|
Reja: I. Nazariy qism kirish
|
| bet | 7/7 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 186,14 Kb. | | #124955 |
Bog'liq 3 mavzu mikroelektronika davri deb ataladi.
Mikroelektronikaning birinchi mahsulotlari – integral mikrosxemalar 60 yillar so‘ngida paydo bo‘ldi. Hozirgi kunda IMSlar uch xil konstruktiv – texnologik usullarda yaratiladi: qalin pardali va yupqa pardali gibrid integral mikrosxemalar (GIS) va yarim o‘tkazichli integral mikrosxemalar.
Integral mikrosxemalar radio elektron apparaturalarda elementlararo ulanishlarni ta’minlash bilan birgalikda, ularning kichik o‘lchamlarini, energiya ta’minotini, massa va material hajmini ta’minlaydilar. Ko‘p sonli chiqishlar va qobiqlarning yo‘qligi radio elektron apparaturalarning hajmi va massasini kichraytiradi.
Analog elektronika – analog signallarni ishlovchi elektron qurilmalarni urganish va ularni tayyorlash, ishlab chiqarish va amalda qullash bilan shuxullanadi.
Signallar Xosil qilinishi mobaynida fizik jarayonlar shunday borishi mumkinki, uning qiymatlarini istalgan vaqtda ulchash mumkin bo‘ladi. Bunday signallarni analog signallar deb atash qabul qilingan. Elektronikaning dastlabki rivojlanish davrida asosan analog signallarning ishlatilganligiga sabab, usha yillarda bunday signallarni generatsiyalash, qabul qilish, kuchaytirish va qayta ishlash imkoniyatlari yaratilgan edi. Keyinchalik ularning yordamida radioaloqa, televideniya yulga quyildi.
Analog texnikaning asosini oldindan kam quvvatli signallarni kuchaytiruvchi qurilmalar – kuchaytirgichlar tashkil qilgan. Xozirgi mikroelektronika dunyosida, ularning roli yanada muximlashdi. Masalan, analog integral sxemalarning asosiy kurinishlaridan biri - operatsion kuchaytirgichlar, nafaqat kuchaytirish va boshqa xilma - xil funksiyalarni bajarmoqda. SHu sababli quyida elektron kuchaytirgichlarga aloxida extibor qilingan.
Raqamli elektron avtomatlariing ishlashi mantiliy algebra asosida tuzilib, ikkita tushunchaga tayanadi: haqiqiy (mantiliy 1) va haqiqiy emas (mantiliy 0). SHuning uchun foydali axborot signalini ko‘rsatuvchi funksiya har qanday vaqt momentida ikkita «1» va «0» ni qabul qiladi.
Avtomatning kirishiga ta’sir etuvchi kirish buyrug‘ini o‘zgartirish, chiqishda chiqish buyrug‘ini olish uchun ular ustidan mantiliy operatsiyalar bajariladi. Elektron qurilmalarning asosiy mantiliy operatsiyalari mantiqan kupaytirish yoki kon’yunksiya, mantiqan qo‘'shish yoki dizyunksiya va mantiqan ayirish yoki inversiya hisoblanadi. Mantiqan ko‘paytirishni yozish uchun kirish o‘zgirtgichi (XI, X2 ..., Xp) belgisi bilan birlashtirilib va (U) operatsiyani bajarish uchun ko‘paytirish (.) belgisi bilan belgilanadi. Mantiqan qo‘shish, yozishda kirish o‘zgartgichlari «YOKI» bog‘lovchisi bilan
birlashtiriladi va (« + ») qo‘shnsh belgisi bilan belgilanadi: Y =X+X2+... + Xp. Mantiqan ayirish (inversiya) o‘zgaruvchan mikdor ustiga chiziq qo‘yib belgilanib (X) quyidagicha o‘qiladi: «EMAS» Y = X. Mantitsiy «TAQIQ» mustaq.il kiymat-lardan biri bo‘lib hisoblanadi va u quyidagicha yoziladi: U= X1 + X2. Raqamli elektron avtomatning
kirishiga ixtiyoriy berilgan murakkab buyruq (komanda) amallarga ishlov berish uchta mantiliy operatsiyalarni — konyunksiya, dizyunksiya va inversiyalyarni aralashtirib yozish mumkin. SHunday qilib, mantiliy algebra operatsiyasi murakkab buyruq formulasini soddalashtirishga yordam beradi. Bu esa ixtiyoriy murakkab kirish funksiyasini sodda mantiqiy amallar yordamida hal qilishga olib keladi. Bu vazifani
raqamli avtomat qurilma tarkibiga kiruvchi mantiliy elektron mikrosxemalar bajaradi. Integral mikrosxemdalardan tashkil topgan raqamli texnika va raqamli usullar, shu jumladan, mikroprotsessor sistemalari, televizion, radiouzatish va aloqa apparaturalarida axborot tashkil etishda keng tatbiq etilgan. Raqamli texnika hozirgi kunda hisoblash texnikasining asosini tashkil qilib quyidagi yo‘nalishlarda keng qo‘llanilmoqda:
- Texnologik jarayonlarni avtomatik boshqarish, texnik xususiyatlarini avtomatik nazorat qilish va tashxis qilish;
- Elektron hisoblash mashinalarida administrativ boshqarish, ilmiy
ishlar va avtomatlashtirilgan loyihalashtirishlar uchun foydalanilmoqda.
- Raqamli texnikaning rivojlanishiga 1949 yilda tranzistorning yaratilishi turtki bo‘ldi. Bizga ma’lum bo‘lgan mantiqiy funksiya va amallarni hosil qilishda tranzistorlardan foydalanish imkoniyati mavjudligi raqamli texnikaning shu darajada jadal rivojlanishiga olib keldi. Hozirgi kunga kelib barcha EHM protsessorlarining asosini tashkil qiluvchi integral mikrosxemalarda, tranzistorlardaqurilgan mantiqiy funksiyalar asosiy hisoblash ishlarini amalga oshiradi.
- Raqamli qurilmalar deb, mantiqiy algebra funksiyalarini amalga oshirish uchun ishlatiladigan qurilmalarga aytiladi.
-Mantiqiy algebra funksiyalarini tashkil etishda qo‘llaniladigan qurilma mantiqiy qurilma yoki mantiqiy qurilma deb ataladi.
- Raqamli qurilmalar kodli so‘zlarni kiritish va chiqarish usuliga qarab ketma-ket, parallel va aralash turlarga bo‘linadi.
-Ketma-ket raqamli qurilma kirishiga kodli so‘z belgilari bir vaqtda
berilmaydi.
|
| |
