Qodirov Halim Gafurovich, Safarov Zokir Nosirovich, Qosimov Bekzod Dilmurod o’g’li

Qodirov Halim Gafurovich, Safarov Zokir Nosirovich,

Qosimov Bekzod Dilmurod o’g’li

BERUNIYNING NOMUKAMMAL OLMOSLARI

Navoiy Davlat Konchilik va Texnologiyalar Universiteti,Navoi,210100,G’alaba ko’chasi O’zbekiston 190

Jamiyatda insonlar hamisha tarakkiyot sari intilganlar. Olimlar yangi kashfiyotlar, ixtirolar, bitmas-tuganmas topilmalarga hamisha qiziqib kelganlar. Buyuk ixtirolar va ularning ijodkorlari haqidagi izlanishlar esa o’zining dolzarbligi bilan fanda alohida ahamiyatga ega.

Mamlakatimiz va jamiyatimiz zamon talablari darajasida rivojlanishini ilm-fansiz tasavvur qilish qiyin. Ilm-fan taraqqiyotida fundamental tadqiqotlar muhim ahamiyat kasb etadi. Аynan ular orqali yangi bilimlar o’zlashtiriladi va nazariyalar shakllantiriladi, kelgusi amaliy tadqiqotlar va innovatsion ishlanmalar uchun mustahkam asos yaratiladi. Ushbu maqola aynan Qoraqalpog’iston Respublikasi hududida alloma Аbu Rayxon Beruniy aniqlagan mavjud minerallar, kimyoviy elementlarning kashf etilishi va yaratilish tarixi bilan bog’lik va qiziqarlidir.

Xozirgi kunda ”Beruniyning nomukammal olmoslari” mineralini hosil bo’lish jarayonlari, minerallarning fizik va kimyoviy tarkibi aniqlangan. Kimyoviy tarkibi, xossalari asosiy birikmalari va sanoatning barcha bo’ginlarida foydalanish tug’risida umumiy maʼlumotlar, istiqbolli progressiv materiallar yaratish zaruriyati mavjudir. Metallarning kristal tuzulishi, metallar strukturasi, qotishmalar nazariyasi, qotishmalarning turlari, fazalar qoidasi, metal va qotishmaning fizik va kimyoviy, mexanik hamda texnologik xossalari, plastik va elastik deformatsiya kremniy, sirkoniy va uning erbiyli qotishmalari hamda ularning alohida xossali metallar va qotishmalarni amalda qo’llanilishi haqida maʼlumotlar berilgan.

Abu Rayxon Beruniyni Qimmatbaho javohirlar haqidagi kitobida takidlaganidek dastavval yoqudlar, so'ngra esa unga o'xshash toshlar to'g'risida hikoya qilinadi. Bunday toshlar ular bilan birga sotiladi. Ya'ni biz yoqudlaridan ustun turadigan, qattiqligi va sifati bilan ularni yengadigan ularga yordamlashuvchi yoki tarkibini to’ldiruvchi va ularni o’rnini bosuvchi toshlar to’g’risida so’zlagan. Endi esa Quronda yoquddan keyin keluvchi tosh, xususan, Beruniyning nomukammal olmossi Sirkoniyga e‘tiborimizni qaratamiz.