1- Mavzu: Kommutatorga asoslangan tarmoqni qurish.
Reja:
1. Kirish.Kompyuter tаrmoqlari haqida tushuncha
2. Hub haqida tushuncha.
3. Switch haqida tushuncha.
4. Kommutatorga asoslangan tarmoqni qurish.
Kirish
Tarmoqlar yil sayin har bir firma, kompaniya, ishlab chiqa rish korxonasi va
o‘quv muassasalari uchun zarur, sifatli ishdastgohi bo‘lib bormoqda. Apparat va
dasturiy vositalarni rivojlanishi, mukammaligi va shu bilan bir qatorda
ko‘rinishidangina soddaligi, ko‘pchilik foydalanuvchilar tarmoqlari o‘z kuchlari
bilan o‘rnata oladi-gan darajaga keltirilgan. Ayniqsa Windows operatsion tizimining
oxirgi versiya-larida ancha rivojlangan tarmoq vositalari mavjudligi maxsus tarmoq
dasturlarini xarid qilishdan ozod qiladi.
Ammo har bir tarmoq bilan ishlovchi yoki tanishishni xohlagan foydala- nuvchi
mavjud adabiyotlardan qoniqa olmasligi mumkin. Chunki adabiyotlarning aksariyati
ko‘plab masalalarni bir kitob doirasida qamrab olishga harakat qilgan. Bu kitob
doirasida mualliflar tarmoqlarning o‘rni va vazifasidan tortib, uning topolo-giyasi,
protokollari, uskunalari, qurilmalari va axborot uzatish muhitlari, loyiha-lashtirish,
qurish haqida batafsil ma’lumotlar berishga harakat qilgan. Bundan tashqari standart
ko‘p ishlatiladigan va taniqli tarmoqlar hamda ularning uskunalari va qurilmalari
haqida atroflicha to‘xtalib o‘tilgan.
Kompyuter tarmogi – bu ikkita yoki undan ko‘proq kompyuterlarning va
boshqa qurilmalarning (konsentratorlar, printerlar va h.k) bir biriga kabellar bilan
ulanishidan hosil bo‘ladigan tarmodir. Tarmoq qurilmari kompyuterlarning bir - biri
bilan ma’lumot almashishiga yorrdam berishi uchun kerak bo‘ladigan qurilmalardir.
Hub – bu bir kirish va bir qancha chiqishga ega bo‘lgan tarmoq qurilmasidir.
Signal uzatish tezligi 10/100/1000 Mbit/s bo‘ladi. Agar tarmoqni OSI modeli
bo‘yicha yetti pag‘onaga bo‘ladigan bo‘lsak, xab birinchi pag‘onaga to‘g‘ri keladi.
Hubni ishlash prinsipini ko‘rib chiqamiz. Hub 1 portga kelgan signalni
nusxasini bir vaqtning o‘zida barcha portlarga junatadi. Shu vaqtda Hub’ga ulangan
tarmoqning boshqa aktiv qurilmasidan ma’lumot junatiladi. Bunda shu portda
signallarni yo‘qotilishi sodir bo‘ladi. Chunki Hub yarimdupleks rejimda ishlaydi.
Bir portdan ham uzatib, ham qabul qilib olish imkoniyatiga ega emas. Hub asosan
tarmoqning kichik segmentlarida qo‘llaniladi. Hub shu bilan birga xavfsizlik
talablariga ham to‘liq javob bermaydi. U nusxalab yuborgan signal tarmoqdagi
barcha kompyuter tarmoq adapteriga yetib kelishi mumkin. Bu esa ma’lumotga
ruxsat etilmagan xolatda egalik qilishga olib keladi. Signalning nusxasini olib
yuborish Hub ish faoliyatini sekinlashtiradi. Yuklanish ko‘payib ketadi. Natijada
ma’lumotlar yo‘qolishiga olib keladi. Tarmoqda kompyuterlar soni oshib borgani
sari Hubning FIK kamayib boradi.
Switch – bir qancha segmentni birlashtiruvchi tarmoq kommutatoridir.
Kommutator OSI modelining 2 – pag‘onasiga mos keladi. Tarmoq administratori tili
bilan Switch – bu kommutator, Bridge(most) deb ham ataladi. Signal uzatish tezligi
10/100/1000 Mbit/s bo‘ladi. Shu bilan birga kommutatorlarni bir – biri bilan
bog‘lash uchun alohida 2/10 Gbit/s tezlikdagi portlar xam mavjud bo‘lib, to‘liq
dupleks rejimda ishlaydi. U ma’lumotni nusxasini barcha portlarga yubormaydi.
Aksincha paketda qabul qiluvchining adresi bo‘yicha signalni jo‘natadi.
Kommutator tarmoqdagi kompyuterlarning MAS adresini o‘zining xotirasidagi
jadvalda bir qancha muddatga saqlab qoladi. Bu esa paketlarni uzatilish tezligi,
ishonchliligi va xavfsizligini oshiradi. Kommutator bufer xotirasida qabul qilgan
signalni saqlab turadi. Kommutatorlar boshqariluvchi va boshqarilmaydigan turlarga
bo‘linadi. Boshqariluvchi kommutatorning har bir portini aloxida segmentga
biriktirish mumkin. Kommutator 48 portga ega bo‘lsa, uning juft raqamli portlarini
192.168.x.x ga, toq raqamli portlarini 172.57.x.x ga biriktirish mumkin. Yoki
bo‘lmasa 10 – portni 20 – portga translyasiya qilish mumkin. Umuman olganda
kommutatorlarning imkoniyatlari doirasi keng. Ularni turli soxalarda, turli
maqsadlarda qo‘llash mumkin. Kommutatorlar yordamida WLAN hosil qilish
mumkin. WLAN yordamida katta tarmoqlarni boshqarish yanada osonlashadi.
Kommutator - mahalliy tarmoqning markaziy qurilmasi bo'lib, unga uning
boshqa jihozlari (kompyuterlar, printerlar, noutbuklar va boshqalar) ulanadi va ular
o'rtasida ma'lumotlar almashinuvini ta'minlaydi. Routerlar mahalliy tarmoqlarni
ulash uchun, ya'ni global tarmoqlarni qurish uchun ishlatiladi. Dastlab, ushbu tarmoq
qurilmalari faqat ma'lumotlarni tashish uchun mo'ljallangan, ammo bugungi kunda
ular boshqa ko'plab funktsiyalarni qo'llab-quvvatlaydi. Routerlar va kalitlar har
qanday biznes aloqasi uchun asos bo'lib, nafaqat ma'lumotlarni uzatishni, balki ovoz
va videoni ham ta'minlaydi; ular shuningdek, himoya va qo'llab-quvvatlash
uskunalari bilan jihozlangan simsiz... Bu funktsiyalarning barchasi qo'shimcha
apparat yoki dasturiy modullar yordamida amalga oshiriladi.
Kommutatorlarning turlari
Kommutator yoki kalit kompyuter tarmog'ining turli tugunlarini bir-biriga
ulash va kabellar orqali ular o'rtasida ma'lumot almashish uchun xizmat qiladi.
Ushbu tugunlar alohida qurilmalar, masalan, ish stoli kompyuteri yoki mustaqil
tarmoq segmentiga birlashtirilgan qurilmalarning butun guruhlari bo'lishi mumkin.
Routerdan farqli o'laroq, kalit faqat bitta tarmoq interfeysiga ega - LAN va uyda
yordamchi qurilma sifatida asosan mahalliy tarmoqlarni masshtablash uchun
ishlatiladi.
Kompyuterlarni simlar yordamida ulash uchun, xuddi marshrutizatorlar kabi,
kalitlarda ham maxsus jak-portlar mavjud. Uyda foydalanishga mo'ljallangan
modellarda odatda besh yoki sakkiztasi bor. Agar biror nuqtada kommutator
portlarining soni barcha qurilmalarni ulash uchun etarli bo'lmasa, unga boshqa
kalitni ulashingiz mumkin. Shunday qilib, siz uy tarmog'ingizni xohlagancha
kengaytirishingiz mumkin.
Kommutatorlar ikki guruhga bo'linadi: boshqariladigan va boshqarilmaydigan.
Birinchisi, nomidan ko'rinib turibdiki, maxsus dasturiy ta'minot yordamida
tarmoqdan boshqarilishi mumkin. Murakkab funksionallik bilan ular qimmat va
uyda ishlatilmaydi. Boshqarilmaydigan kalitlar avtomatik ravishda trafikni
taqsimlaydi va tarmoqdagi barcha mijozlar o'rtasida ma'lumot almashish tezligini
tartibga soladi. Aynan shu qurilmalar kichik va o'rta o'lchamdagi mahalliy
tarmoqlarni qurish uchun ideal echimlar bo'lib, bu erda ma'lumot almashishda
ishtirokchilar soni kam.
Modelga qarab, kalitlar 100 Mbit / s (Fast Ethernet) yoki 1000 Mbit / s (Gigabit
Ethernet) ga teng bo'lgan maksimal ma'lumotlarni uzatish tezligini ta'minlashi
mumkin. Gigabit kalitlari mahalliy qurilmalar o'rtasida tez-tez katta fayllarni uzatish
rejalashtirilgan uy tarmoqlarini qurish uchun eng yaxshi ishlatiladi.
Mavzuga oid savol va topshiriqlar
1.
Hub haqida tushuncha bering?
2.
Switch haqida tushunchangizni ayting?
3.
Kommutatorga asoslangan tarmoqni qurish qanday amalga oshiriladi?
4.
Hub, Switch va kommutatorning bir-biridan farqini tushuntiring?
| 