Protsessorning
takt chastotasi
Protsessor
razryadliligi
Protsessor
unumdorligi
(tezlik)
Murojat qilish
vaqti va Operativ
hotira hajmi
Xotira hajmi
Axborot
almashinuv
tezligi
Videokarta hajmi
va ma’lumot
almashinish
tezligi
ko'rsatkich gigagerts (qisqartirilgan - GHz, eng. - GHz) yoki megahertz
(MHz, MHz) da o'lchanadi. 1 GGs = 1000 MGts;
• markaziy protsessor yadrolari soni (qanchalik ko'p - shuncha
yaxshi) - Zamonaviy uy yoki ofis kompyuterining protsessorida 8
tagacha yadro bo'lishi mumkin;
• kompyuterning xotirasi (RAM) miqdori - Ko'rsatkich gigabayt
(GB) yoki megabayt (MB) da o'lchanadi. 1 GB = 1024 MB.
Kompyuterda qancha operativ xotira bo'lsa, shuncha yaxshi;
• video karta xotirasi miqdori - Xuddi kompyuterdagi RAM
miqdori kabi, video kartaning xotirasi GB yoki MB bilan o'lchanadi.
Qanchalik ko'p bo'lsa, shuncha yaxshi;
• qattiq disk yoki SSDdagi bo'sh joy hajmi - Ushbu ko'rsatkich ham
gigabaytlarda (GB) o'lchanadi va kompyuteringizga qandaydir katta
dasturiy ta'minotni o'rnatishda katta ahamiyatga ega. Misol uchun, ba'zi
zamonaviy o'yinlar o'rnatish uchun 40 Gb gacha bo'sh disk maydoni
yoki undan ham ko'proq talab qiladi.
• Windows versiyasi - Bu yerda Windows versiyalari nima va
ma'lum bir kompyuterning Windows versiyasini qanday topish
mumkinligi haqida ko'proq bilib olish mumkin.
2. Кompyuterlarning tashkiliy qismlari
Компютернинг ташкилий қисмлари.
Замонавий компютер тизимларида ахборотни қайта ишлаш
асосий вазифадир, лекин ягона эмас. Компютер тизимларининг
бошқа функтсияларига ахборотни йиғиш (кириш), ўзгартириш,
тўплаш ва сақлаш, ахборотни қабул қилиш, узатиш, нусхалаш ва
кўпайтириш киради. Бу барча вазифаларни бевосита бажарадиган
тизимлар ва тармоқларнинг энг асосий элементи бу компютердир.
Қайта ишлаш тезлиги ва қайта ишлаш натижалари, аниқлик ва
умумий тизим самарадорлиги компютерга боғлиқ.
Юқоридаги компютер вазифалари арифметик мантиқ
блокининг
асосий
элементлари,
протсессор,
хотира,
киритиш/чиқариш қурилмаси, бошқарув қурилмалари ёрдамида
бажарилади. У барча элементларнинг ўзаро таъсирига асосланган
дастурий таъминотни бошқариш тизимидан иборат маълумотларни
бошқариш принтсипига асосланади. Компютерлар ва компютер
тизимларининг қурилиши ва ишлаш тамойиллари, уларнинг
архитектурасининг қурилиши кўплаб қисмлар: аппарат, дастурий
таъминот, маълумотларни қайта ишлаш иловалари, маълумотларни
қабул қилиш, ўзгартириш, сақлаш ва узатиш, шунингдек умумий
ишлов бериш вазифаси бажарилаётганда қисмлар ўртасида
вазифаларни тақсимлаш билан ўзаро боғлиқдир.
Замонавий компютерларнинг функсионал схемаси (2.4-расм)
сақлаш, қайта ишлаш ва бошқариш қурилмаларидан иборат. Бундан
ташқари, киритиш ва чиқариш қурилмалари компютернинг ички
ресурсларига кириш учун ишлатилади. Ушбу схема универсал
компютерларнинг классик версиясидир.
1.1-расм. Компютернинг функтсионал схемаси.
Компютер архитектурасининг асосий элементи тизимли
мустақил элемент - марказий протсессор (ёки микропротсессор)
шаклида яратилган дастурий таъминот билан бошқариладиган
қурилмадир. Хусусан, протсессорнинг техник тавсифлари (разряди,
такт частотаси, бошқариладиган буйруқ тизимлари) кўп жиҳатдан
компютернинг параметрларини белгилайди, жумладан: функсионал
имконият, унумдорлик, ечилиши мумкин бўлган масалалар класси
ва натижаларнинг аниқлиги.
Протсессор (марказий протсессор) компютернинг асосий
ҳисоблаш қурилмаси бўлиб, қуйидагилардан иборат:
- арифметик ва мантиқий амалларни бажариш учун арифметик
мантиқ қурилма (АУУ);
-
ташқи қурилмаларда қайта ишлаш ва алмашиш
жараёнларини бошқарув блоки;
- ички умумий функсия регистрлари шаклидаги тезкор хотира
вазифасини бажарадиган ички протсессор хотираси (кеш хотира).
Внешнее устройство
АЛУ
Блок
управления
РОН
Устройство
передачи
данных
Дисководы
Устройство
ввода
Безадресная
память
Адресная
память
Устройство
вывода
Устройства центрального процессора
Основная память
Протсессор ҳар доим ўта катта интеграл схема сифатида
амалга оширилади, шунинг учун уни кўпинча микропротсессор деб
аташади. Бу протсессор онакартда жойлашган мустақил КИС
ҳисобланади.
Асосий хотира компютерни бошқариш дастурлари ва
маълумотларни қайта ишлаш учун сақлаш учун ишлатилади. Бу
протсессор ва тезкор хотира ўртасида маълумотлар алмашинувини
тезлаштиради.
Ташқи қурилма фойдаланувчига компютер ресурсларидан
фойдаланиш, шунингдек, дастлабки маълумотларни киритиш ва
маълум даражада қайта ишланган натижалар билан ўзаро алоқада
бўлиш имконини беради. Ташқи қурилмаларга ташқи хотира
коннекторлари, кўпинча диск драйверлари ва алоқа каналлари учун
алоқа қурилмалари киради.
Компютернинг асосий қисмларининг ўзаро таъсири 2.5.
расмда кўрсатилган. Кўпгина замонавий компютерлар дастурни
бошқариш принтсипи асосида қурилган. Ушбу тамойил
архитектурада учта асосий бўғин мавжудлигини англатади: хотира,
бошқарув ва ҳисоблаш.
Ушбу учта қисмлар ҳисоблаш ядросини ташкил қилади ва
дастурий таъминотни бошқаришни таъминлайди:
- дастур ва буйруқлари тезкор хотирада сақланади;
- катакчаларнинг кетма-кет серия рақамлари (манзиллари);
-буйруқлар дастурда жойлашган натурал кетма-кетликда
ўқилади ва бажарилади.
АРМҚ (Арифметик ва мантиқий қурилма) хотирадан олинган
маълумотлар билан арифметик ва мантиқий оператсияларни
бажаради, натижани яратади. У асосий хотирада сақланади ёки
юқори тезликда ишлайдиган регистрлардан бирида вақтинча
сақланади.
АЛУ
Управление
звеньями
Основная память
Порты вывода
Внешняя память
Порты ввода
Асосий хотира манзиллар (ОХҚ ва ДХҚ) ва кеш ўртасида
манзил
бўшлиғига
эга
бўлган,
ихтиёрий
равишда
фойдаланиладиган, манзилли бўлмаган катаклардан иборат. Кеш
ҳажми ОХҚ дан кичикроқ, лекин тезроқ. ОХҚ дан ўқилган ҳужайра
маълумотлари ўзгартирилмайди ва қайта ўқилиши мумкин. Хонага
киргандан сўнг, код ўчирилади ва янги код (рақам ёки буйруқ)
билан алмаштирилади. Асосий хотиранинг ҳажми сақланган сўзлар
сони билан белгиланади ва унинг тезлиги кириш вақти, яъни
керакли сўзни ёзиш ва ўқиш давомийлиги билан белгиланади.
| 