Кompyuter grafikasi bilan ishlovchi dastur sinflari


uch o’lchamli animasiya dasturlari; 


ikki o’lchamli animasiya dasturlari; 



ikki o’lchamli va uch o’lchamli animasiya dasturlari; 


videotasvirlarni qayta ishlovchi komplekslar; 


ilmiy vizuallashtirish ishlarini bajaruvchi dasturlar. 

Кompyuter grafikasi va animasiyasi dasturlari rassom va dizaynerlar, poligrafchi va

kinematografchilar, kompyuter o’yinlari va o’qitish dasturlari yaratuvchilari, klipmeyker 
va olimlar, shuningdek o’z faoliyatida turli formatdagi tasvirlardan foydalanuvchi barcha
mutaxassislarda ham katta qiziqish uyg’otadi. 
Poligrafiya ishlari va rasm chizish uchun mo’ljallangan kompyuter grafikasi dasturlari
matnni turli ko’rinishdagi illyustrasiyalar bilan to’ldirish, saxifalar dizaynini yaratish, 
hamda yuqori sifatli poligrafiya maxsulotlarini chop ettirish imkoniga egadirlar. Bunday
dasturlarga misol qilib, tasvirlarni qayta ishlash imkonini beruvchi Adobe Photoshop 
rastrli paketini keltirish mumkin. Bu va sho’nga o’xshash paketlar rastrli tasvirlarni
taxrirlash va montaj qilish uchun zarur bo’lgan vositalardan: skanerlangan tasvirlar 
rangini korreksiyalash, fotosuratlarni «tekislash», maxsus effektlar va maskalardan
foydalanish imkonini beradi. Paketning so’nggi versiyalari tasvirlarning ko’p qatlamli 
to’zilmasini qo’llash vektorli konturlarni yaratish va taxrirlash imkoniyatlariga ham ega.
Paket tarkibiga turli maskalar, ko’p sonli filtrlardan tashqri rang bilan ishlash va maxsus 
effektlarni yaratishga mo’’ljallangan vositalar majmui kiritilgan.
Rastrli paketlardan tashqri poligrafiya ishlari uchun mo’ljallangan vektorli kompyuter 
grafikasi dasturlari ham mavjud. Bulardan Windows tizimi uchun mo’ljallangan Adobe
Illustrator va Corel Draw dasturlari haqida aytib o’tish lozim. Illstrator illyustrasiyalar 
yaratish, sahifalarning umumiy dizaynini ishlab chiqish hamda tayyor tasvirni yuqori
sifatda chop etishga mo’ljallangan. Paket ihtiyoriy shakldagi simvollar va figuralarni 
yaratib, so’ng ularni masshtablash, aylantirish(o’z uqi atrofida) va deformasiyalash
imkoniyatlaridan tashqari matn va ko’p varaqli xujjatlarni qayta ishlash vositalariga ega. 
Corel Draw vektorli paketi rasm chizishdan tashqari turli grafiklarni tayyorlash va
rastrli tasvirlarni taxrirlash ishlarini bajara oladi. Bu dastur fayllarni boshqarish, 
kompyuter displeyida slayd-filmlar namoyish etish, «qo’lda» chizish va tasvir qatlamlari

bilan ishlash, uch o’lchamli maxsus effektlarni qo’llash, matnni qayta ishlash vositalari

bilan ta’minlangan. Bulardan tashqari Windows muxitida ishlovchi Adobe PhotoStyler, 
SGI va Macintosh kompyuterlari uchun mo’ljallangan Barco Creator, Live Picture,
Scitex Blaze, Linotype Da Vinci, Eclipse, Pixelfx dasturlari ham keng tarqalgan. Barco 
Creator dasturi o’zining ishlash tezligi, hamda keng funksional imkoniyatlari bilan ajralib
turadi.

Taqdimot ishlari dasturlari. 

Makintosh va Windows muxitlarida ishlatiluvchi taqdimot dasturlar paketidan
anchadan buyon mavjud dasturlar guruxini ajratib ko’rsatish mumkin. Bu guruxga Lotus 
firmasining Freelance Graphics, Software Publishing firmasining Harvard Graphics,
Microsoft korporasiyasining Power Point dasturlari kiradi. Bu dasturlarni ishlab 
chiquvchilari xar bir yangi versiyasi(rusumi)da ishlatiladigan vositalarni ko’paytirib
imkoniyatlarini kengaytiradilar. 
Makintosh va Windows muxitlaridagi yangi turdagi taqdimot dasturlari paketi
multimedia vositalarini yanada to’liq ishlatishga mo’’ljallangan. Bu dasturlar video a 
tovushli fayllarni qulay o’zatish (improt qilish), diagrammalarda annimasiya
vositalaridan keng foydalanish imkonini beradi . 
Yangi turdagi taqdimot dasturlar katoriga Makromedia firmasining Action hamda
Gold Disk firmasining Astound dasturlar paketi (tuplami) kiradi. 
Power Point dasturi MS OFFICE dasturlar to’plami tarkibiga kiradi. Undan
foydalanish oson, qulay. Dasturda o’rgatuvchi o’quv dasturi, tayyor taqdimot namunalari, 
matn bilan ishlash vositalari, boshlovchilar uchun foydali yordam tizimi mavjud .
Power Point dasturida ichki multimedia vositalari bo’lmasada, bu vositalarni OLE-
2(Object Linking and Embedding) texnologiyasi yordamida kengaytirish va to’ldirish
mumkin.

Astound dasturi( paketi) yangi taqdimot dasturlari ichida eng yaxshilaridandir. U

ishlatilishi soddaligi bilan ajralib turadi. Tovushli kliplar, harakatli tasvirlar va 
multimedianing boshqa elementlaridan bir vaqtning o’zida baravar (sinxron) ishlatishga
imkon beradi. 

Taqdimot dasturlari ichidan OS/2 va Macintosh muxitida ishlovchi komponovka

(ihchamlashtirish, birlashtirish) va dizayn vositalariga ega Adobe Persuasion dasturini, 
Windows muxitida ishlovchi kuchli rasm chizish vositalari qulay boshqaruvga ega
Novell Presentations dasturini, hamda slayd-ko’rgazmalar uchun Lifeboat Publishers 
firmasining Demo-it dasturini, taqdimotlar imkoniyatlarini kengaytirish uchun
mo’ljallangan Macromedia firmasining Director dasturlarini aloxida e’tiborga olish kerak 
bo’ladi.
Ilmiy vizuallashtirish dasturlari 

Ilmiy vizuallashtirish dasturlari nafaqat maxalliy rejalashtirish masalalarini hal

qilishga, balki quyosh portlashlarini vizualashtirish masalalarini hal qilishgacha 
mo’ljallangan.
ShК da ishlatiladigan ilmiy va muxandislik grafikasi dasturlari ichidan Golden 
Software firmasining Surfer va Grapher, MapViewer dasturlarini aloxida ko’rsatish
mumkin. Bu dasturlar tekislik va grafiklar hamda rangli kartalar(xaritalar) yaratish uchun 
mo’ljallangan. Ular DOS va Windows muxitlarida ishlaydi. Rangli grafik va xaritalarni
bu dasturlar yordamida ixtiyoriy monitor yoki tashqi qurilmalarga chiqarish mumkin. 
Surfer paketi z=f(x,y) ko’rinishdagi funksiyalar bilan aniqlanadigan ikki o’lchovli
berilganlarga ishlov berish va vizuallashtirishga mo’ljallangan. U tekislikning raqamli 
modelini ko’radi, yordamchi amallarini bajaradi hamda natijalarni vizuallashtiradi.
Grapher dasturi y=f(x) ko’rinishdagi funksiyalarga ishlov berish va grafiklarini yasashga 
mo’ljallanagan. Unda bir rasmdagi grafiklar soni va grafiklardagi egri chiziqlar soni
cheklanmagan. Xar bir egri chiziq 32000 tagacha nuqtadan iborat bo’lishi va bir grafikda 
xar hil o’lchovli, masshtabli bir nechta koordinata o’qlari bo’lishi mumkin. MapViewer
paketi kartalarni kiritish taxrirlash-masshtablarni o’zgartirish, koordinatalarni o’zgartirish 
hamda kartalar bilan bog’lik raqamli axborotga( masalan- demografik ma’lumotlarga)
ishlov berish va grafik ko’rinishda chiqarish imkonini beradi. 
Yuqorida keltirilgan
vizuallashtirish dasturlaridan tashqari 
umumiy
holda

ishlatiladigan quyidagi vizuallashtirish dasturlari ham bor: IRIS Explorer, VIS-5D, PV-

Wave, Khronos, Data Visualizer, Data Explorer. 

SGIdagi Earth Watch dasturi yordamida Er ob–xavo sharoitining uch o’lchovli

tasvirini modellashtirish va ko’rsatish, kosmik suratlar asosida topologik tekisliklarini 
ko’rish hamda ob-havo ma’lumotlarini bir xafta oldin berish mumkin.
Video va komponovka bilan ishlash tizimlari. 
Raqamli videotasvirlarga ishlov berish dasturlari hamda ikki o’lchovli va uch
o’lchovli grafikadan foydalangan holda ko’pqatlamli kompozisiyalarni yaratish, 
murakkab(s’yomka) suratga olish jarayoni o’rnini egallashi, kompyuter grafikasi
yordamida suratga olingan materiallarga ishlov berish, suratga olingan materiallarni 
kompyuter animasiyasi bilan qo’shish, natijalarni kino va videotasmalarga chiqarish
mumkin.

Windows va Macintosh muxitlarida ishlovchi videotasvirlarni taxrirlash dasturi

Adobe Premier raqamlashtirilgan videoni, statik tasvirlarni va tovushli fayllarni montaj 
qilish imkonini beradi. Paketning eng oxirgi versiyasi (rusumi) turli usullar bilan bir
nechta mustaqil videoroliklarga ishlov berish, ko’pgina filtrlardan foydalanish, maxsus 
effekt va shriftlarni xosil qilish imkoniga ega. Bu dasturning raqobatchilari sifatida ATI
firmasining MediaMerge dasturini, eng kuchli dasturlardan yuqoridagi Adobe 
firmasining CoSA After Effects dasturini ko’rsatish mumkin. SGI muxitida ishlovchi
Composer dastur Alias/Waferfront firmasining maxsulotidir. Bu dastur maxsus 
effektlarni yaratish, videoyozuv vositalari, kompleks saxnalarni xosil qilish
uskunalaridan foydalanish imkoniga ega .Shular yordamida yuqori sifatli video 
maxsulotlarni yaratish, yozish, taxrirlash, mumkin. Bulardan tashqari alohida kadrlarni
va animsiyali kliplarni kompanovka qilish, aralashtirish (mikshirovat), ularga maxsus 
effektlarni matnlarni qo’shish mumkin. Paket (dastur) nafaqat videoyozuvning oxirgi
natijasini, balki oraliq kadrlarni (natijalarni) quyi imkoniyati kichik ekranlarda ko’zatish, 
ko’rish mumkin.
Composer dasturi barcha kino va videoformatlarni hamda video bilan ishlovchi 
qurilmalarni qo’llash imkonini beradi. Bu dasturlardan tashqari SGI muxitida videoga
ishlov beruvchi Chiron firmasining Liberty, Integrated Research firmasining Harmony, 
Parallax firmasining Matador, Avid firmasining Media Suite Pro, Discreet Logic
kompaniyasining Flint paketi, Flame, Interno, XAOS firmasining Pandemonium 
dasturlari mavjud.

Modellashtirish (2D va 3D).

2 o’lchovli va 3 o’lchovli modellashtirish dasturlari dizaynerlik va muxandislik 
ishlanmalari uchun qo’l keladi. Bulardan tashqari bu dasturlarni uch o’lchovli animasiya,
poligrafik, taqdimot paketlari bilan to’ldirish mumkin. 
Modellashtirish dasturlari ichida WINDOWS muxitida ishlatiluvchi eng kuchli
avtomatlashtirilgan loyixalash tizimi sifatida Autodesk firmasining AutoCad dasturini 
olish mumkin. Odatda, AutoCad ni avtomatlashtirilgan loyixalash tizimi(SAPR)ning
grafik yadrosi sifatida qabul qiladilar. Dastur yordamida turli chiziq, yoy, matnlar xosil 
qilish, taxrirlash, 2D va 3D modellarni yaratish, loyixalash jarayonida vujudga keladigan
ko’pgipa muammolarning yechimini avtomatlashtirish, xususiy ssenariy va 
makrokomandalar yaratib, aniq(konkret) masala va ilovalarga tizimni sozlash, adaptasiya
qilish mumkin. 
AutoCad paketi Auto LISP ichki dasturlash tiliga ega bo’lib, uning yordamida
foydalanuvchi yangi buyruqlarni xosil qilishi va xatto yuqori darajadagi dasturlash 
tillaridan foydalanishi mumkin.
IBM va Macintosh muxitlarida uch o’lchovli modellashtirish uchun ko’pincha Alias/ 
Wavefront firmasining splaynli modellashtirish dasturi Sketch! ishlatiladi. Bu dastur
yuqori sifatli vizuallashtirish imkonini beradi. Ray Dream Designer dasturi esa maxsus 
modellashtirish vositalari to’plamiga ega bo’lib, tasvirning fotorealistik sifatiga erishish
imkonini beradi.Macromedia firmasining MacroModel paketi va Auto.des.sys 
firmasining Form.Z dasturi uch o’lchovli ob’ektlarni modellashtirish va deformasiyalash
vositalariga ega. 
IBM ga mos kompyuterlarda yana Crystal Graphics firmasining Crystal 3D Designer
dasturidan foydalanish mumkin. Bu dastur vizuallashtirish, soyali effektlar hosil qilish, 
yuzalarga materiallarni joylashtirish (nalojenie materialov na poverxnosti) vositalariga
ega . Silicon Graphics ning ishchi stansiyalarida ishlatiluvchi eng kuchli modellashtirish 
va dizayn dasturlari qatoriga Alias/ Wavefront firmasining Designer, Studio va
AutoStudio dasturlarini kiritish mumkin. Bu dasturlar yordamida bir vaqtning o’zida 2D 
va 3D modellar bilan ishlash hamda mavjud avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlari bilan
mujassamlashish masalasining yechimini topish mumkin. 

Designer dasturi splaynlar asosida yuqori darajada modellashtirishni qo’llash bilan

birga geometrik ob’ektlar xususiyatlarini baxolashning yetarli vositalariga, 
animasiyaning qulay uskunalariga hamda renderingning sifatli moduliga ega.
Designer imkoniyatlarini to’ldirib, kengaytirib Studio ga aylantirish mumkin. Studio 
dasturi modellashtirish imkonining yuqoriligi, yo’zalar va egri chiziqlar bilan ishlash
tizimining mukammalligi, geometrik ob’ekt, rendering va rasm chizishni baxolashning 
qo’shimcha imkoniyatlari bilan Designer dan farq qiladi. AutoStudio esa Studio dasturiga
avtomobil dizaynerlari uchun maxsus ishlab chiqilgan, modellar va animasiyani 
taxrirlovchi maxsus vositalar qo’shilishi natijasida vujudga kelgan. Shuningdek, bu
dasturlar Silicon Graphics ning ko’pprosessorli modellarida ishlatilishi uchun qo’shimcha 
vositalar va imkoniyatlar bilan to’ldirilishi, kengaytirilishi mumkin. SGI muxitida
ishlovchi avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlari ichida yana Engineering Animation 
firmasining Vislab dasturini aytib o’tish mumkin. Bu dastur dizayn va muxandislik
masalalarining vizual yechimini yaratish(xosil qilish) imkonini beradi. 

Download 28,59 Kb.