Hisoblagichlar ma’lumotlarni yig‘ish kanali bilan to‘g‘ri aloqa kanallari orqali doimiy bog‘langan va berilgan so‘rov jadvaliga muvofiq
so‘raladi (2.3-rasm). Hisoblagichlardan birlamchi axborotlar MO ga yoziladi. Hisoblagichlar vaqtini sinxronlashtirish ma’lumotlarni yig‘ish
markazi kompyuteri vaqti bilan so‘rov jarayonida amalga oshadi. Ma’lumotlarni yig‘ish markazi kompyuteri sifatida lokal PEHM ishlatiladi. Unda
ma’lumotlarga ishlov berish va MO ga kiritish amalga oshadi. Foydalanuvchilar soni, hisoblagichlar va ularning profillari intervallarining soni,
foydalanuvchilar malakalari, matematik ishlov berish va boshqalarga bog‘liq ravishda lokal MO MS Access yoki ORACLE8.X MOBT da ishlashi
mumkin. MO ga ma’lumotlarni yig‘ish berilgan intervallarli davriy amalga oshadi. Ma’lumotlarni yig‘ish va ishlov berish loqal markazi orqali
hisoblagichlarni avtomatik so‘rovni o‘tkazilishi bilan ENHAT ni tashkil etish quyidagi masalalarni echishga imkon beradi:
•
yetkazish/foydalanish parametrlarini aniq o‘lchash:
•
korxona, uning infratuzilma elementlari (qozonxona va maishiy ob’ektlar, sexlar, bo‘linmalar, subabonentlar) bo‘yicha energiya
resurslarini kompleks avtomatlashtirilgan tijorat va texnik hisobga olish;
•
berilgan limitlarga va quvvatni texnologik cheklashlarga nisbatan berilgan vaqt intervallarida (5, 30 minut, zonalar, smenalar, sutkalar,
dekadalar, oylar, kvartallar va yillar) hisobga olish nuqtalari va ob’ektlari bo‘yicha energiyadan foydalanishni va elektr energiya sifati parametrlarini
(EESP) nazorat qilish;
•
elektr energiyani hisobga olish va EESP ni nazorat qilish bo‘yicha ma’lumotlarga ishlov berish
va hisobotlarni shakllantirish;
•
ham energiyadan foydalanishni, ham ishlab chiqarish jarayonlarini tahlil qilish uchun energiya resurslari nazorat qilinadigan
parametrlarining og‘ishlarini qayd etish, ularni absolyut va nisbiy
birliklarda baholash;
•
nazorat qilinadigan kattaliklarni ruxsat etiladigan qiymatlar diapazonidan og‘ishlari haqida signalizatsiya (rang, tovush bilan);
•
ma’lumotlarning to‘liqligini diagnostika qilish;
•
ob’ektlarning elektr bog‘lanishlarini va ularning xarkteristikalarini tavsifi;
•
so‘rov kommunikatsiyalarini va xarakteristikalarini parametrlashtirish;
•
tizimni diagnostika qilish;
•
yagona tizim vaqtini ushlab turish.
2. O‘rta va yirik quvvatli sanoat korxonalari yoki energetika tizimi uchun ko‘p pog’onali ENHAT ni tashkil etish
Hisoblagichlarni asosiy qismi birinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish markazi bilan to‘g‘ri aloqa kanallari orqali doimiy bog‘langan va
ENHAT ni tashkil etish uchinchi usulidagi kabi berilgan so‘rov jadvaliga muvofiq so‘raladi. Ba’zi hisoblagichlar va birinchi daraja ma’lumotlarni
yig‘ish markazi orasida doimiy aloqa bo‘lmasligi mumkin, ular ENHAT ni tashkil etish ikkinchi usulidagi kabi ko‘chma kompyuter yordamida
so‘ralishi mumkin. Hisoblagichlardan birlamchi axborotlar birinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish
markazlari MO lariga yoziladi,
bu erda
ma’lumotlarga ishlov berish ham amalga oshadi. Ikkinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish markazlarida axborotlarni qo‘shimcha birlashtirish va
tuzilmalashtirish, ularni ikkinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish markazlari MO lariga yozish amalga oshiriladi. ENHAT ni bunday tashkil etish
usulida MO sifatida ORACLE8.X MOBT ni ishlatilishi tavsiya qilinadi. Alfa MARKAZ dasturiy kompleksining asosiy konfiguratsiyasi 4, 8, 16,
32 aloqa kanallari bo‘yicha ma’lumotlarni parallel yig‘ishni tashkil etishga imkon beradi. 16, 32 kanallarda kommunikatsion server sifatida alohida
EHM ni ishlatish zarur. Aloqa kanallari ajratilgan, kommutatsiyalanadigan, to‘g‘ri ulanishli bo‘lishi mumkin. Har
bir kanalning parametrlari
liniyaning turi va uning xarakteristikalariga bog‘liqravishda individual sozlanishi mumkin. Tizimda bir necha kommunikatsion serverlar parallel
ishlashi mumkin. Bunda ma’lumotlarni yig‘ish tizimi barcha parametrlarining tavsifi, ob’ektlarning barcha elektr va hisoblash sxemalarining
tavsifi, shuningdek, barcha birlamchi va hisoblash ma’lumotlari faqat MO serverida va ma’lumotlarni yig‘ish markazi ilovalarida saqlanadi.
Ma’lumotlarni yig‘ish markazi faqat ma’lumotlarni yig‘ish vaqayta ishlashni bajaradi. Foydalanuvchilar AIJ lari ularga lokal tarmoq
bo‘yicha ulanadi. Ob’ektda hisoblagichlar soni uncha katta bo‘lmaganida birinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish markazi AIJ funksiyasini bajarishi
mumkin. Birinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish markazlari ikkinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish markazlari bilan bog‘langan. Aloqa kanallari
lokal tarmoq bo‘yicha ajratilgan, kommutatsiyalanadigan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulanishli bo‘lishi mumkin. Ikkinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish
markazi serveri birinchi daraja ma’lumotlarni yig‘ish markazi ma’lumotlar omboridan o‘rnatilgan jadvalga muvofiq zarur axborotlarni avtomatik
so‘raydi. Hududiy taqsimlangan o‘rta va yirik korxona yoki energiya tizimi uchun ko‘p darajali ENHAT ni tashkil etish quyidagi masalalarni
echishga imkon beradi:
•
yetkazish/foydalanishparametrlarini aniq o‘lchash;
•
korxona va uning infratuzilmaviy elementlari (turar-joy va qozonxona ob’ektlari, sexlar, bo‘linmalar, subabonentlar) bo‘yicha energiya
resurslarini kompleks avtomatlashtirilgan tijorat va texnik hisobga olish;
•
elektr energiyasiga hisoblashlar uchun shartnomalarni olib borish va to‘lov
hujjatlarini shakllantirish;
•
berilgan vaqt intervallarida (5 minut, 30 minut, zonalar, smenalar, sutkalar, dekadalar, oylar, kvartallar va yillar) berilgan limitlar va
quvvatni texnologik cheklashlarga nisbatan hisobga olish nuqtalari va ob’ektlari bo‘yicha energiya iste’moli va EESP ni nazorat qilish;
Optik port orqali hisoblagichlarda so‘rov o‘tkazish orqali ENHAT ni tashkil etish ENHAT tashkil etiladigan tizimlarning eng soda varianti bo’lib
hisoblanadi. Bunda hisoblagichlar bir-biri bilan o‘zaro bog’lanmagan. Hisoblagichlar va ma’lumotlarni yig‘ish markazi orasida aloqa yo‘q. Barcha
hisoblagichlardagi ma’lumotlar operator hisoblagichlarni ko’rib chiqishi jarayonida ularga so’rov berish orqali amalga oshiriladi.
Hisoblagichlar vaqtini sinxronlashtirish ko‘chma kompyuter vaqti bilan so‘rov jarayonida amalga oshiriladi. Ko‘chma kompyuter vaqti
ma’lumotlarni yig‘ish markazi vaqti bilan hisoblagichlar so‘roviga topshiriqlar fayllarini qabul qilish paytida amalga oshadi. Avtomatlashtirilgan
tizim qurishning bu sxemasi boshqa sxemalarga nisbatan arzon hisoblanadi. Bu variantdagi ENHAT ni qurish davomida qurilma va vositalarni
qo’llashni maksimal tejash maqsadida ma’lumotlarni yig‘ish markazi rolini ko‘chma kompyuterga yuklash mumkin. So‘rov optik port orqali so‘rov
natijalari faylini shakllantiradigan ko‘chma kompyuterda joylashgan dastur yordamida bajariladi. Ma’lumotlarni yig‘ish
markazi kompyuteri
berilgan so‘rovga fayl-topshiriqni shakllantiradigan va axborotlarni asosiy ma’lumotlar omboriga (MO) yuklaydigan dasturiy modullar bilan
ta’minlangan bo’lishi lozim.
ENHAT ni tashkil etishning bu usuli kamchiliklari hisoblagichlardan ma’lumotlarni yig‘ishning murakkabligi va tizimda impuls
chiqishli elektron hisoblagichlardan foydalanishning imkoni yo‘qligi hisoblanadi. Shuning uchun bu sxemani tijorat asosidagi hisobga olish
tizimini tashkil etish uchun tavsiya qilish mumkin. Uning tarkibida axborotlarni xotirada saqlash moduli va EHM bilan almashinuv asosida hisobga
olish tizimi interfeysi bo‘lgan qimmat uncha ko‘p bo‘lmagan sonli tijorat hisoblagichlari ishlatiladi.
Optik port orqali hisoblagichlarda so‘rovni o‘tkazilishi bilan ENHAT ni tashkili etish quyidagi masalalarni yechishga imkon beradi:
•
iste’mol parametrlarini aniq o‘lchash:
•
korxona va uning ob’ektlari bo‘yicha energiya resurslarini tijorat va texnik asosida hisobga olish;
•
berilgan limitlarga va quvvatni texnologik jarayonlarda cheklashlarga nisbatan berilgan vaqt intervallarida (5, 30 minut, zonalar,
smenalar, sutkalar, dekadalar, oylar, kvartallar va yillar) hisobga olish nuqtalari va ob’yektlari bo‘yicha energiyadan
foydalanishni nazorat qilish;
•
elektr energiyani hisobga olish bo‘yicha ma’lumotlarga qayta ishlov berish va hisobotlarni shakllantirish;
•
ma’lumotlarning to‘liqligini tahlil qilish;
•
ob’yektlarning elektr bog‘lanishlarini va ularning xarkteristikalarini tavsifini olish;
•
hisoblagichlarni tahlil qilish;
•
yagona tizim vaqtini ushlab turish.
Interfeys o‘zgartirgichlari, multipleksor yoki modem orqali hisoblagichlarda so‘rov o‘tkazilishi bilan ENHAT ni tashkil etish
RS-485 umumiy shina orqali yoki multipleksorga “tokli halqa” interfeysi (masalan, MPR-16 turdagi) bo‘yicha yoki ma’lumotlarni
yig‘ish va tayyorlash qurilmasi (MYTQ) orqali birlashtirilgan hisoblagichlar turli taqsimlash qurilmalarida joylashishi mumkin va so‘rov natijalari
faylini shakllantiradigan ko‘chma kompyuterda joylashgan dastur yordamida bir oy davomida bir yoki bir necha martta so‘rov o’tkazilishi mumkin
(2.1-rasm).
Hisoblagichlar va MYTQ orasida doimiy aloqa yo‘q. MYTQ kommunikatsion server rolini bajaradi. Ma’lumotlarni yig‘ish markazi
kompyuteri so‘rovga fayl-topshiriqni shakllantiradigan va axborotlarni asosiy ma’lumotlar omboriga (MO) yuklaydigan dasturiy modullar bilan
ta’minlangan bo’lishi lozim. Hisoblagichlar vaqtini sinxronlashtirish ko‘chma kompyuter vaqti bilan so‘rov jarayonida amalga oshiriladi. Ko‘chma
kompyuter vaqti ma’lumotlarni yig‘ish markazi vaqti bilan hisoblagichlar so‘roviga topshiriqlar fayllarini qabul qilish paytida amalga oshadi. Bu
variantda ma’lumotlarni yig‘ish markazi uchun ajratilgan kompyuter bo‘lmasligi mumkin, uning rolini ko‘chma kompyuter bajarishi mumkin.
