Emissiya (lot. — chiqarmoq, ishlab chiqarmoq) — muomalaga bank biletlari, barcha shakllardagi pul
belgilari va qimmatli qogʻozlar chiqarish. Pul emissiyasini davlatning markaziy (emissiya) banklari amalga
oshiradi. Pul E.si pul belgilarini bosib chiqarishnigina emas, muomaladagi naqd va naqd boʻlmagan pul
massasining koʻpayishini ham bildiradi. Qimmatli qogʻozlarni davlat, banklar, aksiyadorlik jamiyatlari
chiqaradi. Muomalaga pul va qimmatli qogʻozlar chiqargan har qanday organ yoki tashkilot (davlat banki,
moliyakredit muassasasi, korxona, kompaniya) emitent deb nomlanadi.
O‘zbekistonda elektron tijoratning rivojlanishini to‘xtatib turgan bir qator
muammolar va kamchiliklarni aytib o’tishimiz mumkin:
1. Aholining elektron bitimlar tuzishga unchalik ishonmasligi
2. Yetkazish berish qiymatining yuqoriligini;
3. Tovar/xizmatlar sifatining pastligini;
4. Firibagarliklardan qo’rqishni;
5. Kompyuter savodxonligi darajasining pastligini.
Raqamli iqtisodiyot risklari va muammolari
Yangi risklar va muammolarraqamli texnologiyalarni rivojlantirish va keng
joriy qilish bilan bog‘liqdir va bizning fikrimizcha,ularning orasida esa quyidagilar
asosiy bo’lib hisoblanadi:
•
mamlakatning «raqamli suvereniteti»ga tahdid;
•
davlatning raqamli iqtisodiyotning transchegaraviy rolini qayta ko‘rib chiqish;
•
xususiy hayotga daxl qilinishi/fuqarolarni potensial kuzatish imkoniyati;
•
ma’lumotlar havfsizlik darajasining pasayishi;
•
past va o‘rta malakali ish o‘rinlari sonining kamayishi;
•
biznes-modellar va o‘zaro aloqa sxemalari murakkablik darajasining ortishi;
•
iqtisodiyotning barcha sohalarida raqobatning keskin kuchayishi;
•
ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar xulq-atvor modellaridagi o‘zgarishlar;
•
ma’muriy va soliq kodekslarini qayta ko‘rib chiqish zarurati.
Blokcheyn ta’riflari
Blokcheyn – bu butun dunyo bo‘ylab ishlayotgan kompyuterlarda joylashgan katta buxgalteriya
kitobi yoki jurnal (grossbux) bo‘lib, unga har bir inson yozuvlar qo‘shishi va uni istalgan vaqtda
o’qishi mumkin.
Blokcheyn – bu markaziy boshqaruv organiga ega bo‘lmagan holda ma’lumotlarni internetda
himoyalangan va shaffof tarzda saqlash va o‘zgartirish imkonini beradigan dasturiy mahsulotdir.
Blokcheyn – tranzaksiyalar, kontraktlar, mulkdorlik hujjatlari, san’at asarlari va boshqalar haqidagi
turli ko‘rinishdagi ma’lumotlar saqlanadigan bloklar zanjirini (raqamli konveerni) anglatadi.
Blokcheyn – bu jamoaviy kelishuv va taqsimlangan buxgalteriya kitobi yoki jurnal algoritmi
vositasida barcha ishtirokchilar orasida ishonch, javobgarlik va shaffoflikni ta’minlab beradigan
texnologiya bo‘lib, tranzaksion dasturlarning yangi avlodini ishlatadi.
Blokcheyn – bu ma’lumotlar bazasini tashkil etish texnologiyasi bo‘lib, internet tizimiga tayanadi
va uning barcha afzalliklaridan, shu jumladan, ochiq protokoldan, shifrlashdan va hisoblash
imkoniyatlaridan to‘liq foydalanadi.
Blokcheyn – bu tranzaksiyalarning taqsimlangan ma’lumotlar bazasi bo‘lib, uni juda katta va
markazlashmagan «grossbux» bilan solishtirish mumkin. Unda internetning imkoniyatlari tufayli,
ma’lumotlar va kattaliklar shaffof holda himoyalanganlar va avtonom ravishda saqlanadilar.
Bitkoin blokcheyning ishlashini sxematik ravishda quyidagicha tasvirlashimiz mumkin:
e-tijoratga kirish
E-tijorat konkurensiya shaklini, faoliyat tezligini, hamda mijozlardan
korxonalarga va korxonadan yetkazib beruvchilarga o’zaromunosabatlar,
mahsulotlar va to’lovlar oqimlarini o’zgartiradi.
e-tijorat tizimlari Internet resurslariga tayanadi va boshqa ko’plab
axborot texnologiyalari ushbu jarayonni qo’llab-quvvatlaydi.
e-tijorat tarkibiy qismlari.
e-tijoratda ishtirok etuvchi kompaniyalarning mahsulotlarni marketingi,
sotishi, xarid qilinishi va xizmat ko’rsatilishidagi biznes jarayonlar tarkibi
namoyish etilgan.
e-tijorat texnologiyalari
Rasmda
FreeMarkets
Inc
tomonidan biznesdan biznesga
(B2B) onlayn auktsion elektron
tijorat xizmatlarini taqdim etish
uchun foydalaniladigan ba'zi
apparat,
dasturiy
ta'minot,
ma'lumotlar
va
tarmoq
komponentlari ko'rsatilgan.
e-tijorat kategoriyalari.
Bugungi kunda ko'plab kompaniyalar elektron tijorat ilovalarining
to'rtta asosiy toifasida ishtirok etmoqda yoki homiylik qilmoqda: biznesdan
iste'molchiga, biznesdan biznesga, iste'molchidan iste'molga va biznesdan
hukumatga elektron tijorat. Eslatma: Biz biznesdan hukumatga (B2G) va
elektron hukumat ilovalarini aniq qamrab olmaymiz, chunki ular ushbu matn
doirasidan tashqarida, lekin ko'plab elektron tijorat tushunchalari bunday
ilovalarga tegishli.
Biznesdan iste'molchiga (B2C) elektron tijorat.
Elektron tijoratning ushbu shaklida bizneslar iste'molchilarga
mahsulot va xizmatlarni sotish uchun jozibador elektron bozorlarni ishlab
chiqishlari kerak. Misol uchun, ko'pgina kompaniyalar virtual do'konlar va
multimedia kataloglarini, interaktiv buyurtmalarni qayta ishlashni, xavfsiz
elektron to'lov tizimlarini va mijozlarni onlayn qo'llab-quvvatlashni
ta'minlovchi elektron tijorat veb-saytlarini taklif qilishadi. B2C bozori
yong'in kabi o'sib bormoqda, ammo barcha onlayn tijorat bilan
solishtirganda aysbergning uchi bo'lib qolmoqda.
Iste'molchidan iste'molchiga (C2C) elektron tijorat.
Iste'molchilar (shuningdek, korxonalar) auktsion veb-saytida
auktsion jarayonida bir-biridan sotib olishlari va sotishlari mumkin
bo'lgan eBay kabi onlayn auktsionlarning katta muvaffaqiyati ushbu
elektron tijorat modelini muhim elektron tijorat biznes strategiyasiga
aylantiradi. Shunday qilib, iste'molchi yoki biznes auktsionlarida ishtirok
etish yoki homiylik qilish B2C, C2B (iste'molchidan biznesga) yoki B2B
elektron tijorat uchun muhim elektron tijorat alternatividir. Elektron
gazeta saytlarida, iste'molchi elektron tijorat portallarida yoki shaxsiy
veb-saytlarda iste'molchilar tomonidan sotib olish yoki sotish uchun
mahsulot yoki xizmatlarning elektron shaxsiy reklamasi ham C2C
elektron tijoratining muhim shakli hisoblanadi.
Biznesdan biznesga (B2B) elektron tijorat.
Agar B2C faoliyati aysbergning uchi bo'lsa, B2B aysbergning suv
ostidagi qismini - eng katta qismini ifodalaydi. Elektron tijoratning
ushbu toifasi ham elektron biznes bozorlarini, ham korxonalar
o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri bozor aloqalarini o'z ichiga oladi. Masalan,
ko'pgina kompaniyalar o'zlarining biznes mijozlari va etkazib
beruvchilari uchun xavfsiz Internet yoki extranet elektron tijorat
katalogi veb-saytlarini taklif qilishadi. Bundan tashqari, biznes uchun
auktsion va birja bozorlarini taqdim etadigan B2B elektron tijorat
portallari juda muhimdir. Boshqalar o'zlarining yirik biznes mijozlari va
yetkazib beruvchilari bilan elektron tijorat hujjatlarini kompyuterdan
kompyuterga almashish uchun Internet yoki ekstranetlar orqali elektron
ma'lumotlar almashinuviga (EDI) tayanishi mumkin.
E-tijoratning muhim jarayonlari.
| 