|
Reja: Radio qabul qilgich
|
| bet | 1/2 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 83,08 Kb. | | #248136 |
Bog'liq mustaqil talim
Mavzu: Radio uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalar
Reja:
1. Radio qabul qilgich
2.Radio qabul qiluvchi qurilma
3. Radio qabul qiluvchi qurilmalar
4.Xulosa
5.Foydalanilgan adabiyotlar
Radio qabul qilgich
Radio qabul qilgich (qisqartirilgan nomi - qabul qilgich, ogʻz. - radio) - antennaga ulangan ulangan va radio qabul qilish, ya’ni signallarni radio to’lqindan ajratish uchun ishlatiladigan qurilma.
Radio qabul qiluvchi uskuna deganda antenna bilan jihozlangan radio qabul qilgich, shuningdek, qabul qilingan ma’lumotlarni qayta ishlash va kerakli shaklda (vizual, ovozli, bosma matn shaklida va boshqalar) takrorlash vositalari tushuniladi. Koʻp hollarda antenna va takrorlash vositalari tizimli ravishda radio qabul qiluvchining bir qismidir. Radio qabul qilish moslamasi antenna yordamida radio toʻlqinlarini fazoviy va qutblantiruvchi tanlashni va ularni elektr radio signallariga (kuchlanish, oqim) aylantirishni, chastotani oʻzgartirish, qabul qiluvchi antennaning chiqishida harakat qiladigan va foydali signal bilan chastotaga toʻgʻri kelmaydigan boshqa (xalaqit beradigan) signallar va shovqinlar toʻplamidan foydali radio signalni ajratish, kuchaytirish, foydali radio signalni undagi ma’lumotlardan foydalanishga imkon beradigan shaklga oʻtkazishni amalga oshiradi.Rasmiy ravishda, radio qabul qiluvchilar radiostantsiyalarga kiradi, garchi bunday tasnif amalda kamdan-kam uchraydi
Radio qabul qiluvchi uskunalar quyidagi xususiyatlariga koʻra boʻlinadi: Asosiy xususiyatlari Ish printsipi Eng umumiy shaklda radio qabul qilgichning ishlash printsipi quyidagicha koʻrinadi: Qabul qiluvchining konstruksiyasiga qarab, uning yoʻlidagi signalni aniqlashdan tashqari, koʻp bosqichli ishlov berishdan oʻtishi mumkin: chastota va amplituda boʻyicha filtrlash, kuchaytirish, chastotani qayta shakllantirish (spektrni siljitish), keyingi dasturiy qayta ishlash bilan raqamlashtirish va oʻxshash koʻrinishga keltirish.
Tarixi 1887-yilda nemis fizigi Geynrix Gerts Rumkorf katushkasi va yarim toʻlqinli dipol uzatuvchi antenna (dunyodagi birinchi radio toʻlqin uzatuvchi) va uchqunli radio toʻlqin qabul qiluvchisi (dunyodagi birinchi radio qabul qilgich) bilan radio toʻlqinlarining uchqun uzatgichini (radio uzatuvchi) qurdi, dunyoda birinchi marta radio toʻlqinli radio uzatishni va radio qabul qilishni amalga oshirdi, Maksvell va Faraday bashorat qilgan radio toʻlqinlarining mavjudligini isbotladi va bir qator radio toʻlqinlarining asosiy xususiyatlarini (oʻtishi, yutishi, aks ettirishi, sinishi, interferentsiyasi, turgan toʻlqin va boshqalar) oʻrgandi.
1894-yil 14-avgustda Lodj va Aleksandr Mirxed Oksford universitetida Britaniya fanni rivojlantirish assotsiatsiyasining yigʻilishida radiotelegrafiyaning birinchi muvaffaqiyatli namoyishini oʻtkazdilar. Namoyish paytida Morze kodidagi radio signali yaqin atrofdagi Klarendon binosidagi laboratoriyadan yuborildi va 40 m masofada – ma’ruza oʻtkazilgan Tabiiy tarix muzeyi teatrida apparat tomonidan qabul qilindi. Lodj tomonidan ixtiro qilingan radio qabul qilgich - „Elektromagnit toʻlqinlarni qabul qilishni qayd qiluvchi qurilma“ – oʻz ichiga oʻtkazgich - (kogerer), energiya manbai, rele va galvanometrni olgan . Kogerer „Gertz toʻlqinlari“ ga sezgirlikni tiklash uchun vaqti-vaqti bilan silkitib turishi kerak boʻlgan metal qatlamlar („Branly trubkasi“) bilan toʻldirilgan shisha naycha edi; ushbu maqsadga erishish uchun elektr qoʻngʻirogʻi yoki ilgakli-bolgʻachali mexanizm ishlatilgan (aslida Lodj „uzuvchi“ - tarqatuvchi xususiyatiga ega trubkaning ushbu kombinatsiyasiga „kogerer“ nomini bergan).
SSSRda radioning tugʻilgan sanasi 1895-yil 7-may - A.S.Popov Rossiya fizika-kimyo jamiyati yigʻilishida radio qabul qiluvchi (chaqmoq detektori) ni namoyish qilganda hisoblanadi. „Popov razryad oʻlchagichi“ haqidagi ma’ruzasi birinchi marta D.A.Lachinov tomonidan „Meteorologiya va iqlimshunoslik“ darsligining ikkinchi nashrida (1895-yil iyul) chop etilgan.
1899-yilda Gogland oroli va Kotka shahrini bogʻlagan 45 km uzunlikdagi birinchi aloqa liniyasi qurildi. Birinchi jahon urushi davrida elektron lampalar ishlatila boshlandi va toʻgʻridan-toʻgʻri kuchaytiruvchi qabul qilgich ishlab chiqildi.
1917—1918-yillarda Fransiyada (L.Levy), Germaniyada (V.Shottky) va AQShda (E.Armstrong) supergeterodinli qabul qilgich tamoyili taklif qilingan. Oʻsha paytdagi elektron lampalarning nomukammalligi tufayli supergeterodinli qabul qilgichni sifatli amalga oshirish mumkin emas edi.
1929-30-yillarda ekranli toʻrli radiolampalarning (tetrodlar va pentodlar) paydo boʻlishi bilan supergeterodinli qabul qilgich asosiy turga aylanadi
1950—1960-yillarda tranzistorli radiostantsiyalar keng tarqaldi. 1952—1953-yillarda nemis fizigi Gerbert Matare Germaniyada sanoatchi Yakob Maykl koʻmagida „tranzistorlar“ (nuqtali tranzistor) eksperimental partiyasini ishlab chiqardi va birinchi toʻrt tranzistorli radio qabul qilgichni ommaga taqdim etdi. Dunyodagi birinchi tijorat toʻliq tranzistorli qabul qilgich „Regency TR-1“ AQShda bir yil oʻtib, 1954-yil noyabr oyida sotuvga chiqdi.
1970-yillarning oʻrtalaridan boshlab integral mikrosxemalar qabul qilgichilarda keng qoʻllanila boshlandi.
Hozirgi vaqtda blok-sxema tugunlarini katta integratsiyalash va toʻsiqlar fonida qabul qilingan signallarni raqamli qayta ishlashni keng qoʻllash usuli bilan radio qabul qilgichilar ishlab chiqilmoqda.
Radio uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalar hozirgi zamon texnologiyalarining asosiy komponentlaridan biri bo'lib, ular turli sohalarda keng qo'llaniladi: aloqa, axborot texnologiyalari, havfsizlik tizimlari va boshqalar. Ushbu referatda radio uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalarining asosiy turlari, ishlash prinsiplari, hamda ularning zamonaviy qo'llanilishi haqida so'z yuritiladi.
Radio Uzatuvchi Qurilmalar asosiy Ishlash Prinsipi
Radio uzatuvchi qurilmalar signallarni havo orqali yoki boshqa vositalar orqali uzatadi. Ular asosan quyidagi komponentlardan iborat:
1. Generator: Ma'lum chastotadagi signalni hosil qiladi.
2. Modulyator: Ma'lumotlarni radio signalga yuklaydi.
3. Kuchaytirgich: Signal quvvatini oshiradi.
4. Antenna: Radio to'lqinlarni tarqatadi.
Turlari 1. Analog Uzatuvchilar: Analog signallarni uzatadi, misol uchun, FM va AM radio uzatkichlari.
2. Raqamli Uzatuvchilar: Raqamli signallarni uzatadi, misol uchun, raqamli televidenie va mobil aloqa tizimlari.
Radio Qabul Qiluvchi Qurilmalar
Asosiy Ishlash Prinsipi Radio qabul qiluvchi qurilmalar havo orqali kelayotgan radio signallarni qabul qiladi va ularni foydalanuvchi uchun tushunarli shaklga o'zgartiradi.
Ular asosan quyidagi komponentlardan iborat:
1. Antenna: Radio to'lqinlarni qabul qiladi.
2. Filtr: Kerakli chastotadagi signallarni ajratadi.
3. Detektor (Demodulyator): Ma'lumotlarni radio signalidan ajratadi.
4. Kuchaytirgich: Signalni kuchaytiradi va chiqishda eshitish yoki ko'rish uchun tayyorlaydi
1. Analog Qabul Qiluvchilar: Analog signallarni qabul qiladi, masalan, AM va FM radio qabul qiluvchilar.
2. Raqamli Qabul Qiluvchilar: Raqamli signallarni qabul qiladi, masalan, raqamli televidenie qabul qiluvchilar va mobil telefonlar. Zamonaviy Qo'llanilishi
Aloqa Radio uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalar aloqa tizimlarining asosiy qismidir. Ular mobil telefonlar, simsiz tarmoqlar (Wi-Fi), hamda radiolokatsiya tizimlarida qo'llaniladi. HavfsizlikXavfsizlik tizimlarida radio qurilmalar signalizatsiya va monitoring uchun ishlatiladi. Masalan, politsiya va favqulodda xizmatlar o'rtasidagi aloqa uchun. Transport Avtomobillar, samolyotlar va kemalarda navigatsiya va aloqa tizimlari radio qurilmalarga asoslanadi. Masalan, GPS tizimi va aviatsiya aloqa tizimlari
Radio uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalar zamonaviy texnologiyaning ajralmas qismi bo'lib, ularning rivojlanishi kelajakda ham davom etadi. Ular turli sohalarda, jumladan, aloqa, xavfsizlik va transportda keng qo'llaniladi. Texnologiyaning tez sur'atlarda rivojlanishi bilan radio uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalar ham takomillashib, yangi imkoniyatlar yaratmoqda.
Signal generatori - ma'lum xususiyatlarga (shakli, energiya yoki statistik xarakteristikalar va boshqalar) ega bo'lgan ma'lum bir xarakterdagi (elektr, akustik va boshqalar) signalni ishlab chiqarish yoki (hosil qilish) imkonini beruvchi qurilmadir. Generatorlar signalni sozlash, o'lchash va boshqa ilovalar uchun keng qo'llaniladi. U manba (musbat qayta aloqa zanjiri bilan qoplangan kuchaytirgich kabi o'z-o'zidan qo'zg'aluvchan qurilma) va shakllantiruvchi (elektr filtri kabi) dan iborat.
|
| |
