Mehnatni ilmiy tashkil etish shakllari

Fan-texnika yutuqlariga hamda ilg‘or tajribaga asoslangan holda korxonalarda yuz berayotgan mehnat jarayonini tahlil qilish asosida takomillashgan mehnatni tashkil qilish usullarini joriy qilish muhim ahamiyatga egadir. Mehnatni ilmiy asosda tashkil etish deganda ma’lum bir ishlab chiqarish jarayonida qatnashayotgan jonli mehnatdan samarali foydalanish uchun uni shakllanish usullari asosida mehnat unumdorligini o‘stirib, mahsulot tannarxini pasaytirgan holda ortiqcha mehnat sarfini kamaytirish tushuniladi. Mehnatni unumli tashkil etish yo‘llaridan biri, mehnat jarayonlarining oqilona taqsimlanishi va kooperatsiya usullari kabi bir qancha dastgohlarga xizmat qilish va bajaradigan texnikaviy vazifalarni birgalikda olib borishdir. Mehnatni ilmiy tashkil etishdan ko‘zda tutilgan maqsad malakaviy ishchini malakasi past ishchidan farqlantirishdir. Bajariladigan ishni taqsimlashda murakkab ishlarni bajarish yuqori malakaviy ishchiga topshiriladi. Bunda tarif razryadlaridan to‘g‘ri foydalanish tavsiya etiladi. Mehnatni ilmiy tashkil etishning maqsadi-yuqori malakali ishchilarga murakkab ishni, bajarilishi oddiy bo‘lgan ishlarni esa malakasi nisbatan past ishchilarga topshirishdir.

Mehnatni tashkil etish kooperatsiya usuli - ishchilarning biron bir ishni amalga oshirish jarayonida yoki mehnat vazifalarini bajarish davrida birgalikda ishtirok etishlari asosida shakllantiriladi va mehnatni tashkil etishning yangi shakllari paydo bo‘ladi. Bu mehnat shakllari quyidagi turdan iborat: sexlarda (bo‘linmalar orasidagi bog‘liqlik);

• 
  sexlar-bo‘linmalar bilan;
  
• 
  sexlar-sexlar bilan;
  
• 
  brigadalar o‘rtasidagi (ishchilar bir birlari bilan bog‘liqligi);
  
• 
  ishlab chiqarish brigadalari orasidagi bog‘liqlik (ixtisoslashgan kompleks) va boshqa shakllardagi brigadalar orasidagi hamjihatlik bilan berilgan ish normasini bajarish.