O‟ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI
“ TT va KT ” FAKULTETI
___ – BOSQICH _______ GURUH TALABASINING KIBERXAVFSIZLIK ASOSLARI
FANIDAN TAYYORLAGAN
2.1-Amaliy
Bajardi:
Qabul qildi:
mashg„uloti
_____________
Bekkamov F
QARSHI – 2020
Sezar usuli. Sezar shifri oddiy siljitish shifrining bir qismi xisoblanadi. Bu
shifrini rimlik imperator Gole Yuliy Sezar o`ylab topgan. Shifrlashda matining xar biri boshqa xarf bilan quyidagi qoida asosida almashtiriladi. Xarflarni almashtirishda kelayotgan yozuv xarflarni k-ga siljitib alamshtirildi. Bu yerda M- butun son xisoblanib, ochiq matni belgisini biror alfavitdagi o`rini, C – butun son bo`lib, shifr belgini biror alfavitagi o`rni. C=(M+k)modm, m – alfavit uzunligi. Deshifrlash ifodasi esa M=(C-k)modm ifoda bilan ifodalanadi. Yuliy Sezar bevosita k = 10 bo`lganda ushbu usuldan foydalangan.
Sezar usulining kamchiligi bu bir xil xarflarning o`z navbatida, bir xil xarflarga almashishidir.
Berilgan ochiq matnimiz: T0=BEKKAMOV FAYZI
Shifrlashda ishlatiladigan kalit jurnaldagi raqamimga mos ravishda 5 ga teng: K=5 1)Lotin alfabitida 26 ta harf borligi uchun jadvalni shunga moslab olamiz,ya`ni jadvalimizda 26 ta ustun 2 ta qatordan iborat bo`ladi.Jadvalni birinchi qatorini lotin alfabiti harflari ketma-ketligi bilan to`ldiramiz.(A,B,C,D.........X,Y,Z)
2)Jurnaldagi raqamim 5 bo`lganligi uchun jadvalni ikkichi qatorini 5 ta harf qoldirib 6-harfdan boshlab lotin alfaviti ketma-ketligi yozib chiqamiz.Bu yerda 1-qator oxiridagi Z harfiga 2-qatordan E harfi to`gri keladi,shunda 1-qatordagi A harfiga 2-qatordan F harfi most ravishda yoziladi va shu tariqa davom ettiriladi
A B C D E F G
F G H I J K L
H I J K L M N O P Q R S
M N O P Q R S T U V W X
T U V W X Y Z
Y Z A B C D E
Berilgan: T0= BEKKAMOV FAYZI Kalit: K=5
1-qatordagi B harfiga 2-qatordan G harfi to`g`ri keladi,1-qatordagi A harfiga 2-qatordan F harfi to`g`ri keladi va shu yo`sinda berilgan ochiq matnimiz 2-qatorda turgan mos harflarga almashtiriladi,shundan so`ng shifrmatin hosil bo`ladi.
Natija: C=GJPPFRTA KFDEN Deshifrlash:
Deshifrlashda bizga kalit va shifrmatin ma`lum bo`lsin.
K=5, C= GJPPFRTA KFDEN
A B C D E F G
F G H I J K L
H I J K L M N O P Q R S
M N O P Q R S T U V W X
T U V W X Y Z
Y Z A B C D E
Deshifrlash uchun ham shifrlashda ishlatilgan jadvaldan foydalanamiz,ya`ni jadvalni birinichi qatorini Lotin alfabiti harflarini tartibli ketma-ketligida to`ldiramiz,ikkinchi qatorni esa kalitimiz 5 ga teng bo`lganligi uchun,5 ta harf qoldirib Lotin harflari ketma-ketligini yozamiz,bu yerda 2-qator F harfidan boshlanadi.
Keyingi qiladigan ishimiz 2-qatordan shifrmatndagi harflarni topamiz va 1-qatorda turgan mos harfga almashtiramiz:
Masalan,shifrmatndagi G harfini 2-qatordan topamiz va G harfi tepasidagi B harfi ekanligiga guvoh bo`lamiz, 2-qatordagi J harfi,1-qatordan E harfiga to`g`ri keladi va shu yo`sinda davom etamiz.
Deshifrlangan matn tayyor: T0= BEKKAMOV FAYZI Dastur kodi:
|
