Qazib olish komplekslarini boshqarish.
Reja:
Qazib olish.
Qazib olish komplekslari.
Qazib olish komplekslarini boshqarish.
Foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olish to’g’risida tushuncha
Konchilik sanoati - zamonaviy industriyaning asosiy xom ashyo va yoqilg’i bazasi hisoblanadi. U energetika va xalq xo'jaligining boshqa tarmoqlarining asosiy yoqilg’i manbaidir. Shuningdek, konchilik sanoati qora va rangli metallurgiya, ximiya sanoati, o'g’itlar ishlab chiqarish sanoati uchun xom-ashyo bazasi hisoblanadi. Xalq xo'jaligida foydalanilayotgan tabiiy resurslarni 70% ini mineral xom-ashyolar tashkil qiladi.
Jahon miqyosida qazib olinadigan foydali qazilmalarning umumiy miqdori yiliga 9-10 mln. t ni, kon massasining yillik unumdorligi esa 35 – 37 mlrd. t ni tashkil etadi.
Ochiq usulda qazib olish ishlarining rivojlanishi, er osti usulida qazib olishga nisbatan unumdor, iqtisodiy jihatdan samarador va xavfsizligidadir. Ochiq usulda qazib olishda ish unumdorligi er osti usuliga qaraganda 5 – 8 marta yuqori, tannarxi esa 2 – 4 marta kam. Ushbu farq so'nggi 30 – 40 yil ichida oshib borishda davom etmoqda.
Foydali qazilma boyliklariga xo'jalik, qurilish, sanoat va ilmiy maqsadlar uchun qazib olinadigan va xom ashyo holida yoki qayta ishlangandan so'ng ishlatiladigan barcha turdagi tog’ jinslari kiradi. Foydali qazilmalar qurilish va sanoatning asosi hisoblanib, mamlakat iqtisodiyotida katta o'rin egallaydi. Uni xom-ashyo sifatida qazib olish va qayta ishlash miqyosi esa davlatning ishlab chiqarish saviyasini, boyligi va iqtisodiy rivojlanishini belgilaydi.
Foydali qazilmalarni ochiq usul bilan qazib olishda qoplovchi va o'z ichiga oluvchi tog’ jinslari ham qazib olinadi. Foydali qazilmalar va qoplovchi hamda o'z ichiga oluvchi tog’ jinslari birgalikda kon massasi tushunchasi bilan birlashtiriladi. Tog’ jinslarini foydali qazilmalarga va qoplovchi jinslarga ajratish bu nisbiy tushunchadir. qazib oluvchi va qayta ishlovchi texnikalarning rivojlanishi bilan ko'pgina qoplovchi tog’ jinslaridan foydali qazilmalar kabi foydalana boshlandi va bularning soni yildan-yilga oshib bormoqda.
Har xil tog’ jinslarini qazib olishda va turli-tuman qazilmalar, chuqurliklarni kovlash maqsadida er ustida turib olib boriladigan ishlar yig’indisiga ochiq kon ishlari deb aytiladi. Katta miqyosdagi ochiq kon ishlari foydali qazilma boyliklarini qazib olish bilan uzviy aloqadadir. Bunda er ostida yotgan foydali qazilma boyliklarini qazib olish bilan aloqador barcha ishlar va jarayonlar, ochiq kon inshoatlari orqali amalga oshiriladi. Er osti usulida qazib olishda esa foydali qazilma boyliklarini maxsus jihozlangan er osti inshoatlari yordamida qazib olinadi. Konlarni ochiq usul bilan qazib olishda konchilik ishlari ikki qismga bo'linadi:
ochish ishlari (qoplovchi jinslarni qazish, tashish va joylashtirish ishlari);
qazib olish ishlari (foydali qazilma boyliklarini qazish, tashish, bir joyga to'plash yoki tushirish ishlari).
Ochish ishlari foydali qazilmani qoplab turgan bo'sh tog’ jinslarini olib tashlashdan iborat. Ushbu jarayon foydali qazilmaga etib borishni ta'minlashi va uni xavfsiz holda qazib olishga sharoit yaratishi lozim. Ochish va qazish ishlari natijasida kar’er qosil bo'ladi.
Kar’er – foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish uchun mo'ljallangan va jiqozlangan ochiq kon lahimlari kompleksidir.
Ishlab chiqarish asoslari va maqsadlari uchun ochuvchi va tayyorlovchi lahimlarni birlashtiradigan alohida kon tayyorlov ishlari o'tkaziladi (asosiy xandak va yarim xandak, qirqma xandak va yarim qirqma xandak va boshqa lahimlar). Kon tayyorlov ishlarini o'tkazishdan maqsad shundan iboratki, bu qazish joylariga (zaboylarga) va kon ishlarining boshlanish frontiga transportni kelishini ta'minlash uchun yo'l ochib beradi.
Ochiq usulda qazish qo'yidagilarni ham o'z ichiga oladi:
kon va uning alohida uchastkalarini tayyorlash ishlari (asosan ustki qismini tayyorlash);
qazib olinayotgan tog’ jinslari massivi mustahkamligini ta'minlashdagi kon-zaxira muxofazasi va inshoatlarini hisobga olish ishlari (suv muvozanatini ta'minlash, kon jinslarining o'z-o'zidan yonib ketishini va yuzaning deformatsiyasini oldini olishdagi qayta tiklash ishlari va h.k. ishlar).
Аg’darmaga
Boyitish fabrikasiga
10.1 – rasm. Konni ochiq ususlda qazib olish sxemasi.
1 – ekskavator; 2 – avtosamosval; 3 – bul’dozer; 4 – burg’ulash stanogi; 5 – ishchi gorizontlar; 6 – portlatilgan massa; 7 – foydali qazilma uyumi; 8 – burg’u qudug’ilar; 9 – kiruvchi transheya;10 – bo'sh tog’ jinslar ag’darmasi.
Ochiq usulda qazib olish texnologiyasi
“Texnologiya” termini umumiy holatda qandaydir bir texnik ishlab chiqarish ishlarini bajarishni tashkil etish usullari, vositalari to’g’risidagi bilimlar majmuidir.
Texnik vositalarning quvvatini hisobga olgan, fundamental bilimlar qonuniyatlariga asoslangan usullar bilan qazib olinadigan va mexanizatsiyalashtirilgan qabul asosida tashkil etilgan, bir-biri bilan aloqador kon ishlari jarayonlari yig’indisiga konlarni qazish texnologiyasi deb aytiladi.
Foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olish texnologiyasi ikkita aspektni o'z ichiga oladi:
• ishlab chiqarish jarayonlari texnologiyasi (qazib olish, tashish va tog’ jinslarini g’aramlash);
• ochiq kon ishlari texnologiyasi (kon laqimlari kompleksi sifatida kar’er muhiti va vaqti bo'yicha konni qazib olish qurilishi va rivojlanishi).
Ishlab chiqarish texnologiyasi qo'yidagilarni o'z ichiga oladi: asosiy ishlab chiqarish jarayonlari printsiplari, vositalari, mexanizatsiyalash komplekslari va tashkil etish sxemalarini; tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash, qazish-yuklash ishlari, tashish, g’aramlash va kon massasini bo'shatish.
Ochiq kon ishlari texnologiyasi kar’er parametrlari, kon lahimlarini o'tish usullari, kar’erda kon ishlarini rivojlanish sxemasini, ochish usullari va qazib olish sistemalarini, mahsulot sifatini boshqarish usullari va vositalari, kon ishlarini rejalashtirish va tashkil etish printsiplarini qarab chiqadi.
Aytib o'tilgan ishlar ma'lum bir tartibda o'tkazilishi kerak. Har bir ish orasida texnik sharoitlarni ta'minlay oladigan kerakli vaqt oralig’idagi ochish va qazib olish ishlari frontini, asbob uskunalar va konni butunligicha ishlatishda ishlab chiqarish va xavfsizlik ishlarini to'qri taqsimlashni tashkil etish lozim. Kar’er maydoni chegarasida yoki uning uchastkasida tartibli va ketma-ket bajariladigan ochiq kon ishlariga qazish tizimi deb aytiladi. Qabul qilingan qazish tizimi qo'yidagilarni ta'minlashi kerak:
ishning borishidagi xavfsizlik;
ularning rejalashtirilishi va iqtisodiy samaradorligi;
kar’erning ko'zda tutilgan ishlab chiqarish quvvati;
zaxiralarning to'liq olinishi;
barcha foydali qazilmalardan kompleks foydalanish;
kon-zaxira (nedr) va atrof muhit muhofazasi.
Uzoq vaqt ishlatiladigan kon laximlariga (xandak va er osti laximlari), qoplovchi jinslarni tashishga, foydali qazilma boyliklarini yerning ustki qismida joylashgan qabul qilish punktlariga etkazishga, yerning ustki qismidan ishlab turgan gorizontga materiallarni, asbob-uskunalarni va odamlarni ta shib keltirishni ta'minlab turuvchi ya'ni yerning ustki qismidan kar’er va zaboyning ishlab turgan joyigacha transportning kelishini ta'minlanishiga konni ochish tizimi deb aytiladi. Quvvati va unumdorligi katta bo'lgan kon mashina mexanizmlarini va uskunalarini ishlatish uchun, ochiq kon ishlari ishlab chiqarishida kon laximlari (keng maydonchalar, katta uzunlikdagi pog’onalar va h.) katta o'lchamlarda bo'lishi kerak. Kar’erda ishlatiladigan ekskavatorning unumdorligi yiliga 10 million tonnagacha tog’ jinslarini yuklashga erishishi uchun, yuqori malakali kadrlar bilan ta'minlanishi va ishlab chiqarishni aniq tashkil qilish kerak.
Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish uchun foydali qazilma koni yer sathidan unchalik ham katta chuqurlikda yotmasligi yoki qazib olish iqtisodiy samaradorligi yer osti usuliga qaraganda katta bo'lganda qo'llaniladi. Ochiq kon ishlarini olib borishda yana quyidagi shart-sharoitlarga e'tibor qaratiladiki, ular orqali ishlab chiqarish xavfsizligiga erishiladi: yer ustki va yer osti suvlarini chetlashtirish, qordan himoya qilish, ko'chib ketishi va qulab tushishi mumkin bo'lgan pog’onalarning qiyaligini ta'minlash va mustahkamlash, hamda boshqa bir qancha tadbirlar. Kar’erlarda atmosferadagi changning va gazning ko'payishi ko'p hollarda burg’u quduqlarni qaziganda, ekskavatorlar yordamida kon massasini ko'p marta yuklaganda, joylarda yong’in bo'lganda (ko'mirni qazib olishda), dizel yonilg’ili mashinalar ishlaganda, kar’er yuk mashinalari muntazam harakat qilganda va boshqa kamchiliklar tufayli yuz beradi. Bunday hollarda ish joylarini shamollatish, changga va yong’inga qarshi tadbirlar o'tkazish kerak.
Konchilik - Mining
"Yer osti qazib olish" bu erga yo'naltiradi. Boshqa maqsadlar uchun qarang Yer osti qazib olish (yumshoq tosh) va Yer osti qazib olish (qattiq tosh).
Boshqa maqsadlar uchun qarang Tog'-kon ishlari (ajralish).
Yuzaki ko'mir qazib olish
90 kg oltingugurt bilan oltingugurt qazib oluvchi poldan ko'tarilgan Ijen Vulqon (2015)
Soddalashtirilgan dunyodagi faol kon xaritasi
Konchilik qimmatbaho qazib olishdir minerallar yoki Erdan boshqa geologik materiallar, odatda an ruda tanasi, lode, tomir, tikuv, rif yoki depozit depozit. Ushbu konlar konchi uchun iqtisodiy manfaatdor bo'lgan minerallashgan to'plamni hosil qiladi.
Kon qazib olinishi bilan qayta tiklanadigan rudalarga quyidagilar kiradi metallar, ko'mir, neft slanetsi, qimmatbaho toshlar, ohaktosh, bo'r, o'lchamdagi tosh, tosh tuzi, kaliy, shag'al va gil. Qishloq xo'jaligi jarayonlari orqali etishtirish mumkin bo'lmagan yoki tabiiy ravishda yaratilgan har qanday materialni olish uchun tog'-kon sanoati talab qilinadi sun'iy ravishda laboratoriyada yoki fabrikada. Keng ma'noda qazib olish har qanday qazib olishni o'z ichiga oladi qayta tiklanmaydigan resurs neft, tabiiy gaz yoki hattoki suv.
O'shandan beri toshlar va metallarni qazib olish insonning faoliyati hisoblanadi tarixdan oldingi marta. Zamonaviy konchilik jarayonlari o'z ichiga oladi qidiruv ruda jismlari uchun, tavsiya etilgan konning foyda salohiyatini tahlil qilish, kerakli materiallarni qazib olish va yakuniy meliorativ holat kon yopilganidan keyin erning.[1]
Tog'-kon ishlari odatda kon qazish paytida ham, kon yopilgandan keyin ham atrof muhitga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Shunday qilib, dunyoning aksariyat davlatlari ta'sirni kamaytirish uchun qoidalarni qabul qilishdi. Ish xavfsizligi uzoq vaqtdan beri tashvishlanib kelmoqda va zamonaviy amaliyot minalarda xavfsizlikni sezilarli darajada yaxshilaydi.
Mundarija
1 Tarix
1.1 Tarix
1.2 Qadimgi Misr
1.3 Qadimgi Yunoniston va Rim
1.4 O'rta asr Evropa
1.5 Klassik Filippinlar
1.6 Amerika
1.7 Zamonaviylik
2 Minalarning rivojlanishi va hayot aylanishi
3 Texnikalar
3.1 Yuzaki
3.2 Baland devor
3.3 Yer osti qazib olish
4 Mashinalar
5 Qayta ishlash
6 Atrof muhitga ta'siri
6.1 Chiqindilar
6.2 Qayta tiklanadigan energiya
7 Sanoat
7.1 Korporativ tasniflar
7.2 Tartibga solish va boshqarish
7.3 Jahon banki
8 Xavfsizlik
9 Yozuvlar
10 Metall zaxiralari va ularni qayta ishlash
11 Shuningdek qarang
12 Adabiyotlar
13 Qo'shimcha o'qish
14 Tashqi havolalar
Tarix
Tarix
Xalkolit mis koni Timna vodiysi, Salbiy cho'l
Tsivilizatsiya boshlanganidan beri odamlar foydalanganlar tosh, keramika va keyinroq, metallar ga yaqin topilgan Yer yuzasi. Ular erta tayyorlash uchun ishlatilgan vositalar va qurol; masalan, yuqori sifat chaqmoqtosh shimoliy qismida topilgan Frantsiya, Janubiy Angliya va yaratish uchun Polshadan foydalanilgan chaqmoq toshlari.[2] Flint minalari topilgan bo'r toshning tikuvlarini er osti vallari va galereyalari kuzatib borgan joylar. Minalar Grimes Graves va Krzemionki ayniqsa mashhur va boshqa ko'plab toshbo'ron konlari singari Neolitik kelib chiqishi (miloddan avvalgi 4000-3000 yillarda). Balta uchun qazib olingan yoki yig'ilgan boshqa qattiq jinslar tarkibiga quyidagilar kiradi yashil tosh ning Langdeyl bolta sanoati ga asoslangan Ingliz ko'l tumani.
Diorama an'anaviy konchilik da Filippin milliy muzeyi.
Arxeologik yozuvlarda eng qadimgi ma'lum bo'lgan kon Ngvenya shaxtasi yilda Esvatini (Svazilend), qaysi radiokarbonli uchrashuv taxminan 43000 yilni tashkil etadi. Ushbu saytda Paleolit odamlar minalashtirilgan gematit qizil qilish pigment oxra.[3][4] Shunga o'xshash yoshdagi minalar Vengriya saytlar ekanligiga ishonishadi Neandertallar qurol va asbob-uskunalar uchun chaqmoq toshini qazib olgan bo'lishi mumkin.[5]
Qadimgi Misr
Qadimgi misrliklar qazib olingan malakit da Maadi.[6] Boshida, Misrliklar bezak va sopol buyumlar uchun porloq yashil malaxit toshlardan foydalangan. Keyinchalik, miloddan avvalgi 2613 va 2494 yillar orasida yirik qurilish loyihalari doirasida chet elga ekspeditsiyalar o'tkazilishi kerak edi Vadi Magare Misrning o'zida mavjud bo'lmagan foydali qazilmalarni va boshqa resurslarni ta'minlash uchun.[7] Ochoqlar uchun firuza va mis da topilgan Vadi Hammamat, Tura, Asvan va boshqalar Nubian saytlari Sinay yarim oroli va da Timna.[7]
Misrda kon qazib olish dastlabki sulolalarda sodir bo'lgan. The Nubiyaning oltin konlari Qadimgi Misrdagi eng katta va eng keng doiralardan biri edi. Ushbu konlar yunon muallifi tomonidan tasvirlangan Diodorus Siculus, kim eslaydi o't o'chirish oltinni ushlab turgan qattiq toshni parchalash uchun ishlatiladigan usullardan biri sifatida. Komplekslardan biri eng qadimgi xaritalardan birida ko'rsatilgan. Konchilar oltin rudasi uchun kukunni yuvishdan oldin rudani maydalab, mayda kukunga aylantirdilar.
Qadimgi Yunoniston va Rim
Qo'shimcha ma'lumotlar: Rim Britaniyasida qazib olish
Qadimgi Rim taraqqiyoti Dolaucothi oltin konlari, Uels
Evropada qazib olish juda uzoq tarixga ega. Masalan, kumush konlari kiradi Laurium, bu yunonni qo'llab-quvvatlashga yordam berdi shahar davlati ning Afina. Ularda 20000 dan ortiq qullar ishlayotgan bo'lsa-da, ularning texnologiyasi asosan bronza davri oldingilariga o'xshash edi.[8] Boshqa konlarda, masalan, orolda Tassos, marmar qazib olingan Pariylar miloddan avvalgi VII asrda kelganlaridan keyin.[9] Marmar jo'natildi va keyinchalik arxeologlar tomonidan Amfipolis maqbarasida, shu jumladan binolarda ishlatilganligi aniqlandi. Makedoniyalik Filipp II, Buyuk Iskandarning otasi, miloddan avvalgi 357 yilda Pangeo tog'ining oltin konlarini o'z harbiy yurishlarini moliyalashtirish uchun qo'lga kiritgan.[10] U oltin konlarini ham qo'lga kiritdi Frakiya oxir-oqibat yiliga 26 tonna ishlab chiqaradigan tanga zarb qilish uchun.
Biroq, bu edi Rimliklarga katta miqyosda qazib olish usullarini ishlab chiqqan, ayniqsa ko'pchilik tomonidan kon boshiga olib kelingan katta miqdordagi suvdan foydalanilgan suv o'tkazgichlari. Suv turli xil maqsadlarda ishlatilgan, shu jumladan toshbo'ron va tosh qoldiqlarini olib tashlash gidravlik qazib olish, shuningdek yuvish ezilgan, yoki maydalangan, rudalar va haydash oddiy mexanizmlar.
Rimliklar gidravlik qazib olish usullaridan keng miqyosda foydalanganlar tomirlar ma'dan, ayniqsa, hozirgi kunda eskirgan qazib olish shakli sifatida tanilgan shoshilib. Ular ko'p sonli qurdilar suv o'tkazgichlari shaxta boshiga suv etkazib berish. U erda suv katta miqdorda saqlanadi suv omborlari va tanklar. To'liq tank ochilganda, suv toshqini kesilgan uzoqda ortiqcha yuk fosh qilish tosh ostida va har qanday oltin tomirlar. Keyin tosh ustida ishlov berildi o't o'chirish suv oqimi bilan o'chiriladigan toshni isitish uchun. Natijada termal zarba toshni yorib yubordi va uni yuqoridagi suv omborlaridan boshqa suv oqimlari bilan olib tashlashga imkon berdi. Rim konchilari ishlash uchun shunga o'xshash usullardan foydalanishgan kassiterit depozitlar Kornuol va qo'rg'oshin ruda Pennines.
Rimliklar tomonidan uslublar ishlab chiqilgan Ispaniya milodiy 25 yilda katta ekspluatatsiya qilish uchun allyuvial oltin konlari, eng katta maydon esa Las-Medulalar ettita uzun suv o'tkazgichlari mahalliy daryolarga tegib, konlarni oqizib yuborgan. Rimliklar kumushdagi kumushdan ham foydalanishgan argentifer galena konlarida Kartagena (Cartago Nova), Linares (Kastulo), Plazenzuela va Azuaga, boshqalar qatorida.[11] Ispaniya eng muhim konlardan biri bo'lgan, ammo barcha mintaqalar Rim imperiyasi ekspluatatsiya qilingan. Buyuk Britaniyada mahalliy aholi ma'dan qazib olishgan ming yillik,[12] lekin keyin Rim istilosi, operatsiyalar ko'lami keskin oshdi, chunki Rimliklarga kerak edi Britaniya resurslari, ayniqsa oltin, kumush, qalay va qo'rg'oshin.
Rim texnikalari sirtdan qazib olish bilan cheklanmagan. Ochiq usulda qazib olish endi mumkin emasligi sababli ular er osti ruda tomirlariga ergashdilar. Da Dolaucothi ular to'xtadi tomirlardan chiqib haydab ketdi adits to'xtash joylarini to'kish uchun yalang'och tosh orqali. Xuddi shu reklamalar, shuningdek, ishlov berishni ventilyatsiya qilish uchun ham ishlatilgan, ayniqsa, bu juda muhimdir o't o'chirish ishlatilgan. Saytning boshqa qismlarida ular kirib bordi suv sathi va bir necha turdagi mashinalardan foydalangan holda konlarni suvsizlantirdi teskari overshot suv g'ildiraklari. Bularda keng ishlatilgan mis minalar Rio Tinto Ispaniyada bitta ketma-ketlik 16 dona g'ildirakdan iborat bo'lib, suvni ko'tarish taxminan 24 metr (79 fut) ga teng. Ular eng yaxshi lamellarda turgan konchilar bilan yugurish yo'llari sifatida ishladilar. Bunday qurilmalarning ko'plab namunalari qadimgi Rim konlarida topilgan va hozirda ba'zi namunalari saqlanib qolgan Britaniya muzeyi va Uels milliy muzeyi.[13]
O'rta asr Evropa
Asosiy maqola: O'rta asrlarda Evropada konchilik va metallurgiya
Agricola, muallifi De Re Metallica
Galereya, 12-13-asr, Germaniya
Tog'-kon sanoati sifatida keskin o'zgarishlarga duch keldi o'rta asrlar Evropa. Erta o'rta asrlarda tog'-kon sanoati asosan mis va temir qazib olishga yo'naltirilgan. Boshqalar qimmatbaho metallar asosan zarhal yoki tanga zarb qilish uchun ham ishlatilgan. Dastlab, ko'plab metallar orqali olingan ochiq usulda qazib olish, va ma'dan birinchi navbatda chuqur shaxta shaxtalari orqali emas, balki sayoz chuqurlikdan qazib olindi. Taxminan 14-asrda qurollar, qurol-yaroqlar, uzuk va taqa temirga bo'lgan talabni sezilarli darajada oshirdi. Masalan, O'rta asr ritsarlari ko'pincha 45 kilogrammgacha plastinka yoki zanjirli zirh qilich, nayza va boshqa qurollardan tashqari.[14] Harbiy maqsadlarda temirga katta bog'liqlik temir ishlab chiqarish va qazib olish jarayonlarini rag'batlantirdi.
1465 yildagi kumush inqirozi barcha konlar chuqurlikka etib borganida yuz berdi, shunda vallar mavjud texnologiya bilan quruq holda quyilishi mumkin emas edi.[15] Ning ko'payishi bilan birga banknotalar, bu davrda kredit va mis tangalar qimmatbaho metallarning qiymatini va ularga bog'liqlikni pasaytirdi, oltin va kumush O'rta asr konchilik tarixi uchun hali ham muhim bo'lib qoldi.
Jamiyatning ijtimoiy tuzilishidagi farqlar tufayli XVI asr o'rtalarida foydali qazilma konlarining tobora ortib borishi Markaziy Evropadan Angliyaga tarqaldi. Qit'ada mineral konlar tojga tegishli edi va bu regalian huquqi qat'iy saqlanib qoldi. Ammo Angliyada 1568 yildagi sud qarori va 1688 yildagi qonun bilan qirollik qazib olish huquqlari oltin va kumush bilan cheklandi (ulardan Angliyada deyarli konlar yo'q edi). 1688 yilgi qonun bilan Angliyada temir, rux, mis, qo'rg'oshin va qalay rudalari bo'lgan. Keyinchalik o'zlarining mulklari ostidagi asosiy metallarga va ko'mirga ega bo'lgan uy egalari ushbu metallarni qazib olish yoki konlarni ijaraga olish va kon operatorlaridan royalti yig'ish uchun kuchli induktsiyaga ega edilar. Ingliz, nemis va golland kapitali qazib olish va qayta ishlashni moliyalashtirish uchun birlashtirildi. Yuzlab nemis texniklari va malakali ishchilar olib kelingan; 1642 yilda 4000 chet elliklardan iborat koloniya mis qazib olish va eritish bilan shug'ullangan Kesvik shimoli-g'arbiy tog'larida.[16]
Shaklida suv quvvatidan foydalanish suv tegirmonlari keng edi. Suv tegirmonlari rudalarni maydalash, vallardan rudalarni ko'tarish va gigantni quvvatlantirish orqali galereyalarni ventilyatsiya qilishda ishlatilgan. körükler. Qora kukun birinchi bo'lib qazib olishda ishlatilgan Selmekbanya, Vengriya Qirolligi (hozir Banska Styavnica, Slovakiya) 1627 yilda.[17] Qora kukun tosh va tuproqni portlatishda gevşemesine va ma'dan tomirlarini ochishiga imkon berdi. Portlash nisbatan tezroq edi o't o'chirish va ilgari o'tib bo'lmaydigan metallar va rudalarni qazib olishga ruxsat berdi.[18] 1762 yilda xuddi shu shaharda dunyodagi birinchi tog'-kon akademiyasi tashkil etildi.
Dazmol kabi qishloq xo'jaligi yangiliklarini keng joriy etish plowshare, shuningdek, qurilish materiali sifatida metalldan tobora ko'payib borayotganligi, shuningdek, ushbu davrda temir sanoatining ulkan o'sishida harakatlantiruvchi kuch bo'ldi. Shunga o'xshash ixtirolar arastra Ispaniyaliklar qazib olgandan keyin rudani maydalash uchun ko'pincha foydalanganlar. Ushbu qurilma hayvonlar tomonidan quvvatlangan va don uchun ishlatiladigan bir xil printsiplardan foydalangan xirmon.[19]
O'rta asrlarda qazib olish texnikasi haqidagi bilimlarning aksariyati kabi kitoblardan olingan Biringuccio Ning De la pirotexniya va, ehtimol, eng muhimi Jorj Agrikola "s De re metallica (1556). Ushbu kitoblarda nemis va sakson konlarida qo'llanilgan turli xil qazib olish usullari batafsil bayon etilgan. O'rta asr konlarida asosiy masala Agrikola batafsil tushuntiradi, konlarni qazib olish shaxtalaridan suvni olib tashlash edi. Konchilar yangi tomirlarga kirish uchun chuqurroq qazishganda suv toshqini juda katta to'siq bo'ldi. Tog'-kon sanoati mexanik va hayvonlar tomonidan boshqariladigan nasoslarning ixtiro qilinishi bilan keskin samaraliroq va gullab-yashnadi.
A tasviri Maharlika da tasvirlangan Filippin Jamiyati sinfi Bokschi kodeksi bu Oltin shakli sifatida ishlatiladi Zargarlik buyumlari (taxminan 1400).
Klassik Filippinlar
Shuningdek qarang: Mustamlakachilikgacha bo'lgan Filippinning madaniy yutuqlari
Miloddan avvalgi 1000-yillarda Filippinda qazib olish ishlari boshlangan. Dastlabki filippinliklar turli xil oltin, kumush, mis va temir konlarida ishlagan. Zeb-ziynat buyumlari, oltin külçeler, zanjirlar, kalombigalar va sirg'alar qadimgi davrlardan beri o'tib kelgan va ota-bobolaridan meros bo'lib o'tgan. Oltin xanjar tutqichlari, tilla idishlar, tishlarni qoplash va ulkan oltin taqinchoqlar ham ishlatilgan.[20] Laszlo Legezaning "Ispanga qadar bo'lgan Filippin oltin san'atidagi tantrik elementlar" asarida u Filippindan kelib chiqqan oltin zargarlik buyumlari Qadimgi Misr.[20] Ga binoan Antonio Pigafetta, odamlar Mindoro oltinni boshqa metallarga aralashtirishda katta mahoratga ega edi va unga eng yaxshi kumushchilarni ham alday oladigan tabiiy va mukammal ko'rinish berdi.[20] Mahalliy aholi karnelian, agat va marvarid kabi boshqa qimmatbaho toshlardan yasalgan zargarlik buyumlari bilan ham mashhur edi. Filippin zargarlik buyumlarining ayrim ajoyib namunalari orasida bo'yinbog'lar, kamar, bilaguzuk va uzuklar bor edi.
Amerika
Qo'rg'oshin yuqori qismida kon qazish Missisipi daryosi AQSh mintaqasi, 1865 yil.
Tarixdan oldingi davrlarda katta miqdordagi mis birga qazib olindi Superior ko'li "s Kewinaw yarimoroli va yaqin atrofda Isle Royale; mustamlaka davrida metall mis hali ham yuzada mavjud edi.[21][22][23] Mahalliy aholi kamida 5000 yil avvalgi Superior ko'li misidan foydalangan;[21] mis asboblari, o'q uchlari va boshqalar asarlar keng mahalliy savdo tarmog'ining bir qismi bo'lgan kashf etildi. Bunga qo'chimcha, obsidian, chaqmoqtosh va boshqa foydali qazilmalar qazib olingan, ishlangan va savdo qilingan.[22] Saytlarga duch kelgan dastlabki frantsuz tadqiqotchilari[tushuntirish kerak ] ularni tashish qiyinligi sababli metallardan foydalanmagan,[22] ammo mis oxir-oqibat butun qit'ada yirik daryo yo'llari bo'ylab sotildi.
Konchilar da Tamarak koni yilda Mis mamlakat, Michigan, AQSh 1905 yilda.
Amerikaning dastlabki mustamlakachilik tarixida "mahalliy oltin va kumush tezda ekspurpatsiya qilindi va oltin va kumush to'ldirilgan galleonlar parkida Ispaniyaga qaytarib yuborildi".[24] oltin va kumush asosan Markaziy va Janubiy Amerikadagi konlardan kelib chiqadi. Turkuaz milodning 700 yilida ishlab chiqarilgan kolumbiygacha Amerika; yilda Cerillos konchilik okrugida Nyu-Meksiko, hisob-kitoblarga ko'ra "Chalchihuitl tog'idan foydalanib, taxminan 15000 tonna tosh olib tashlangan tosh qurollar 1700 yilgacha. "[25][26]
1727 yilda Lui Denis (Denis) (1675–1741), sier de La Ronde - ning ukasi Simon-Per Denis de Bonaventure va kuyovi Rene Chartier - buyrug'ini oldi La-Puant Fort da Chequamegon ko'rfazi; bu erda mahalliy aholi unga mis oroli to'g'risida xabar berishgan. La Ronde 1733 yilda "Superior ko'lidagi birinchi amaliy konchi" ga aylanib, frantsuz tojidan minalarni boshqarish uchun ruxsat oldi; etti yil o'tgach, tog'-kon qazish o'rtasida avj olish bilan to'xtatildi Si va Chippeva qabilalar.[27]
Qo'shma Shtatlarda kon qazib olish 19-asrda keng tarqaldi va 1872 yildagi konchilik to'g'risidagi umumiy qonun federal erlarni qazib olishni rag'batlantirish uchun qabul qilingan.[28] Bilan bo'lgani kabi Kaliforniya Gold Rush 19-asr o'rtalarida minerallar va qimmatbaho metallarni qazib olish bilan bir qatorda yugurish, ning harakatlantiruvchi omili edi G'arbiy tomon kengayish Tinch okean sohiliga. G'arbni o'rganish bilan tog'-kon lagerlari tashkil etilib, "yangi millat uchun o'ziga xos ruhni, doimiy merosni ifoda etdilar;" Oltin Rusherlar o'zlaridan oldin o'tgan vaqtinchalik G'arbning quruqliklari bilan bir xil muammolarga duch kelishadi.[29] Temir yo'llar yordamida ko'pchilik G'arbda kon ishlarida ishlash imkoniyatlari uchun sayohat qildilar. Kabi g'arbiy shaharlar Denver va Sakramento konchilar shaharlari sifatida paydo bo'lgan.
Yangi maydonlar o'rganilganda, avval oltin (shaffof va keyin lode), so'ngra kumush egallab olindi va qazib olindi. Boshqa metallar ko'pincha temir yo'llarni yoki kanallarni kutib turar edi, chunki qo'pol oltin kukunlari va naggetlar eritishni talab qilmaydi va ularni aniqlash va tashish oson.[23]
Zamonaviylik
Kasnaklar osilgan konchilar kiyimlarini, shuningdek havzalarni va shamollatish tizimini namoyish etuvchi ko'rinish, Kirkland ko'li, Ontario, 1936 y.
20-asrning boshlarida AQShning g'arbiy qismida oltin va kumush shoshilib, ko'mir qazib olishni ham rag'batlantirdi asosiy metallar mis, qo'rg'oshin va temir kabi. Zamonaviy Montana, Yuta, Arizona va undan keyin Alyaskadagi hududlar dunyoga mis etkazib beruvchilarning asosiy qismiga aylandi.[30] Kanadadagi tog'-kon sanoati transport, kapital va AQSh raqobatidagi cheklovlar tufayli Qo'shma Shtatlarga qaraganda sekinroq o'sdi; Ontario 20-asr boshlarida nikel, mis va oltin bilan yirik ishlab chiqaruvchi edi.[30]
Ayni paytda, Avstraliya tajribali Avstraliya oltinlari shoshilib ketadi va 1850 yillarga kelib dunyo oltinlarining 40% ishlab chiqargan, so'ngra kabi yirik ma'danlar tashkil etilgan Morgan koni tog'i qariyb yuz yil davomida ishlagan, Broken Hill ruda koni (rux-qo'rg'oshin rudasining eng yirik konlaridan biri), va temir ruda konlari Temir tugma. Ishlab chiqarish pasayganidan so'ng, tog'-kon sanoati sohasida yana bir portlash 1960-yillarda yuz berdi. Endi, 21-asrning boshlarida Avstraliya dunyodagi asosiy mineral qazib chiqaruvchi bo'lib qolmoqda.[31]
XXI asr boshlanganda, globallashgan kon sanoati yirik transmilliy korporatsiyalar paydo bo'ldi. Eng yuqori minerallar va atrof-muhitga ta'siri tashvishga ham aylangan. Turli xil elementlar, xususan noyob er minerallari, yangi texnologiyalar natijasida talab ortishni boshladi.
Minalarning rivojlanishi va hayot aylanishi
A sxemasi qattiq toshda qazib olish ishlarini bajarish va to'ldirish.
Minerallarni qazib olish yo'li bilan ruda tanasini topishdan va nihoyat erni tabiiy holatiga qaytarishga qadar qazib olish jarayoni bir necha aniq bosqichlardan iborat. Birinchisi, ruda tanasini kashf qilish, bu orqali amalga oshiriladi qidiruv yoki razvedka ruda tanasining hajmini, joylashishini va qiymatini topish va keyin aniqlash. Bu matematikaga olib keladi resurslarni baholash hajmini taxmin qilish va sinf depozit.
Ushbu taxmin ma'dan konining nazariy iqtisodiyotini aniqlash uchun oldindan texnik-iqtisodiy asoslash uchun ishlatiladi. Bu, taxminiy va muhandislik tadqiqotlariga qo'shimcha sarmoyalar kafolatlanganligini yoki yo'qligini aniqlaydi va keyingi ish uchun asosiy xatarlarni va yo'nalishlarni belgilaydi. Keyingi qadam a texnik-iqtisodiy asoslash moliyaviy hayotiylikni, texnik va moliyaviy xatarlarni va loyihaning mustahkamligini baholash.
Konni qazib olish to'g'risida yoki loyihadan uzoqlashish to'g'risida kon kompaniyasi qaror qabul qiladi. Bunga konning iqtisodiy qayta tiklanadigan qismini baholash uchun konlarni rejalashtirish kiradi metallurgiya va ma'danni qayta tiklash, ruda kontsentratlarining sotilishi va to'lovliligi, muhandislik muammolari, frezalashtirish va infratuzilma xarajatlari, moliya va kapital talablari, shuningdek, dastlabki qazish ishlaridan tortib to meliorativ holatigacha taklif etilayotgan kon tahlili. Depozitning iqtisodiy jihatdan tiklanadigan ulushi quyidagilarga bog'liq boyitish omili mintaqadagi ruda.
Maydon ichidagi foydali qazilma konidan foydalanish uchun uni qazib olish yoki olib tashlash kerak bo'ladi chiqindi material bu konchini darhol qiziqtirmaydi. Ruda va chiqindilarning umumiy harakati kon qazish jarayonini tashkil etadi. Odatda ma'dan tanasining tabiati va joylashishiga qarab, ma'danga qaraganda ko'proq chiqindilar minaning ishlash muddati davomida qazib olinadi. Chiqindilarni olib tashlash va joylashtirish kon qazish operatori uchun katta xarajat hisoblanadi, shuning uchun chiqindi materialining batafsil tavsifi kon qazish ishlari uchun geologik qidiruv dasturining muhim qismini tashkil etadi.
Tahlil ma'lum bir ruda tanasini tiklashga loyiqligini aniqlagandan so'ng, rivojlanish ruda tanasiga kirish imkoniyatini yaratishni boshlaydi. Kon binolari va qayta ishlash zavodlari qurilib, zarur jihozlar olinadi. Rudani qazib olish bo'yicha konning ishlashi konni ishlatadigan kompaniya buni iqtisodiy deb bilgan paytgacha boshlanadi va davom etadi. Shaxta koni foydali qazib oladigan barcha rudalar qayta tiklangandan so'ng, meliorativ holat kon tomonidan foydalaniladigan erlarni kelajakda foydalanish uchun moslashtira boshlaydi.
Texnikalar
Yer osti longwall qazib olish.
Konchilik texnikasini ikkita keng tarqalgan turga bo'lish mumkin qazish turlari: yer usti qazib olish va yer osti (yer osti) qazib olish. Bugungi kunda er usti qazib olish ancha keng tarqalgan va masalan, Qo'shma Shtatlarda minerallarning 85% (neft va tabiiy gazdan tashqari) ishlab chiqaradi, shu jumladan metall rudalarining 98%.[32]
Maqsadlar ikkita umumiy toifadagi materiallarga bo'linadi: depozit depozitlari, daryo shag'allari, plyaj qumlari va boshqa tarkibidagi qimmatbaho minerallardan iborat birlashtirilmagan materiallar; va depozitlar, bu erda qimmatbaho minerallar tomirlarda, qatlamlarda yoki odatda haqiqiy tosh massasi bo'ylab tarqalgan mineral donalarda uchraydi. Har ikki turdagi rudalar koni, plaser yoki lode, ham er usti, ham yer osti usulida qazib olinadi.
Ba'zi bir tog'-kon sanoati, shu jumladan noyob tuproq elementlari va uran qazib olish kabi kamroq tarqalgan usullar bilan amalga oshiriladi joyida eritish: bu texnikada na er osti, na er osti qazish ishlari kiradi. Ushbu usul bo'yicha maqsadli minerallarni qazib olish, ularning eruvchanligini talab qiladi, masalan. kaliy, kaliy xlorid, natriy xlorid, natriy sulfat suvda eriydi. Ba'zi minerallar, masalan, mis minerallari va uran oksidi, eritish uchun kislota yoki karbonat eritmalariga ehtiyoj bor.[33][34]
Yuzaki
Asosiy maqola: Yuzaki qazib olish
Yuzaki qazib olish ko'milgan ma'dan konlariga erishish uchun er usti o'simliklarini, axloqsizlikni va agar kerak bo'lsa, tosh qatlamlarini olib tashlash (tozalash) orqali amalga oshiriladi. Er usti qazib olish texnikasiga quyidagilar kiradi. ochiq usulda qazib olish, bu materiallarni erdagi ochiq chuqurdan qayta tiklash, tosh qazish, ochiq usulda qazib olish bilan bir xil, faqat qum, tosh va loyga tegishli;[35] kon qazib olish Quyidagi ruda / qatlamlarni aniqlash uchun sirt qatlamlarini tozalashdan iborat; va tog 'tepasini olib tashlash, odatda ko'mir qazib olish bilan bog'liq bo'lib, u chuqurlikdagi ma'dan konlariga erishish uchun tog 'cho'qqisini ko'tarishni o'z ichiga oladi. Ko'pgina (ammo barchasi ham emas) plaser yotqiziqlari, ular sayoz ko'milganligi sababli, er usti usulida qazib olinadi. Nihoyat, poligon qazib olish qaerda saytlarni o'z ichiga oladi axlatxonalar qazib olinadi va qayta ishlanadi.[36] Poligonlarni qazib olish uzoq muddatli metan chiqindilari va mahalliy ifloslanish bilan kurashish uchun echim sifatida ko'rib chiqilgan.[37]
Garzvayler sirt koni, Germaniya
Baland devor
Yuqori devorlarni qazib olish - burg'u qazib olishdan kelib chiqadigan sirt qazib olishning yana bir shakli. Yuqori devorlarni qazib olishda ko'mir qatlamiga gidravlik Push-nur uzatish mexanizmi (PTM) tomonidan boshqariladigan doimiy konchi kiradi. Oddiy tsiklga ko'mir qatlamining butun balandligini kesib olish uchun sumping (ishga tushirish-oldinga siljish) va qirqish (to'sar boshini ko'tarish va tushirish) kiradi. Ko'mirni qazib olish tsikli davom etar ekan, to'sar boshi asta-sekin ko'mir qatlamiga 19,72 fut (6,01 metr) ga tashlanadi. Keyin Push-Beam Transfer mexanizmi (PTM) avtomatik ravishda 19,72 fut (6,01 m) uzunlikdagi to'rtburchaklar Push-nurni (Vintli-konveyer segmenti) Powerhead va to'sar-bosh o'rtasida mashinaning markaziy qismiga kiritadi. Push-beam tizimi ko'mir qatlamiga 300 metrga yaqin kirib borishi mumkin. Ptentli yuqori devorli qazib olish tizimlaridan biri Push-nurining ichiga berkitilgan burg'ulardan foydalanadi, ular qazib olinadigan ko'mirni tashish jarayonida tosh qoldiqlari bilan ifloslanishiga yo'l qo'ymaydi. Video tasvirlash va / yoki gamma-nur sensori va / yoki ko'mir-tosh interfeysini aniqlash sensori (CID) singari boshqa Geo-Radar tizimlaridan foydalangan holda operator qatlam-tosh interfeysining oldindan proektsiyasini ko'rishi va konchilarning doimiy rivojlanishini boshqarishi mumkin. Yuqori devorlarda qazib olinadigan konstruktsiya ishlarida tor skameykalar, ilgari qazib olinadigan joylar, xandaq konlari qo'llanilishi va boshqariladigan suv quyiladigan nasos tizimiga va / yoki gaz (inert) shamollatish tizimiga ega bo'lgan tik chuqurliklar bilan minglab tonna ko'mir qazib olish mumkin.
Yer osti qazib olish
Asosiy maqolalar: Yer osti qazib olish (qattiq tosh) va Yer osti qazib olish (yumshoq tosh)
Mantrip konchilarni er osti koni ichida tashish uchun ishlatiladi
Er osti qazib olish yer osti qazib olinadigan ma'dan konlariga erishish uchun yer osti tunnellarini yoki vallarini qazishdan iborat. Qayta ishlash uchun ma'dan va chiqindi jinslar, tunnellar va vallar orqali yuzaga chiqadi. Yer osti qazib olish qo'llaniladigan vallar turi va qazib olish usuli yoki minerallar koniga etib borish uchun qo'llaniladigan usul bo'yicha tasniflanishi mumkin. Drift koni gorizontal kirish tunnellaridan foydalanadi, Nishab qazib olish diagonal qiyalikdagi kirish vallaridan foydalanadi va val qazib olish vertikal kirish vallaridan foydalanadi. Tog'-kon qiyin va yumshoq tosh shakllanishi turli xil texnikani talab qiladi.
Boshqa usullarga quyidagilar kiradi qisqaradigan kon qazib olish yuqoriga qarab qazib olinadigan, moyil er osti xonasini yaratadigan, uzoq devor qazib olish, er osti uzun ruda yuzasini silliqlash va xona va ustun tog'-kon, bu xona tomini ushlab turish uchun ustunlarni qoldirib, javharlarni xonalardan olib tashlashdir. Xona va ustunlarni qazib olish ko'pincha olib keladi tog'-kon qazib olish konchilar orqaga chekinishi bilan qo'llab-quvvatlovchi ustunlar olib tashlanadi, bu xonani ichkariga kirishga imkon beradi va shu bilan ko'proq javharlarni bo'shatadi. Qo'shimcha er osti qazib olish usullari kiradi qattiq tosh qazib olish Bu qattiq tosh (magmatik, metamorfik yoki cho'kindi) materiallarni qazib olish, teshiklarni qazib olish, burg'ilash va plomba qazib olish, uzun qiya kavlab olish, pastki darajadagi bo'shliq va blokirovka.
Caterpillar Highwall Miner HW300 - texnologik ko'priklarni er osti va ochiq konlarda qazib olish
Mashinalar
The Bagajer 288 a paqirli g'ildirakli ekskavator ichida ishlatilgan kon qazib olish. Shuningdek, u barcha zamonlarning eng katta quruqliklaridan biri hisoblanadi.
Bucyrus Erie 2570 dragline va Mushuk 797 Shimoliy Antilop Rochelle ochiq ko'mir konida yuk tashish mashinasi
Og'ir texnika konlarni qidirish va rivojlantirish, ortiqcha yuklarni yig'ish va yig'ish, turli xil qattiqlik va qattiqlikdagi toshlarni sindirish va olib tashlash, ma'danni qayta ishlash va kon yopilganidan keyin meliorativ loyihalarni amalga oshirish uchun konchilikda ishlatiladi. Buldozerlar, matkaplar, portlovchi moddalar va yuk mashinalari yerni qazish uchun zarurdir. Bo'lgan holatda konlarni qazib olish, konsolidatsiyalangan shag'al yoki allyuviy, bunker va tebranish ekranidan iborat bo'lgan mashinalarga beriladi trommel bu kerakli minerallarni chiqindilarni shag'allardan tozalaydi. Keyin minerallar yordamida konsentratsiya qilinadi shlyuzlar yoki jiglar.
Katta burg'ulash vallarni cho'ktirish, to'xtash joylarini qazish va tahlil uchun namunalar olish uchun ishlatiladi. Tramvaylar konchilar, minerallar va chiqindilarni tashish uchun ishlatiladi. Liftlar konchilarni konlarga olib kiradi va olib chiqadi, tosh va rudalarni, mashinalarni yer osti konlariga olib chiqadi va olib chiqadi. Katta miqdordagi toshli toshlar va rudalarni ko'chirish uchun er usti qazib olishda ulkan yuk mashinalari, belkuraklar va kranlar ishlatiladi. Qayta ishlash korxonalari minerallarga boy materialni konsolidatsiya qilish va kerakli birikmalar va metallarni rudadan ajratib olish uchun yirik maydalagichlar, tegirmonlar, reaktorlar, qovurish moslamalari va boshqa jihozlardan foydalanadilar.
Qayta ishlash
Asosiy maqolalar: Minerallarni qayta ishlash va Qazib olish metallurgiyasi
Mineralni qazib olgandan so'ng, u ko'pincha qayta ishlanadi. Fanlari qazib chiqaruvchi metallurgiya metallurgiya fanida qimmatbaho metallarni ularning rudalaridan, ayniqsa kimyoviy yoki mexanik vositalar yordamida qazib olishni o'rganadigan maxsus yo'nalishdir.
Minerallarni qayta ishlash (yoki mineralli bog'lash) - bu metallurgiya fanidagi qimmatbaho metallar yoki minerallarni ulardan ajratib olish (qazib olish metallurgiyasi) ga imkon beradigan maydalash, maydalash va yuvish mexanik vositalarini o'rganadigan ixtisoslashgan yo'nalish. gang (chiqindi moddasi). Plasterli ruda materialini qayta ishlash, tortishish kuchiga bog'liq bo'lgan ajratish usullaridan iborat shlyuz qutilar. Qumlarni yoki shag'allarni qayta ishlashdan oldin ularni ajratish (to'plash) uchun faqat kichik chayqatish yoki yuvish kerak bo'lishi mumkin. Lode konidan rudani qayta ishlash, xoh u yer usti bo'lsin, xoh er osti koni bo'lsin, qimmatbaho minerallarni qazib olish boshlanishidan oldin tosh rudasini maydalash va maydalashni talab qiladi. Lode rudasi maydalanganidan so'ng, qimmatbaho minerallarni qayta tiklash mexanik va kimyoviy texnikaning bir yoki bir nechta usulida amalga oshiriladi.
Ko'pgina metallar rudalarda oksid yoki sulfid sifatida mavjud bo'lganligi sababli, metall bo'lishi kerak kamaytirilgan uning metall shakliga Bu kabi kimyoviy vositalar yordamida amalga oshirilishi mumkin eritish yoki holatdagi kabi elektrolitik reduksiya orqali alyuminiy. Geometallurgiya geologiya fanlarini qazib olish metallurgiyasi va konchilik bilan birlashtiradi.
2018 yilda kimyo va biokimyo professori Bredli D. Smit boshchiligida, Notre Dame universiteti Tadqiqotchilar "shakli va o'lchamlari qimmatbaho metall ionlarini ushlashi va o'z ichiga olishi uchun molekulalarning yangi sinfini ixtiro qildi". Amerika Kimyo Jamiyati jurnali. Yangi usul "tarkibida oltin bo'lgan rudani konvertatsiya qiladi xloraurik kislota va uni sanoat eritmasi yordamida ajratib oladi. Konteyner molekulalari oltinni erituvchidan suvni tozalash usulini tanlamasdan ajratib olish imkoniyatiga ega. "Yangi ishlab chiqilgan molekulalar suvni tozalashni bartaraf etishi mumkin, ammo qazib olish an'anaviy ravishda" oltin tarkibidagi javhar bilan ishlov beradigan 125 yillik uslubga tayanadi. katta miqdordagi zaharli moddalar natriy siyanid... bu yangi jarayon atrof-muhitga engilroq ta'sir qiladi va oltindan tashqari, u platina va paladyum kabi boshqa metallarni olish uchun ham ishlatilishi mumkin "va shuningdek, qimmatbaho metallarni chiqindi suv oqimlaridan olib tashlaydigan shahar qazib olish jarayonlarida ham foydalanish mumkin.
Atrof muhitga ta'siri
Asosiy maqola: Konchilikning atrof muhitga ta'siri
Temir gidroksidi cho'kmasi yer usti ko'mir qazib olish jarayonida kislota drenajini oladigan oqimni bo'yab tashlaydi.
Atrof-muhit muammolari o'z ichiga olishi mumkin eroziya, shakllanishi chuqurliklar, yo'qotish biologik xilma-xillik va tuproqning ifloslanishi, er osti suvlari va er usti suvlari qazib olish jarayonlaridan kimyoviy moddalar tomonidan. Ba'zi hollarda, hosil bo'lgan axlat va tuproqni saqlash uchun joy yaratish uchun minalar atrofida qo'shimcha ravishda o'rmonlarni kesish amalga oshiriladi.[39] Kimyoviy moddalarning oqishi natijasida kelib chiqadigan ifloslanish, agar tegishli nazorat qilinmasa, mahalliy aholi sog'lig'iga ham ta'sir qilishi mumkin.[40] Tog'-kon ishlaridan ifloslanishning o'ta misollari kiradi ko'mir yong'inlari, bu atrof-muhitga katta miqdordagi zarar etkazadigan yillar yoki hatto o'nlab yillar davom etishi mumkin.
Ko'pgina mamlakatlardagi tog'-kon korxonalari atrof-muhitga ta'sirini minimallashtirish va inson sog'lig'iga ta'sir qilmaslik uchun qat'iy ekologik va reabilitatsiya qoidalariga rioya qilishlari shart. Ushbu qoidalar va qoidalarning barchasi umumiy qadamlarni talab qiladi atrof muhitga ta'sirini baholash, rivojlanishi atrof-muhitni boshqarish rejalar, konni yopishni rejalashtirish (bu kon qazish ishlari boshlanishidan oldin bajarilishi kerak) va atrof-muhit monitoringi ish paytida va yopilgandan keyin. Biroq, ayrim sohalarda, xususan rivojlanayotgan mamlakatlarda hukumat qarorlari yaxshi bajarilmasligi mumkin.
Yirik tog'-kon kompaniyalari va xalqaro moliya izlamoqchi bo'lgan har qanday kompaniya uchun ekologik standartlarni amalga oshirishning boshqa mexanizmlari mavjud. Ular odatda moliyalashtirish standartlari bilan bog'liq Ekvator printsiplari, IFC atrof-muhit standartlari va mezonlari Ijtimoiy javobgar sarmoyalar. Tog'-kon kompaniyalari moliya sektorining ushbu nazoratidan foydalanib, biron bir darajani muhokama qildilar sanoatning o'zini o'zi boshqarish.[41] 1992 yilda Transmilliy korporatsiyalarning odob-axloq qoidalari loyihasi taklif qilindi Rio Yer sammiti BMTning Transmilliy korporatsiyalar markazi (UNCTC) tomonidan, ammo Barqaror rivojlanish bo'yicha ishbilarmonlar kengashi (BCSD) Xalqaro savdo palatasi (XMK) bilan birgalikda o'z-o'zini boshqarish uchun muvaffaqiyatli bahslashdi.[42]
Buning ortidan to'qqizta eng yirik metall va konchilik kompaniyalari boshlagan va konlarning shakllanishiga olib kelgan Global konchilik tashabbusi boshlandi. Konchilik va metallurgiya bo'yicha xalqaro kengash, uning maqsadi xalqaro miqyosda tog'-metallurgiya sanoatida ijtimoiy va ekologik ko'rsatkichlarni yaxshilash uchun "katalizator vazifasini bajarish" edi.[41] Tog'-kon sanoati turli xil tabiatni muhofaza qilish guruhlarini moliyalashtirdi, ularning ba'zilari tabiatni muhofaza qilish dasturlari bilan ish olib borishdi, ular mahalliy aholining huquqlari, xususan erdan foydalanish to'g'risidagi qarorlarni qabul qilish huquqining yangi paydo bo'lishiga ziddir.[43]
Sertifikatlash yaxshi amaliyotga ega minalar orqali sodir bo'ladi Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO). Masalan, ISO 9000 va ISO 14001 "atrof-muhitni boshqarish tizimining auditorlik tekshiruvi tizimini" tasdiqlovchi qisqa tekshiruvlarni o'z ichiga oladi, garchi ular qat'iy bo'lmaganlikda ayblanmoqda.[tushuntirish kerak ][41]:183–84 Sertifikatlash orqali ham foydalanish mumkin Ceres ' Global hisobot tashabbusi, ammo bu hisobotlar ixtiyoriy va tasdiqlanmagan. Boshqa har xil sertifikatlash dasturlari turli loyihalar uchun, odatda notijorat guruhlari orqali mavjud.[41]:185–86
2012 yilgi EPS PEAKS qog'ozining maqsadi[44] siyosatni boshqarish bo'yicha dalillarni taqdim etish edi ekologik xarajatlar va maksimal darajaga ko'taring ijtimoiy-iqtisodiy mezbon mamlakatning tartibga solish tashabbuslaridan foydalangan holda qazib olishning afzalliklari. Donorlarning rivojlanayotgan mamlakatlarni:
Atrof-muhitni qashshoqlik bilan bog'lab qo'ying va boylikning eng so'nggi choralarini joriy qiling tabiiy kapital hisob-kitoblar.
So'nggi moliyaviy yangiliklarga muvofiq eski soliqlarni isloh qiling, to'g'ridan-to'g'ri kompaniyalar bilan aloqada bo'ling, erdan foydalanish va ta'sirni baholashni amalga oshiring va maxsus qo'llab-quvvatlash va standartlar agentliklarini birlashtiring.
Hisoblangan boylikdan foydalangan holda o'yin shaffofligi va jamoatchilik ishtirokidagi tashabbuslarni o'rnating.
Chiqindilar
Ruda tegirmonlari katta miqdordagi chiqindilarni hosil qiladi chiqindilar. Masalan, bir tonna mis uchun 99 tonna chiqindilar hosil bo'ladi, ularning nisbati bundan ham yuqori oltin qazib olish - chunki bir tonna rudadan atigi 5,3 g oltin olinadi, bir tonna oltindan 200 ming tonna qoldiq hosil bo'ladi.[45] (Vaqt o'tishi bilan va boyroq konlar tugashi bilan - va texnologiya yaxshilanishi bilan - bu raqam .5 g ga kamayadi va kamroq bo'ladi.) Bu chiqindilar zaharli bo'lishi mumkin. Odatda a sifatida ishlab chiqarilgan chiqindilar atala, ko'pincha tabiiy mavjud vodiylardan yasalgan suv havzalariga tashlanadi.[46] Ushbu suv havzalari qamoqxonalar bilan himoyalangan (to'g'onlar yoki qirg'oq to'g'onlari ).[46] 2000 yilda 3500 ta chiqindi suv omborlari mavjud deb taxmin qilingan va har yili 2 dan 5 gacha katta nosozliklar va 35 ta kichik nosozliklar yuz bergan;[47] masalan, Markopper konining halokati kamida 2 million tonna chiqindilar mahalliy daryoga tashlandi.[47] 2015 yilda, Barrick Gold litrdan ko'proq to'kilgan siyanid ularning yaqinidagi Argentinaning beshta daryosiga Veladero koni.[48] Finlyandiyaning markaziy qismida 2008 yildan beri Talvivaara Terrafame polimetal konining chiqindi suvlari va sho'rlangan minan suvining ko'p miqdordagi oqishi yaqin atrofdagi ko'lning ekologik qulashiga olib keldi.[49] Subaqueous chiqindilarni yo'q qilish yana bir variant.[46] Tog'-kon sanoati, dengizdagi chiqindilarni tashlab yuboradigan suvosti chiqindilarini yo'q qilish (STD) juda yaxshi, chunki u qoldiq havzalari xavfidan qochadi; AQSh va Kanadada bu amaliyot noqonuniy bo'lsa-da, rivojlanayotgan mamlakatlarda qo'llaniladi.[50]
Chiqindilar steril yoki minerallashgan, kislota hosil qilish potentsialiga ega deb tasniflanadi va ushbu materialning harakatlanishi va saqlanishi konni rejalashtirish jarayonining asosiy qismini tashkil etadi. Minerallashgan paket iqtisodiy jihatdan kesilgan holda aniqlanganda, bozor kon'yunkturasi o'zgarishi va iqtisodiy jihatdan foydali bo'lishiga qarab, keyinchalik qayta ishlashni hisobga olgan holda, yaqin darajadagi minerallashgan chiqindilar alohida ravishda tashlanadi. Chiqindilarni yig'ish joylarini loyihalashda qurilish inshootlarining loyihalash parametrlaridan foydalaniladi va maxsus sharoitlar yog'ingarchilik darajasi yuqori bo'lgan joylarda va seysmik faol hududlarda qo'llaniladi. Chiqindilarni yig'ish loyihalari kon yurisdiktsiyasida joylashgan mamlakatning barcha me'yoriy talablariga javob berishi kerak. Bundan tashqari, axlatxonalarni xalqaro miqyosda qabul qilinadigan standartga muvofiq qayta tiklash odatiy holdir, bu ba'zi hollarda mahalliy normativlardan yuqori standartlar qo'llanilishini anglatadi.[47]
Qayta tiklanadigan energiya
Ko'pgina qazib olish joylari masofadan turib va tarmoqqa ulanmagan. Elektr energiyasi odatda ishlab chiqariladi dizel generatorlari. Yuk tashish narxi yuqori bo'lganligi va transport paytida o'g'irlanganligi sababli elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun xarajatlar odatda yuqori bo'ladi. Qayta tiklanadigan energiya manbalari alternativa yoki o'zgartirish kiritilmoqda. Ikkalasi ham quyosh va shamol kuchi zavodlar kon qazish joylarida dizel yoqilg'isini tejashga hissa qo'shishi mumkin. Qayta tiklanadigan energiya manbalari konlarda ishlab chiqarilgan.[51]Xarajatlarni tejash 70% gacha yetishi mumkin.[52]
Sanoat
Asosiy maqolalar: Minalar ro'yxati, Tog'-kon korxonalari ro'yxati, Turkum: Tog'-kon korxonalariva Turkum: Mamlakatlar bo'yicha tog'-kon sanoati
Konchilik ko'plab mamlakatlarda mavjud. London kabi global "konchilar uylari" ning poytaxti sifatida tanilgan Rio Tinto guruhi, BHP Billiton va Anglo American PLC.[53] AQShning tog'-kon sanoati ham katta, ammo u erda ko'mir va boshqa metall bo'lmagan minerallar (masalan, tosh va qum) ustunlik qiladi va turli qoidalar Qo'shma Shtatlarda qazib olishning ahamiyatini kamaytirishga qaratilgan.[53] 2007 yilda jami bozor kapitallashuvi Ma'lumotlarga ko'ra, tog'-kon sanoati korxonalari 962 milliard AQSh dollarini tashkil etdi, bu 2007 yilda umumiy savdo kompaniyalarining umumiy global kapitali bilan taqqoslaganda taxminan 50 trillion AQSh dollarini tashkil etdi.[54] Xabarlarga ko'ra, 2002 yilda Chili va Peru tog'-kon sanoati bo'yicha yirik mamlakatlar bo'lgan Janubiy Amerika.[55] The Afrikaning mineral sanoati turli foydali qazilmalarni qazib olishni o'z ichiga oladi; u mis, qo'rg'oshin va rux sanoat metallarining nisbatan kam qismini ishlab chiqaradi, ammo bitta hisob-kitoblarga ko'ra jahon zaxiralarining foizida oltinning 40%, kobaltning 60% va dunyodagi 90% mavjud. platina guruhi metallar.[56] Hindistonda kon qazib olish bu mamlakat iqtisodiyotining muhim qismidir. Rivojlangan dunyoda, Avstraliyada qazib olish, bilan BHP Billiton founded and headquartered in the country, and mining in Canada are particularly significant. Uchun noyob er minerallari mining, China reportedly controlled 95% of production in 2013.[57]
|
