovining huquqlarini himoya qilgan.Uzoq muddatli sabablar Usmonli imperiyasining tanazzulga uchrashi, oldingi rus-turk urushlarida Rossiya imperiyasining kengayishi va Britaniya va Frantsiyaning Yevropa Konsertida kuchlar muvozanatini saqlab qolish uchun Usmonli imperiyasini saqlab qolishni afzal ko'rdi.
1853 yil oktyabr oyida Frantsiya va Angliyadan yordam va'dalarini olgan Usmonlilar Rossiyaga urush e'lon qildilar.Umar Posho boshchiligida Usmonlilar kuchli mudofaa kampaniyasini olib bordilar va ruslarning Silistrada (hozirgi Bolgariyada ) yurishini to'xtatdilar.Usmonlilarning qulashidan qo'rqib, inglizlar va frantsuzlar 1854 yil yanvar oyida o'z flotlarini Qora dengizga kiritdilar
1854 yil iyun oyida ular shimolga Varnaga ko'chib o'tdilar va ruslar Silistrani tark etishlari uchun o'z vaqtida yetib kelishdi.Ittifoqchi qo‘mondonlar Rossiyaning Qora dengizdagi asosiy harbiy-dengiz bazasi – Qrim yarim orolida joylashgan Sevastopolga hujum qilishga qaror qilishdi.Kengaytirilgan tayyorgarlikdan so'ng, ittifoqchi kuchlar 1854 yil sentyabrda yarim orolga tushdi. Ruslar 25 oktyabrda Balaclava jangida qarshi hujumga o'tdilar va qaytarildilar, ammo natijada Britaniya armiyasining kuchlari jiddiy ravishda kamayib ketdi.Rossiyaning Inkermandagi ikkinchi qarshi hujumi (1854 yil noyabr) ham murosasiz yakunlandi.Har ikki tomonning qo'shinlari uchun shafqatsiz sharoitlarni o'z ichiga olgan front Sevastopol qamaliga o'tirdi.
IQo'shimcha omillarga Rossiyaning 1853-56 yillardagi Qrim urushi paytida ko'rgan hududiy yo'qotishlarini qoplash, Qora dengizda o'zini tiklash va Bolqon xalqlarini Usmonli imperiyasidan ozod qilishga urinayotgan siyosiy harakatni qo'llab-quvvatlash maqsadlari kiradi. Rossiya boshchiligidagi koalitsiya urushda g'alaba qozondi va Usmonlilarni Konstantinopol darvozalarigacha itarib yubordi va bu G'arbiy Yevropaning buyuk davlatlarining aralashuviga olib keldi.
; Usmonli imperiyasi va Rossiya imperiyasi boshchiligidagi koalitsiya, jumladan Bolgariya, Ruminiya, Serbiya va Chernogoriya o'rtasidagi mojaro edi
ROSSIYA TURKIYA URUSHi
Natijada, Rossiya Kavkazdagi viloyatlarga, ya'ni Kars va Batumga da'vogarlik qilishga muvaffaq bo'ldi, shuningdek, Budjak viloyatini ham qo'shib oldi. Ruminiya, Serbiya va Chernogoriya knyazliklari, ularning har biri bir necha yillar davomida amalda suverenitetga ega bo'lib, Usmonli imperiyasidan rasman mustaqillikni e'lon qildi. Deyarli besh asrlik Usmonlilar hukmronligidan keyin (1396-1878) Rossiyaning yordami va harbiy aralashuvi bilan avtonom Bolgariya davlati vujudga keldi.
1858-yilda ruhoniylar tomonidan qoʻzgʻatilgan Shimoliy Livanning maroniy dehqonlari oʻzlarining asosan druzlar boʻlgan feodal boshliqlariga qarshi qoʻzgʻolon koʻtardilar va dehqon respublikasini oʻrnatdilar. Maronit va druz dehqonlari druzlar hukmdorlari qo'l ostida ishlagan janubiy Livanda druz dehqonlari o'zlarining dindoshlari va maronitlarga qarshi bo'lib, mojaroni fuqarolar urushiga aylantirdilar. Har ikki tomon jabr ko‘rgan bo‘lsa-da, druzlar qo‘lida 10 mingga yaqin maronitlar qirg‘in qilindi.
|
| |
