Reja Dispersiya haqida

Download 48,31 Kb.
Sana	25.03.2017
Hajmi	48,31 Kb.
	#2234

Aim.Uz

Mavzu: Yorug’lik dispersiyasi. Dispersiyaning elektron nazariyasi.

Buger qonuni. Dopler effekti.
Reja

1. Dispersiya haqida.

2. Dispersion spektr.

3. Dispersiyani elektr nazariyasi.

4. Buger qonuni.

5. Dopler effekti.

n - sindirish kursatgichining  - yorug’lik chastotasiga yoki  to’lqin uzunligiga bog’liqligiga yorug’lik dispersiyasi deyiladi. n=f( ) (1) Nyutonning klassik tajribasi 1672- yil oq yorug’likni spektrlarga prizma orqali ajratadi (2-rasm). Prizmada dispersiyalanuvchi nurni ko’rib chiqaylik (1-rasm).

2.

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\figprism.gif$ 1-rasm

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image358.gif$

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\prism.gif$ 2-rasm

Nur prizmaga ₁ burchak bilan tushib sinadi. Ikkinchi nuqtada ham sinadi (1-rasmda).

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image151.gif$ (2). Bunda $c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image152.gif$

Boshqacha tamondan burchaklarni

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image153.gif$ ;

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image154.gif$ (3)

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image155.gif$

(2) bilan (3)ni solishtirib  =A(n-1) ekanligini ko’rish mumkin.

Oldingi yunalishdan  burchakka og’adi. (2) bilan (3) solishtirilib,  =A(n-1) (4). Bundan ko’rinadiki A qancha katta bo’lsa,  lar ham katta bo’lar ekan va (n-1) ga bog’liq. nf( ) ekanligini hisobga olsak, oq yorug’likdagi har xil to’lqin uzunlik har xil burchakka _i og’adi. Difraksion spektr bilan dispersion spektr farq qiladi. Difraksion spektrda binafsha kam, qizil ko’p sinadi. Dispersiyada ularni urni almashadi.

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image156.gif$ (5)

muhit dispersiyasi deb aytiladi.

 kichraysa, n - oshadi (3-rasmda). Bunday dispersiya normal dispersiya. Agar teskari kuchaysa, n - kamayadi.

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image318.gif$

3-rasm

Maksvel nazariyasiga ko’ra $c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image157.gif$ (6) ifoda ma’lum. n - absolyut sindirish kursatkichi  1 deb $c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image158.gif$ kurinishda yozish mumkin.  - dielektrik singdiruvchanlik. Bu yerda n - uzgarmas bo’lishi kerak. Reallikda n - chastotaga qarab uzgaradi. n - ni atom elektronlari bilan elektromagnit to’lqin  -chastotasi bilan bog’lab tushuntirish, elektron nazariya deyiladi.

Lorens nazariyasiga ko’ra elektromagnit to’lqin muhit jismlari atomi elektronlari bilan ta’sirlashib, ularni harakatga keltirish kerak. Shu elektronlar chastotalari (₀) xususiy chastotasiga qarab n - uzgarishi kerak. Buni ko’rib chiqamiz.

Nazariyalarga ko’ra

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image159.gif$ (7)

P-elektronning qutb vektori.

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image160.gif$ (8)

Ye-tashqi elektromagnit to’lqin elektr vektori.

Elektronning qutblanish vektori tashqi elektromagnit to’lqin vektori Ye- ta’sirida majburiy qutblanadi. Yadro bilan kam bog`langan tashqi optik elektronlar rol o`ynaydi. Bitta Elektron uchun $c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image161.gif$ buni (7) ga quyib, Х=Acos t bunda

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image162.gif$

ye – zaryad, x – siljish

ifodalar bilan matematik o`zgarishlardan keyin

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image163.gif$ (9)

n_o-atom konsentratsiyasi, Ye -dielektrik doimiysi, ye -Elektr zaryadi,  _o-xususiy chastota,  -tashqi chastota (yorug’lik)

Buni grafik asosida tasvirlash mumkin. (9) formuladan n - tashqi maydon  -chastotasiga bog’liq ekan.
Maydon - ochiq, meʼmoriy jihatdan tartibga keltirilgan, atrofi bino, inshootlar yoki daraxtlar bilan toʻsilgan keng satq. Toʻrtburchakli, temperaturapetsiyasimon. doirasimon, tuxumsimon (oval) va boshqa shakllarda yopiq yoki ochiq holda boʻladi.
Normal dispersiya grafigi 4-rasmda ko’rsatilgan.

Muhit bilan bunday ta’sirlashgan yorug’lik intensivligi yutiladi va yutilish spektrlarini hosil qiladi.Quyidagi qonun asosida ruy beradi. Muhitga I₀ intensivlik

tushayotgan bo’lsin. $c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image164.gif$ (10).

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image319.gif$ 4-rasm

Bu ifoda Buger qonuni deyiladi. I - chiquvchi, I₀- kiruvchi intensivlik  yutilish koeffitsenti, x-qalinlik (muhitniki). (Yutilish koeffitsiyenti  ) spektrlar  ga bog’liq. Chiziq - chiziq, spektral polasa, tutash spektr hosil qiladi.

5.Dopler effekti: Elektromagnit to’lqin (yorug’lik) chastotasi manba tezligiga bogliq. Bunga Dopler effekti deyiladi va quyidagicha ifodalanadi.

Bunda

$c:\documents and settings\administrator\my documents\рабочий стол\ндпи\оптика\image165.gif$

 - chastota

 ₀ - tinchlikdagi chastota

 - manba tezligi

 -  yunalish bilan kuzatish yo’nalishi orasidagi burchak

Demak qabul qiluvchiga nisbatan manba  tezlik bilan harakat qilsa uni chastotasi ₀dan  ga o’zgaradi.
Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi.
Bu hodisa ko’p tajribalarda tasdiqlangan va fan, tasdiqlagan

Download 48,31 Kb.