Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot
Texnologoiyalari Unversitatining Farg’ona filiali
Telekommunikatsiya injiniringi fakultetining 630-
21guruh talabasi Xurshidbek Abduqodirov
Ulug’bekovichning axborot va kodlash fanidan
tayyorlagan
Mustaqil ishi
2023 yil
REFERAT
Aloqa tizimlari va axborot teoremasi.
Xabar uzatish tizimi
Reja:
1. 1. Axborot uzatish muhitlari
haqida
2. Simsiz aloqa tizimi nima?
3. Aloqa jarayoni va axborot uzatish
kanallari
4. Xulosa
Axborot uzatish muhiti deb, kompyuterlar o’rtasida axborot almashinuvini
taьminlovchi axborot yo’llariga (yoki aloqa kanallariga) aytiladi. Ko’pchilik
kompyuter tarmoqlarida (ayniqsa, mahalliy tarmoqlarda) simli yoki kabelli
aloqa kanallari ishlatiladi, vaholanki, simsiz tarmoqlar ham mavjuddir.
Mahalliy tarmoqlarda ko’pincha axborotlar ketmaket kodda uzatiladi, yaьni bir
bit axborot uzatilgandan so’nggina keyingi bit uzatiladi. Tushunarliki, bunday
axborot uzatish parallel kodda axborot uzatishga qaraganda, murakkab va
sekin ishlovchi usuldir. SHuni hisobga olish kerakki, tezkor parallel usulda
axborot uzatish, ulangan kabellar (simlar) sonini uzatilayotgan axborotning
razryadlar soniga nisbatan baravar oshadi (masalan, razryadli kodda 8
marotaba axborot yo’li oshadi). Yuzaki qaraganda kabel kam sarf bo’ladigandek
ko’rinadi, aslida juda ko’p sarf bo’ladi. Tarmoqdagi abonentlar o’rtasidagi
masofa katta bo’lsa ishlatiladigan kabelning narxi kompyuter narxi bilan
barobar yoki undan ham ko’p bo’lishi mumkin. 8,16 yoki 32 ta kabellarni
o’tkazishga qaraganda, bir dona kabelni o’tkazish ancha oson. Tamirlash,
uzilishlarni topish va tiklash ishlari ham arzonga tushadi. Lekin bu hammasi
emas.
Kabelning turidan qatьi nazar axborotni uzoq masofaga uzatish murakkab
uzatish va qabul qilish qurilmalarini ishlatishni talab qiladi. Buning uchun
axborotni uzatish qismida kuchli signal hosil qilish va axborotni qabul qilish
qismida esa kuchsiz signalni tiklash (detektorlash) kerak. Ketmaket uzatishda
buning uchun faqat bitta uzatuvchi va bitta qabul qiluvchi qurilma talab
qilinadi. Parallel axborotni uzatishda uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalar soni
esa, ishlatiladigan parallel axborotni razryadlar soniga teng bo’ladi. SHuning
uchun uzunligi uncha ko’p bo’lmagan (10 metrli) tarmoqni loyihalashda
ko’pincha axborotni ketmaket uzatish usuli tanlanadi.
Axborotni parallel uzatishdagi muhim sharti, bu — har bir bitni uzatishga
mo’ljallangan kabellar uzunligi birbiriga deyarli teng bo’lishligidir. Aks holda,
turli uzunlikdagi kabellardan o’tayotgan signallar o’rtasida qabul qilish
qurilmasining kirishida vaqt bo’yicha siljish hosil bo’ladi. Buning natijasida
tarmoq qisman buzilishi yoki butunlay ishdan chiqishi mumkin. Masalan, 100
Mbit/s axborot uzatish teziigida va bitni uzatish davri 10 ns bo’lganda vaqt
bo’yicha siljish 5—10 ns.dan oshmasligi lozim. Bunday siljish kattaligi,
kabellarning uzunlikdagi farqi 1—2 metr bo’lganda hosil bo’ladi. Kabel uzunligi
1000 metr bo’lganda esa, bu kattalik 0,1—0,2 % ni tashkil qiladi. Haqiqatan,
baьzi yuqori tezlikda ishlovchi mahalliy tarmoqlarda 2—4 talik kabel yordamida
axborot parallel uzatiladi. Berilgan tezlikni saqlab qolgan holda ancha arzon
kabel ishlatish mumkin, lekin kabelni ruxsat etilgan uzunligi bir necha 100
metrdan oshmaydi. Misol tariqasida Fast Ethenet tarmoq segment 100 BASET4
keltirish mumkin. Kabelsozlik sanoati korxonalari kabel turlarini ko’p miqdorda
ishlab chiqaradi. Hamma ishlab chiqariladigan kabellami uch turga bo’lish
mumkin: o’ralgan juft simli kabel (Vitaya napa — twisted pair), ular
himoyalangan, yaьni ekranlashtiriladi (ekranirovannыe — shielded twisted
pair,stop) va himoyalanmagan, yaьni ekranlashtirilmagan (neekranirovannыe,
unshielded twisted pair, UTP); koaksial kabellar ((coaxial cable); shisha tolali
kabellar (optovolokonnыe – fiber optic).
Kabelning har bir turi o’z afzalliklari va kamchiliklariga ega, shuning uchun kabel
turini tanlanganda hal qilinayotgan masalaning xususiyatini, shuningdek,
alohida olingan tarmoq xususiyatini va awaldan mavjud bo’lgan barcha
korxona standartlarining o’rniga, 1995yilda qabul qilingan EJA/TIA 586
(Commercial Building Telecommunication Cabling Standard)standarti mavjud
bo’lib, hozirgi vaqtda shu standartdan foydalaniladi.
Axborot uzatish - kosmosda axborot harakatining ko'plab jismoniy jarayonlarini
birlashtiruvchi atama. Ushbu jarayonlarning har qandayida ma'lumotlarning
manbai va qabul qiluvchisi, axborotning jismoniy tashuvchisi va uni uzatish
kanali (vositasi) kabi komponentlar ishtirok etadi.
Ma'lumotlarning asl omborlari o'z manbalaridan qabul qiluvchilarga
uzatiladigan turli xil xabarlardir. Ular orasida axborot uzatish kanallari
joylashgan. Maxsus texnik qurilmalar-konvertorlar (koderlar) xabarlar
mazmuniga asoslanib, jismoniy ma'lumotlar tashuvchilar - signallarni hosil
qiladi. Ikkinchisi kodlash, siqish, modulyatsiyani o'z ichiga olgan bir qator
transformatsiyalardan o'tadi va keyin aloqa liniyalariga yuboriladi. Ular orqali
o'tib, signallar teskari o'zgarishlarga uchraydi, shu jumladan demodulyatsiya,
ochish va dekodlash, buning natijasida qabul qiluvchilar tomonidan qabul
qilingan asl xabarlar ulardan olinadi.
Xabar - bu boshlanishi va oxiri belgilariga ega bo'lgan ma'lumotlar to'plami
sifatida ifodalangan hodisa yoki ob'ektni tavsiflashning bir turi. Nutq va musiqa
kabi ba'zi xabarlar tovush bosimi vaqtining uzluksiz funktsiyalari hisoblanadi.
Telegraf aloqasida xabar telegrammaning harf-raqamli ketma-ketlik shaklidagi
matnidir. Televizion xabar - bu telekamera linzalari tomonidan "ko'riladigan" va
ularni kadrlar tezligida suratga oladigan kadrlar xabarlari ketma-ketligi. So'nggi
paytlarda axborot uzatish tizimlari orqali uzatiladigan xabarlarning katta qismi
raqamli massivlar, matn, grafik, shuningdek audio va video fayllardir.
Axborot signallari
Axborotni uzatish, agar u jismoniy vositaga ega bo'lsa, mumkin bo'ladi, uning
xarakteristikalari uzatiladigan xabarning mazmuniga qarab o'zgaradi, shunda
ular uzatish kanalini minimal buzilish bilan engib, qabul qiluvchi tomonidan tan
olinishi mumkin. Jismoniy saqlash muhitidagi bu o'zgarishlar axborot signalini
hosil qiladi.
Bugungi kunda axborot uzatish va qayta ishlash simli va radio aloqa kanallarida
elektr signallari, shuningdek, optik tolali aloqa liniyalaridagi optik signallar
tufayli amalga oshiriladi.
Analog va raqamli signallar
Analog signalning taniqli misoli, ya'ni. Vaqt o'tishi bilan doimiy ravishda
o'zgarib turadi, bu ovozli
yoki musiqiy ma'lumotni uzatuvchi mikrofondan
chiqarilgan kuchlanishdir. U kuchaytirilishi va simli kanallar orqali galereyadagi
tomoshabinlarga sahnadan nutq va musiqani olib boradigan kontsert zalining
ovozni takrorlash tizimlariga uzatilishi mumkin.
Agar mikrofonning chiqishidagi kuchlanishning kattaligiga muvofiq radio
uzatgichdagi yuqori chastotali elektr tebranishlarining amplitudasi yoki
chastotasi doimiy ravishda o'zgarib tursa, u holda analog radio signali havo
orqali uzatilishi mumkin. Analog televizion tizimdagi televizor uzatuvchisi
kamera linzalari tomonidan qabul qilingan tasvir elementlarining joriy
yorqinligiga mutanosib kuchlanish shaklida analog signal hosil qiladi.
Biroq, agar mikrofon chiqishidagi analog kuchlanish raqamli-analogli konvertor
(DAC) orqali o'tkazilsa, u holda uning chiqishi endi vaqtning uzluksiz funktsiyasi
bo'lmaydi, balki bu kuchlanishning muntazam oraliqlarda olingan o'qishlar
ketma-ketligi bo'ladi. namuna olish chastotasi. Bundan tashqari, DAC
boshlang'ich kuchlanish darajasiga ko'ra kvantlashni ham amalga oshiradi,
uning qiymatlarining barcha mumkin bo'lgan diapazonini chiqish kodining
ikkilik raqamlari soni bilan belgilanadigan cheklangan qiymatlar to'plamiga
almashtiradi. Aniqlanishicha, uzluksiz jismoniy miqdor (bu holda, bu
kuchlanish) raqamli kodlar ketma-ketligiga aylanadi (raqamlashtirilgan), so'ngra
allaqachon raqamli shaklda, uni saqlash, qayta ishlash va axborot uzatish
tarmoqlari orqali uzatish mumkin. Bu bunday jarayonlarning tezligi va shovqin
immunitetini sezilarli darajada oshiradi.
Aloqa kanallari
Odatda, bu atama ma'lumotlarni manbadan qabul qiluvchiga uzatishda ishtirok
etadigan texnik vositalar majmuasini, shuningdek ular orasidagi muhitni
anglatadi. Axborot uzatishning odatiy vositalaridan foydalangan holda bunday
kanalning tuzilishi quyidagi transformatsiyalar ketma-ketligi bilan ifodalanadi:
AI - PS - (CI) - CC - M - LPI - DM - DK - CI - PS
AI ma'lumot manbai: odam yoki boshqa tirik mavjudot, kitob, hujjat, elektron
bo'lmagan tashuvchidagi tasvir (kanvas, qog'oz) va boshqalar.
PS - ma'lumotlarni uzatishning birinchi bosqichini amalga oshiradigan axborot
xabarini axborot signaliga aylantiruvchi. Mikrofonlar, televizor va
videokameralar, skanerlar, fakslar, shaxsiy kompyuter klaviaturalari va
boshqalar PS vazifasini bajarishi mumkin.
KI - ma'lumot uzatish tezligini oshirish yoki uzatish uchun zarur bo'lgan
chastota diapazonini kamaytirish uchun axborotning hajmini (siqishni)
kamaytirish uchun axborot signalidagi ma'lumotni kodlovchi. Qavslar ichida
ko'rsatilganidek, bu havola ixtiyoriy.
KK - axborot signalining immunitetini yaxshilash uchun kanal kodlovchisi.
M - axborot signalining o'lchamiga qarab, oraliq tashuvchi signallarning
xususiyatlarini o'zgartirish uchun signal modulyatori. Oddiy misol - past
chastotali axborot signalining kattaligiga qarab yuqori tashuvchi chastotali
tashuvchi signalining amplitudali modulyatsiyasi.
LPI - bu jismoniy vosita (masalan, elektromagnit maydon) va tashuvchi signalni
qabul qiluvchiga uzatish uchun uning holatini o'zgartirish uchun texnik
vositalarning kombinatsiyasini ifodalovchi axborot uzatish liniyasi.
DM - axborot signalini tashuvchi signalidan ajratish uchun demodulyator. Faqat
M.
DC - LPI da paydo bo'lgan axborot signalidagi xatolarni aniqlash va / yoki
tuzatish uchun kanal dekoderi. Faqat QC mavjud bo'lganda taqdim eting.
CI - axborot dekoderi. Faqat CI mavjud bo'lganda taqdim eting.
PI - axborotni qabul qiluvchi (kompyuter, printer, displey va boshqalar).
Agar ma'lumot uzatish ikki tomonlama bo'lsa (dupleks kanal), u holda LPI ning
ikkala tomonida M va DM havolalarini birlashtirgan modem bloklari
(Modulator-DEModulator), shuningdek kodlovchilarni birlashtiruvchi kodek
bloklari (COder-DECoder) mavjud. (CI va CK) va dekoderlar (DI va DK).
Transmissiya kanallarining xususiyatlari
Kanallarning asosiy farqlovchi xususiyatlari tarmoqli kengligi va shovqinga
qarshi immunitetdir.
Kanalda axborot signali shovqin va shovqinlarga ta'sir qiladi. Ular tabiiy
sabablarga ko'ra (masalan, radiokanallar uchun atmosfera) yoki dushman
tomonidan maxsus yaratilgan bo'lishi mumkin.
Axborot signallarini shovqindan ajratish uchun turli xil analog va raqamli filtrlar,
shuningdek, shovqin ta'sirini kamaytiradigan xabarlarni uzatishning maxsus
usullari yordamida uzatish kanallarining shovqinga chidamliligi oshiriladi.
Ushbu usullardan biri foydali tarkibga ega bo'lmagan, ammo xabarning
to'g'riligini nazorat qilish, shuningdek, undagi xatolarni tuzatishga yordam
beradigan qo'shimcha belgilar qo'shishdir.
Kanal sig'imi bir soniyada shovqin bo'lmasa, u tomonidan uzatiladigan ikkilik
belgilarning maksimal soniga (kbits) teng. Turli kanallar uchun u bir necha kbit /
s dan yuzlab Mbit / s gacha o'zgarib turadi va ularning jismoniy xususiyatlari
bilan belgilanadi.
Axborot uzatish nazariyasi
Klod Shennon shovqin bilan kurashish usullarini kashf etgan uzatilgan
ma'lumotlarni kodlashning maxsus nazariyasi muallifi. Ushbu nazariyaning
asosiy g'oyalaridan biri - axborot uzatish liniyalari orqali uzatiladigan raqamli
kodning ortiqcha bo'lishi zarurati. Bu kodni uzatish paytida uning bir qismi
yo'qolgan bo'lsa, yo'qotishni tiklash imkonini beradi. Bunday kodlar (raqamli
axborot signallari) tiqilib qolishga qarshi kodlar deb ataladi. Biroq, kodning
ortiqchaligini juda katta qilib bo'lmaydi. Bu axborot uzatishning kechikishiga,
shuningdek, aloqa tizimlari narxining oshishiga olib keladi.
Raqamli signalni qayta ishlash
Axborotni uzatish nazariyasining yana bir muhim tarkibiy qismi uzatish
kanallarida raqamli signallarni qayta ishlash usullari tizimidir. Ushbu usullarga
Shennon teoremasi asosida aniqlangan ma'lum bir namuna olish tezligi bilan
dastlabki analog axborot signallarini raqamlashtirish algoritmlari, shuningdek,
aloqa liniyalari orqali uzatish uchun shovqinga qarshi tashuvchi signallarni
shakllantirish usullari va qabul qilingan signallarni ajratish uchun raqamli
filtrlash kiradi. ularni aralashuvdan.
Ma'lumotlarni uzatish kodlari Aloqa kanallari orqali axborotni uzatish uchun
maxsus kodlar qo'llaniladi. Ushbu kodlar standartlashtirilgan va ISO (Xalqaro
standartlashtirish tashkiloti) tavsiyalari bilan belgilanadi. - Xalqaro
standartlashtirish tashkiloti (ISO) yoki Xalqaro telefoniya va telegraf maslahat
qo'mitasi (CCITT)). Aloqa kanallari orqali uzatish uchun eng keng tarqalgan kod
bu ASCII kodi bo'lib, deyarli butun dunyo bo'ylab ma'lumot almashish uchun
qabul qilingan (mahalliy analog - KOI-7). Radio va sun'iy yo'ldosh aloqalaridan
tashqari, LAN ham ma'lumot kabelidan foydalangan holda aloqa uchun
ishlatiladi. Ma'lumot kabeli - bu kompyuterdagi bir qurilmadan boshqasiga
signal uzatuvchi simlar to'plami. Ishlashni ta'minlash uchun har bir signal uchun
alohida sim ajratiladi. Signallar ma'lum bir ketma-ketlikda va bir-biri bilan
ma'lum kombinatsiyalarda uzatiladi.
Kod so'zini uzatish uchun bu kombinatsiyada qancha bit bo'lsa, shuncha satr
ishlatiladi. Har bir bit alohida simda uzatiladi. Bu parallel uzatish yoki parallel
kod uzatish. Mahalliy IAClarni tashkil qilishda, ichki kompyuterlar uchun va
tarmoq abonentlari orasidagi qisqa masofalar uchun bunday uzatishga ustunlik
beriladi. Parallel kodda uzatish yuqori samaradorlikni ta'minlaydi, lekin
jismoniy uzatish muhitini yaratish uchun ko'proq xarajatlarni talab qiladi va zaif
shovqin immunitetiga ega. Ikki simli chiziq orqali kodli so'zni uzatish uchun
bitlar guruhi bir sim orqali bitma-bit uzatiladi. Bu ketma-ket kodda
ma'lumotlarni uzatishdir. Bu sekinroq, chunki u kompyuterda keyingi ishlov
berish uchun ma'lumotlarni parallel kodga aylantirishni talab qiladi, ammo
xabarlarni uzoq masofalarga uzatishda tejamkor.
Ma'lumotlarni sinxronlashtirish turlari Kompyuter tarmoqlarida axborotni
uzatish yoki qabul qilish jarayonlari ma'lum vaqt belgilariga bog'lanishi
mumkin, ya'ni. jarayonlardan biri boshqa jarayondan barcha ma'lumotlarni
olgandan keyingina boshlanishi mumkin. Bunday jarayonlar sinxron deyiladi.
Shu bilan birga, bunday bog'lanish mavjud bo'lmagan jarayonlar mavjud va ular
uzatilgan ma'lumotlarning to'liqlik darajasidan qat'iy nazar bajarilishi mumkin.
Bunday jarayonlar asinxron deb ataladi. Ma'lumotlarni sinxronlashtirish - turli
jarayonlarni o'z vaqtida muvofiqlashtirish. Ma'lumotlarni uzatish tizimlarida
ma'lumotlarni uzatishning ikkita usuli qo'llaniladi: sinxron va asinxron. Sinxron
uzatishda axborot bloklarda uzatiladi, ular maxsus boshqaruv belgilar bilan
hoshiyalanadi.Blok jismoniy uzatish muhitining holatini kuzatuvchi maxsus
sinxronlash belgilarini va almashinuv xatolarini aniqlash imkonini beruvchi
belgilarni ham o‘z ichiga oladi.
Ma'lumotlar blokining oxirida sinxron uzatishda aloqa kanaliga maxsus algoritm
bo'yicha tuzilgan tekshirish ketma-ketligi yuboriladi. Xuddi shu algoritm aloqa
kanalidan ma'lumot olishda tekshirish ketma-ketligini yaratish uchun ishlatiladi.
Agar ikkala ketma-ketlik mos kelsa, xatolik yo'q. Ma'lumotlar bloki qabul
qilindi. Agar ketma-ketliklar mos kelmasa - xato. Tekshirish ijobiy bo'lgunga
qadar uzatish takrorlanadi. Agar takroriy o'tkazish operatsiyalari ijobiy natija
bermasa, u holda favqulodda holat qayd etiladi. Sinxron uzatish yuqori tezlikda
va deyarli xatosiz. U kompyuterlar o'rtasida xabar almashish uchun ishlatiladi.
Sinxron uzatish qimmat jihozlarni talab qiladi.Sinxronizatsiya bitlari.Uzatish
tugashining belgisi.Uzatilgan belgilar.Kartlikni tekshiring. Ma'lumotlar maydoni
Asinxron ma'lumotlarni uzatishda ma'lumotlar aloqa kanaliga bitlar ketma-
ketligi sifatida uzatiladi, ulardan olingandan so'ng ularni keyingi qayta ishlash
uchun baytlarni tanlash kerak. Bu har bir baytning ulushi uzatish oqimidan
ajratib olishga ruxsat berilgan start va to'xtash bitlari bilan chegaralanadi.
Ushbu bitlarning bir nechtasi ba'zan ishonchliligi past bo'lgan havolalarda
qo'llaniladi. Qo'shimcha boshlash va to'xtatish bitlari ma'lumotlarni uzatishning
samarali tezligini va shunga mos ravishda aloqa kanalining o'tkazish qobiliyatini
biroz pasaytiradi. Shu bilan birga, asinxron uzatish qimmat uskunalarni talab
qilmaydi va kompyuterlarning o'zaro ta'sirida dialogni tashkil qilish talablariga
javob beradi. Start bits Stop bit uzatiladigan belgilar pariteti bit ma'lumotlar
maydoni
Ma'lumotlarni uzatishning apparatli amalga oshirilishi Raqamli ma'lumotlar
oqim kuchlanishini o'zgartirish orqali o'tkazgich bo'ylab uzatiladi: "0"
kuchlanish yo'q, "1" kuchlanish mavjud. Ma'lumotni jismoniy uzatish vositasida
uzatishning ikkita usuli mavjud: raqamli va analog. Raqamli yoki tor polosali
uzatishda ma'lumotlar o'zining tabiiy shaklida bitta chastotada uzatiladi. Ushbu
usul faqat raqamli ma'lumotlarni uzatish imkonini beradi, har safar faqat ikkita
foydalanuvchi tomonidan uzatish vositasidan foydalanish imkoniyatini beradi
va faqat cheklangan masofada (1000 m dan ortiq bo'lmagan) normal ishlashga
imkon beradi. Shu bilan birga, bu usul ma'lumotlar almashinuvining yuqori
tezligini ta'minlaydi. Shuning uchun LAN-larning katta qismi ushbu usuldan
foydalanadi.
Raqamli ma'lumotlarni uzatishning analog usuli bir xil kanalda turli
tashuvchining chastotalari signallaridan foydalangan holda keng polosali
uzatishni ta'minlaydi. Analog uzatish usuli bilan raqamli ma'lumotlar aloqa
kanali orqali uzatish uchun tashuvchi chastotasi signalining parametrlari
nazorat qilinadi. Tashuvchi signal X = Xm sin (wt + f0) tenglamasi bilan
tavsiflangan garmonik tebranishdir, bu erda Xm - tebranishning amplitudasi; w
- tebranish chastotasi; t - vaqt; f0 - boshlang'ich faza. Raqamli ma'lumotlarni
analog kanal orqali tashuvchi chastotasi signalining parametrlaridan birini
boshqarish orqali uzatishingiz mumkin: amplituda, chastota yoki faza.
Amplitudali modulyatsiya - "0" signal yo'q. Chastotani modulyatsiya qilish - turli
chastotalarda "0" va "1" signallarini uzatishni ta'minlaydi. "0" dan "1" ga yoki
"1" dan "0" ga o'tishda chastota o'zgaradi. Fazali modulyatsiya - bir holatdan
ikkinchi holatga o'tish jarayonida tebranishlar yo'nalishi o'zgaradi.
Uskunalar Axborotni kompyuterdan aloqa muhitiga o'tkazishni ta'minlash
uchun kompyuterning ichki interfeysi signallarini aloqa kanallari orqali
uzatiladigan signallarning parametrlari bilan moslashtirish kerak. Bunday holda,
jismoniy moslashish (signalning shakli, amplitudasi va davomiyligi) va kodni
moslashtirish amalga oshirilishi kerak. Kompyuterlarni aloqa kanallari bilan
o'zaro bog'lash funktsiyalarini bajaradigan texnik qurilmalar adapterlar yoki
tarmoq adapterlari deb ataladi. Bitta adapter bitta aloqa kanalining kompyuteri
bilan interfeysni ta'minlaydi. Bir kanalli adapterlardan tashqari, ko'p kanalli
qurilmalar ham qo'llaniladi - ma'lumotlarni uzatish multipleksorlari yoki
oddiygina multipleksorlar.
Ma'lumotlarni uzatish multipleksorlari - bu bir nechta aloqa kanallariga ega
bo'lgan kompyuter interfeysi qurilmasi. Yuqorida aytib o'tilganidek, raqamli
ma'lumotni aloqa kanali orqali uzatish uchun bit oqimini analog signallarga
aylantirish kerak va aloqa kanalidan kompyuterga ma'lumot olishda teskari
harakatni bajarish - analog signallarni bit oqimiga aylantirish kerak. kompyuter
ishlov berishi mumkin. Bunday transformatsiyalar maxsus qurilma - modem
tomonidan amalga oshiriladi. Modem - axborot signallari aloqa kanalidan
kompyuterga qabul qilinganda ular kompyuterdan aloqa kanaliga uzatilganda
modulyatsiya va demodulyatsiyani amalga oshiradigan qurilma. Hub (HUB,
Switch) bir nechta aloqa kanallarini xususiy bo'linish bo'yicha bittasiga
almashtiruvchi qurilma. Repetitor - bu signalning shakli va amplitudasini
jismoniy muhit tomonidan ta'minlanganidan kattaroq holatga o'tkazishda
saqlaydigan qurilma.
Keling, PCM-30 tizimi misolida raqamli aloqa kanallari orqali ma'lumotlarni
uzatish tamoyilini ko'rib chiqaylik
PCM tizimlarida uzatish muhiti raqamli chiziqli yo'l (LT) bo'lib, uning tuzilishi
ko'rsatilgan. U LT ning uzatuvchi va qabul qiluvchi terminal uskunasini,
regeneratorlarga aloqa liniyasining uchastkalarini o'z ichiga oladi; raqamli
signalning tuzilishini LT bilan moslashtirish uchun terminal uskunasining
uzatuvchi va qabul qiluvchi qismlari mos ravishda kodlovchini (CLT) o'z ichiga
oladi. ) va chiziqli yo'lning dekoderi (DLT). Kabel aloqalari bilan raqamli signallar
chiziqli kodlash yordamida tayanch polosada uzatiladi. Regeneratorning
joylashuvi va undagi raqamli signalni qayta ishlash raqamli yo'lni yaratish
xarajatlarini minimallashtirish bilan birga kerakli shovqin immunitetini
ta'minlash uchun tanlangan.
Ma'lumotlarni uzatish turli maqsadlarda amalga oshirilishi mumkin. Bu videoni
oqimlash, ma'lumotlar bazalarini yuklab olish, Internet orqali video kuzatuv,
telefon suhbatlari, ham elektron kommutatsiya rejimida, ham Internet
texnologiyalaridan foydalangan holda. Ushbu ilovalarning barchasi uchun kanal
taxminan bir xil bo'lib qoladi. Video signali bo'lmasa, u matnni uzatishga
qaraganda ancha kengroq bo'ladi. kompyuter texnologiyalari va texnologik
rivojlanishlar Yoshi ko'pchilik odamlar kundalik hayotida bir simsiz aloqa tizimi
kabi bir narsa amalga oshirish oson rivojlantirish imkonini berdi. Biz ularni
ko'rmayapman-da, ular tom ma'noda bizni o'rab. simsiz tizimi nima? Bu
ma'lumotlar uzatish uchun simsiz (radio) signallari yordamida qayta ishlanib
tizimlari mavjud. Hatto urush davrida, masalan, ma'lumotlar uzatish tizimlari
muvaffaqiyatli muhim ma'lumotlar uzatish uchun ishlatiladigan va çeviklik talab
qilindi. Simsiz aloqa tizimlari hayotimizda Internetga kirish bilan eng tez-tez, uy
tarmoq sifatida keldim. Internet ham, odamlar sayyoramizning turli
burchaklaridan ma'lumot almashish imkonini beradi xalqaro tarmog'iga
mehribon ekanligini ta'kidlash lozim.
Simsiz aloqa tizimlari simsiz tarmoq uchun zarur bo'lgan uskunalar
foydalanuvchi talablariga qarab tanlangan, yoki tarmoq o'zi maqsadida
qilingan. qarorlar qilayotganda, siz aniq mezonlar bilan hidoyat lozim. Misol
uchun, uzatish tezligini tarmoq. Bu amal qilmaslik mumkin emas, har qanday
uskunalar, muhim xususiyati hisoblanadi, yoki kerakli natijaga erishish mumkin
emas. tezligi ma'lumotlar uzatish simsiz tarmog'ida 50 Mbit / s ga teng bo'lishi
mumkin. 802.11n Aloqa standarti foydalanish uskunalarni ba'zi yangi turlari,
yuqorida ko'rsatilgan ko'ra tezroq 5X gacha tezlikda ma'lumotlarni uzatish
mumkin. Ikkinchi omil zonasi, qoplama apparat hisoblanadi. Agar tarmoq
foydalanish mumkin bo'lgan, olis masofa katta. Kerakli qator qamrovini
baholash qachon simsiz tarmoq yaratish maqsadlari bilan hidoyat lozim.
simsiz tarmoq uchun uskunalar Simsiz aloqa tizimlari xavfsiz ma'lumotlar
uzatish zarur darajasini ta'minlash lozim. emas, balki butun modemlar,
routerlar yoki uzatish yaxshi signal shifrlash va ma'lumotlar qochqinlarni oldini
olish imkoniyatiga ega, chunki xarid uskunalar, bu alohida e'tibor kerak. Ayni
paytda, eng keng tarqalgan bayonnomalari, ma'lumotlarni shifrlash, ishonchli
ma'lumot yoki "efir" himoya mumkin WEP, WPA2, WPA va boshqalar. himoya
muqobil usuli ko'pincha kirish test sertifikatlar, kirish ruxsat va parolni kirish
uchun ishlatiladi, deb.simsiz tizimlar
Mobility uskunalar o'ziga xos xususiyati bo'lishi mumkin. Ko'p maqsadda
bog'liq. Misol uchun, siz katta provayder va yaqin bo'lgan bir necha yuz
odamlar sizning tarmog'iga kirish ta'minlash istayman. Keyin siz bir joyda
joylashgan bo'ladi maxsus minora, o'rnatish va signal kuchi va ma'lumotlarni
uzatish tezligi munosib ta'minlash kerak. Agar ofisida yoki uyda simsiz aloqa
tizimini tashkil qilish rejangiz bo'lsa, u holda faqat simsiz modem yoki yilni
registri va osonlik bilan har qanday qulay Agar "burchak" ko'chib mumkin
router, qabul qilish kerak. simsiz tarmoq harakat tushunchasi, shuningdek,
ma'lumotlar halok holda bir nechta nuqta orasidagi o'tish qobiliyatini o'z ichiga
oladi. Ushbu xususiyat mobil tarmoq operatorlari olingan, va bu maxsus
uskunalar bo'lishi kerak amalga oshirish uchun.
Simli (havo) aloqa liniyalari hech qanday izolyatsion yoki ekranlovchi ortiqcha
oro bermay, ustunlar orasiga yotqizilgan va havoda osilgan simlardir. Bunday
aloqa liniyalari an'anaviy ravishda telefon yoki telegraf signallarini olib yuradi,
ammo boshqa imkoniyatlar mavjud bo'lmaganda, bu liniyalar kompyuter
ma'lumotlarini uzatish uchun ham ishlatiladi. Ushbu liniyalarning tezligi va
shovqinga chidamliligi ko'p narsani orzu qiladi. Bugungi kunda simli aloqa
liniyalari tezda kabel liniyalariga almashtirilmoqda.
kabel liniyalari ancha murakkab tuzilmalardir. Kabel bir necha izolyatsiya
qatlamlari bilan o'ralgan o'tkazgichlardan iborat: elektr, elektromagnit,
mexanik va, ehtimol, iqlimiy. Bundan tashqari, kabel turli jihozlarni unga tezda
ulash imkonini beruvchi ulagichlar bilan jihozlanishi mumkin. IN kompyuter
tarmoqlari Kabelning uchta asosiy turi qo'llaniladi: o'ralgan mis kabellar, mis
yadroli koaksiyal kabellar va optik tolali kabellar.
O'ralgan simlar juftligi deyiladi o'ralgan juftlik. Buralgan juftlik ekranlangan
versiyada mavjud , bir juft mis simlar izolyatsion ekranga o'ralgan va
ekranlanmagan bo'lsa , izolyatsion qoplama bo'lmaganda. Simlarni burish kabel
orqali uzatiladigan foydali signallarga tashqi shovqinlarning ta'sirini
kamaytiradi.
Koaksiyal kabel assimetrik dizaynga ega va ichki mis yadrodan va izolyatsiya
qatlami bilan yadrodan ajratilgan ortiqcha oro bermaydan iborat. Xususiyatlari
va qo'llanilishi bo'yicha farq qiluvchi bir necha turdagi koaksial kabel mavjud -
mahalliy tarmoqlar uchun, global tarmoqlar uchun, kabel televideniesi uchun
va hokazo.
optik tolali kabel yorug'lik signallari tarqaladigan nozik tolalardan iborat. Bu
kabelning eng sifatli turi - u juda yuqori tezlikda (10 Gb/s gacha va undan
yuqori) ma'lumotlarni uzatishni ta'minlaydi va boshqa uzatish tashuvchilarga
qaraganda yaxshiroq, ma'lumotlarni tashqi shovqinlardan himoya qiladi.
Er usti va sun'iy yo'ldosh aloqalarining radiokanallari radioto'lqinlarning
uzatuvchi va qabul qiluvchisi tomonidan yaratilgan. Mavjud ko'p miqdorda
ishlatiladigan chastota diapazonida ham, kanal diapazonida ham farq qiluvchi
har xil turdagi radiokanallar. Qisqa, o'rta va uzun to'lqinlar diapazonlari (KB, SV
va DV), ularda qo'llaniladigan signal modulyatsiyasi usuli turiga ko'ra
amplitudali modulyatsiya diapazonlari (Amplitude Modulation, AM) deb ham
ataladi, uzoq masofali aloqani ta'minlaydi, lekin past ma'lumot bilan. darajasi.
Yuqori tezlikli kanallar - ultraqisqa to'lqin diapazonlarida (VHF) ishlaydigan
kanallar, ular chastota modulyatsiyasi bilan tavsiflanadi, shuningdek, ultra
yuqori chastota diapazonlari (mikroto'lqinli yoki mikroto'lqinli pechlar).
Mikroto'lqinli diapazonda (4 gigagertsdan yuqori) signallar endi Yer ionosferasi
tomonidan aks ettirilmaydi va barqaror aloqa uchun uzatuvchi va qabul
qiluvchi o'rtasida ko'rish chizig'i kerak. Shuning uchun bunday chastotalar
sun'iy yo'ldosh kanallari yoki radiorele kanallaridan foydalanadi, bu erda bu
shart bajariladi.
Bugungi kunda kompyuter tarmoqlarida jismoniy ma'lumotlarni uzatish
vositalarining deyarli barcha tasvirlangan turlari qo'llaniladi, ammo eng
istiqbollilari optik tolali vositalardir. Bugungi kunda ularda yirik hududiy
tarmoqlarning magistrallari ham, mahalliy tarmoqlarning yuqori tezlikdagi
aloqa liniyalari ham qurilmoqda.
Ommabop vosita ham o'ralgan juftlikdir, bu sifat va narxning ajoyib nisbati,
shuningdek o'rnatish qulayligi bilan ajralib turadi. O'ralgan juftlik yordamida
tarmoqlarning oxirgi abonentlari odatda markazdan 100 metrgacha bo'lgan
masofalarda ulanadi. Sun'iy yo'ldosh kanallari va radioaloqa ko'pincha kabel
aloqasidan foydalanish mumkin bo'lmagan hollarda qo'llaniladi - masalan, kam
aholi punktlari orqali kanaldan o'tganda yoki mobil tarmoq foydalanuvchisi
bilan muloqot qilishda.
Hatto ikkita mashinadan iborat eng oddiy tarmoqni ko'rib chiqsak ham, har
qanday kompyuter tarmog'iga xos bo'lgan ko'plab muammolarni, shu jumladan
muammolarni ko'rish mumkin. aloqa liniyalari orqali signallarni jismoniy
uzatish bilan bog'liq , uning yechimisiz har qanday ulanish mumkin emas.
Hisoblashda ma'lumotlar ifodalash uchun ishlatiladi ikkilik kod . Kompyuterning
ichida ma'lumotlar birlar va nollarga mos keladi diskret elektr signallari.
Ma'lumotlarning elektr yoki optik signallar sifatida ifodalanishi kodlash deb
ataladi. . Mavjud turli yo'llar bilan 1 va 0 ikkilik raqamlarini kodlash, masalan,
salohiyat bir kuchlanish darajasi biriga, boshqa kuchlanish darajasi esa nolga
to'g'ri keladigan yo'l yoki impuls raqamlarni ifodalash uchun har xil yoki bitta
qutbli impulslardan foydalaniladigan usul.
Shunga o'xshash yondashuvlar ma'lumotlarni kodlash va ikki kompyuter
o'rtasida aloqa liniyalari orqali uzatish uchun ishlatilishi mumkin. Biroq, bu
aloqa liniyalari elektr xususiyatlariga ko'ra kompyuter ichida mavjud
bo'lganlardan farq qiladi. Tashqi aloqa liniyalari va ichki aloqa liniyalari
o'rtasidagi asosiy farq ularning ancha uzunroq uzunlik , shuningdek, ular
ko'pincha kuchli elektromagnit parazitlarga duchor bo'lgan joylarda
ekranlangan korpusdan tashqarida o'tadi. Bularning barchasi to'rtburchaklar
impulslarning (masalan, old tomonlarning "to'ldirilishi") kompyuterga
qaraganda ancha katta buzilishiga olib keladi. Shuning uchun, aloqa liniyasining
qabul qiluvchi uchida impulslarni ishonchli tanib olish uchun, ma'lumotlarni
kompyuter ichida va tashqarisida uzatishda har doim ham bir xil tezlik va
kodlash usullaridan foydalanish mumkin emas. Masalan, chiziqning yuqori
sig'imli yuki tufayli impuls old qismining sekin ko'tarilishi impulslarni pastroq
tezlikda uzatishni talab qiladi (qo'shni impulslarning oldingi va orqa tomonlari
bir-biriga yopishmasligi va pulsning o'sishi uchun vaqt bo'lishi uchun) talab
darajasi).
Kompyuter tarmoqlarida qo'llaniladi diskret ma'lumotlarning potentsial va
impulsli kodlanishi , shuningdek, kompyuterda hech qachon ishlatilmaydigan
ma'lumotlarni taqdim etishning o'ziga xos usuli - modulyatsiya(3-rasm).
Modulyatsiyalashda diskret ma'lumot mavjud aloqa liniyasi yaxshi uzatiladigan
chastotaning sinusoidal signali bilan ifodalanadi.
Potensial yoki impuls kodlash yuqori sifatli kanallarda qo'llaniladi, kanal
uzatiladigan signallarga jiddiy buzilishlarni kiritganda sinusoidal modulyatsiyaga
afzallik beriladi. Odatda modulyatsiya ishlatiladi global tarmoqlar analog
shaklda ovozni uzatish uchun mo'ljallangan va shuning uchun impulslarni
to'g'ridan-to'g'ri uzatish uchun yaxshi mos bo'lmagan analog telefon sxemalari
orqali ma'lumotlarni uzatishda.
Ma'lumotlarni bir shakldan boshqasiga aylantirish uchun foydalaniladi
modemlar. Muddati "modem" - modulyator/demodulyatorning qisqartmasi.
Ikkilik nol, masalan, past chastotali signalga, birlik esa yuqori chastotali signalga
aylantiriladi. Boshqacha qilib aytganda, ma'lumotlarni konvertatsiya qilish
orqali modem analog signalning chastotasini modulyatsiya qiladi (4-rasm).
Kompyuterlar orasidagi aloqa liniyalaridagi simlar soni ham signalni uzatish
usuliga ta'sir qiladi.
Ma'lumotlarni uzatish parallel ravishda yoki ketma-ket sodir bo'lishi mumkin.
Tarmoqlardagi aloqa liniyalarining narxini pasaytirish uchun ular odatda simlar
sonini kamaytirishga intilishadi va shuning uchun ular kompyuterda bo'lgani
kabi bir bayt yoki hatto bir necha baytning barcha bitlarini parallel ravishda
emas, balki ketma-ket uzatishdan foydalanadilar. bit-bit uzatish, faqat bir juft
simni talab qiladi.
Kompyuterlar va qurilmalarni ulashda uch xil atama bilan belgilanadigan uch xil
usul ham qo'llaniladi. Ulanish: simpleks, yarim dupleks va to'liq dupleks(7-rasm
).
Simpleks ulanish ma'lumotlar faqat bitta yo'nalishda harakatlanishi deyiladi.
Yarim dupleks ulanish ma'lumotlarning har ikki yo'nalishda, lekin turli vaqtlarda
harakatlanishiga imkon beradi va nihoyat, to'liq dupleks ulanish ma'lumotlar
bir vaqtning o'zida ikkala yo'nalishda ham harakatlanishidir.
Har qanday aloqa tarmoqlari o'z abonentlarini o'zaro almashtirishning
qandaydir usullarini qo'llab-quvvatlaydi. Bu abonentlar masofaviy
kompyuterlar, mahalliy tarmoqlar, faks mashinalari yoki oddiygina telefon
apparatlari yordamida muloqot qiluvchi suhbatdoshlar bo'lishi mumkin. Har bir
o'zaro aloqada bo'lgan abonentlar juftligini uzoq vaqt davomida faqat "egalik
qilishlari" mumkin bo'lgan o'zlarining o'zgarmas (ya'ni doimiy ulanish) jismoniy
aloqa liniyasi bilan ta'minlash deyarli mumkin emas. Shuning uchun har qanday
tarmoqda har doim abonentlarni almashtirishning qandaydir usuli qo'llaniladi,
bu tarmoq abonentlari o'rtasida bir nechta aloqa seanslari uchun bir vaqtning
o'zida mavjud jismoniy kanallarning mavjudligini ta'minlaydi.
Ulanishni kommutatsiya qilish tarmoq uskunasiga ko'plab qurilmalar o'rtasida
bir xil jismoniy aloqani almashish imkonini beradi. Ulanishni almashtirishning
ikkita asosiy usuli - sxemani almashtirish va paketlarni almashtirish.
O'chirish sxemasi ikkita tarmoq qurilmasi o'rtasida yagona uzluksiz ulanishni
yaratadi. Ushbu qurilmalar aloqa o'rnatayotganda, boshqa hech qanday
qurilma o'z ma'lumotlarini uzatish uchun ushbu ulanishdan foydalana olmaydi -
u ulanish bo'shashguncha kutishga majbur bo'ladi.
O'chirish kalitiga oddiy misol - kalit A-B turi, ikkita kompyuterni bitta printerga
ulash uchun xizmat qiladi. Kompyuterlardan birining chop etishiga ruxsat
berish uchun siz kompyuter va printer o'rtasida uzluksiz aloqani o'rnatib,
kalitdagi almashtirish tugmachasini aylantirasiz. Nuqtadan nuqtaga ulanish
hosil bo'ladi . Rasmda ko'rsatilganidek, bir vaqtning o'zida faqat bitta
kompyuter chop etishi mumkin.
Aksariyat zamonaviy tarmoqlar, jumladan, Internet ham foydalanadi paketlarni
almashtirish. Bunday tarmoqlardagi ma'lumotlarni uzatish dasturlari
ma'lumotlarni paketlar deb ataladigan qismlarga ajratadi. Paketli
kommutatsiyalangan tarmoqda ma'lumotlar bir vaqtning o'zida bitta paketda
yoki bir nechta paketlarda harakatlanishi mumkin. Ma'lumotlar bir xil manzilga
etib boradi, garchi ular bosib o'tgan yo'llar butunlay boshqacha bo'lishi
mumkin.
Tarmoqdagi ikki turdagi ulanishlarni solishtirish uchun ularning har biridagi
havolani uzib qo'ydik deb faraz qilaylik. Misol uchun, rasmda printerni
boshqaruvchidan uzish orqali. 6 (o'zgartirish tugmachasini B holatiga o'tkazish
orqali), siz uni chop etish imkoniyatidan mahrum qildingiz. Zanjirli ulanish
uzluksiz aloqa aloqasini talab qiladi.
Aksincha, paketli kommutatsiyalangan tarmoqdagi ma'lumotlar turli yo'llar
bilan harakatlanishi mumkin. Bu rasmda ko'rsatilgan. 7. Ma'lumotlar ofis va uy
kompyuterlari o'rtasida bir xil yo'lni bosib o'tishi shart emas, kanallardan birini
buzish ulanishning yo'qolishiga olib kelmaydi - ma'lumotlar shunchaki boshqa
yo'l bilan ketadi. Paketli kommutatsiyalangan tarmoqlar paketlar uchun ko'plab
muqobil yo'nalishlarga ega.
Paketli kommutatsiya - bu kompyuter trafigini samarali olib borish uchun
maxsus ishlab chiqilgan abonentlarni almashtirish usuli.
Muammoning mohiyati shundan iborat harakatning pulsatsiyalanuvchi tabiati ,
bu odatiy tarmoq ilovalari tomonidan yaratilgan. Masalan, masofaviy fayl
serveriga kirganda, foydalanuvchi avval ushbu server katalogining mazmunini
ko'rib chiqadi, bu esa kichik hajmdagi ma'lumotlarni uzatishni o'z ichiga oladi.
Keyin u kerakli faylni matn muharririda ochadi va bu operatsiya juda intensiv
ma'lumotlar almashinuvini yaratishi mumkin, ayniqsa faylda katta grafik
qo'shimchalar bo'lsa. Faylning bir nechta sahifalarini ko'rsatgandan so'ng,
foydalanuvchi ular bilan bir muncha vaqt mahalliy ishlaydi, bu esa hech qanday
tarmoq uzatishni talab qilmaydi va keyin sahifalarning o'zgartirilgan nusxalarini
serverga qaytaradi - va bu yana og'ir tarmoq ma'lumotlarini uzatishni keltirib
chiqaradi.
Shaxsiy tarmoq foydalanuvchisining o'rtacha ma'lumotlar almashinuvi
intensivligining maksimal mumkin bo'lgan nisbatiga teng bo'lgan trafik
to'lqinlarining nisbati 1:50 yoki 1:100 bo'lishi mumkin. Agar tavsiflangan seans
uchun foydalanuvchi kompyuteri va server o'rtasida kanal almashinuvi tashkil
etilsa, u holda kanal ko'pincha bo'sh qoladi. Shu bilan birga, tarmoqning
kommutatsiya Paketli kommutatsiyalangan tarmoqlar ham, elektron
kommutatsiyalangan tarmoqlar ham har xil asosda ikkita sinfga bo'linishi
mumkin - tarmoqlar dinamik almashtirish va bilan tarmoqlar doimiy
almashtirish.
Birinchi holda, tarmoq tarmoq foydalanuvchisining tashabbusi bilan ulanishni
o'rnatishga imkon beradi. Kommutatsiya aloqa seansining davomiyligi uchun
amalga oshiriladi va keyin (yana o'zaro aloqada bo'lgan foydalanuvchilardan
birining tashabbusi bilan) aloqa uziladi. Umuman olganda, har qanday tarmoq
foydalanuvchisi istalgan boshqa tarmoq foydalanuvchisiga ulanishi mumkin.
Odatda, dinamik kommutatsiya paytida bir juft foydalanuvchilar o'rtasidagi
ulanish davri bir necha soniyadan bir necha soatgacha davom etadi va ma'lum
ish bajarilganda tugaydi - faylni uzatish, matn yoki rasm sahifasini ko'rish va
hokazo.
Ikkinchi holda, tarmoq foydalanuvchiga boshqa ixtiyoriy tarmoq
foydalanuvchisi bilan dinamik kommutatsiyani amalga oshirish imkoniyatini
bermaydi. Buning o'rniga, tarmoq bir juft foydalanuvchiga uzoq vaqt davomida
ulanishga buyurtma berish imkonini beradi. Ulanish foydalanuvchilar
tomonidan emas, balki tarmoqqa xizmat ko'rsatuvchi xodimlar tomonidan
o'rnatiladi. Doimiy kommutatsiyani o'rnatish vaqti odatda bir necha oy ichida
o'lchanadi. O'chirish tarmog'idagi har doim almashinadigan rejim ko'pincha
xizmat deb ataladi. bag'ishlangan yoki ijaraga olingan kanallar.
Dinamik kommutatsiya rejimini qo'llab-quvvatlaydigan tarmoqlarga misollar
umumiy telefon tarmoqlari, mahalliy tarmoqlar va Internetdir.
Tarmoqlarning ayrim turlari ikkala ish rejimini ham qo'llab-quvvatlaydi.
Signalizatsiyada hal qilinishi kerak bo'lgan yana bir muammo - bu muammo bir
kompyuterning uzatuvchisini boshqa kompyuterning qabul qiluvchisi bilan
o'zaro sinxronlashtirish . Kompyuter ichidagi modullarning o'zaro ta'sirini
tashkil qilishda bu muammo juda oddiy hal qilinadi, chunki bu holda barcha
modullar umumiy soat generatoridan sinxronlashtiriladi. Kompyuterlarni
ulashda sinxronizatsiya muammosini hal qilish mumkin turli yo'llar bilan, ham
alohida chiziq bo'ylab maxsus soat pulslarini almashish orqali, ham oldindan
belgilangan kodlar yoki ma'lumotlar impulslari shaklidan farq qiluvchi xarakterli
shakldagi impulslar bilan davriy sinxronizatsiya yordamida.
Asinxron va sinxron uzatish. Jismoniy qatlamda muloqot qilishda ma'lumot
birligi bit bo'ladi, shuning uchun jismoniy qatlam vositalari har doim qabul
qiluvchi va uzatuvchi o'rtasida bit sinxronizatsiyasini saqlaydi.
Biroq, agar aloqa liniyasining sifati yomon bo'lsa (odatda bu kommutatsiya
qilingan telefon kanallariga tegishli), uskunaning narxini pasaytirish va
ma'lumotlarni uzatishning ishonchliligini oshirish uchun bayt darajasida
qo'shimcha sinxronizatsiya vositalari joriy etiladi.
Ushbu ish tartibi deyiladi asinxron yoki start-stop. Ushbu ish rejimidan
foydalanishning yana bir sababi tasodifiy vaqtda ma'lumotlar baytlarini ishlab
chiqaradigan qurilmalarning mavjudligi. Displey yoki boshqa terminal
qurilmaning klaviaturasi shunday ishlaydi, undan odam kompyuter tomonidan
qayta ishlash uchun ma'lumotlarni kiritadi.
Asinxron rejimda ma'lumotlarning har bir bayti maxsus boshlash va to'xtatish
signallari bilan birga keladi. Ushbu signallarning maqsadi, birinchidan, qabul
qiluvchiga ma'lumotlarning kelishi haqida xabar berish va ikkinchidan, qabul
qiluvchiga keyingi bayt kelishidan oldin vaqt bilan bog'liq ba'zi funktsiyalarni
bajarish uchun etarli vaqt berishdir.
Ta'riflangan rejim asinxron deb ataladi, chunki har bir bayt oldingi baytning bit
sikllariga nisbatan vaqt bo'yicha biroz ofsetlanishi mumkin.
Kompyuter tarmoqlarida mos keladigan elektromagnit signallar bilan
ifodalangan ikkilik signallarning ishonchli almashinuvi vazifalari ma'lum bir sinf
uskunalari tomonidan hal qilinadi. Mahalliy tarmoqlarda bu tarmoq adapterlari
va global tarmoqlarda, masalan, ko'rib chiqilayotgan modemlarni o'z ichiga
olgan ma'lumotlarni uzatish uskunalari. Ushbu uskuna har bir axborot bitini
kodlaydi va dekodlaydi, aloqa liniyalari orqali elektromagnit signallarning
uzatilishini sinxronlashtiradi, nazorat summasi bo'yicha uzatishning to'g'riligini
tekshiradi va boshqa ba'zi operatsiyalarni bajarishi mumkin.
| 