Ekskursiyaxizmatiningmaqsadi, vazifasivao‘tkazishshakllari
1
№
Maqsadi
Vazifasi
O‘tkazishshakli
1
Damolish
Dorivoro‘simliklar, mevalar,
qo‘ziqorinlarniizlash
Sayr
2
O‘quv
O‘quvfaninio‘quvchilartomo
nidano‘rganishi (botanika,
geografiya, tarix)
Sinfdantashqaridars
3
Ilmiy
O‘lkashunoslikmuzeyiuchun
namunalarizlash
Ekspeditsiya
4
Umumta’limiy
Umumiy,
madaniydunyoqarashnikenga
ytirish
Turistikpoxodlardasuhbat,
transportlisayohatdayo‘l-
yo‘lakayekskursiyaaxboroti
1
Емельянов Б.В. «Экскурсоведение» Уч.пос. М. 2006.
19
niberish
5
Madaniy-
ta’limiy
Tarix, me’morchilik,
adabiyotvaboshqasohalardan
bilimlarnioshirish
Ko‘rgazmali,
ko‘prejaliekskursiya
6
Madaniy-
tarbiyaviy
Tarbiyabilanuyg‘unlikdabili
mlarniolish
Mavzuliekskursiyaxizmati
Xulosaqilib,ekskursiyaxizmatiningmazmuniniquyidagichatalqinqilishimizmu
mkin:
ekskursiyaxizmati–
buinsonlarguruhigamaxsusshakllardaberiladiganbilimlarmajmuibo‘lib,
bilimlarniuzatishdamaxsusharakatlartizimitanlanadi.
1.3. Ekskursiyaxizmatimuloqotshaklisifatida
Insonlarningkundalikfaoliyatidaikkixilmuloqotshakliniuchratishmumkin:
bevositamuloqotvabilvositamuloqot. Bevositamuloqotshakliga - suhbat, ma’ruza,
dars,
diskussiya,
miting,telefon,ekskursiyaxizmativashukabilarkiradi.
Bundaymuloqotjarayonidainsonlardahissiyotlar,
kayfiyatlar,
fikrlarningumumiyligishakllanadi,
bir-birinitushunishgaerishiladi,
axboroto‘rganiladi, o‘zaroaloqamustahkamlanadi.
Bilvositamuloqotshakli-
gazeta,
jurnal,
kitobo‘qish,
radio,
televizoreshitishorqaliyuzagakeladi.
Bundaymuloqotjarayonidabevositamuloqotjarayonikabiolinganaxborotgasub’ektrea
ksiyasiniko‘rsatadiganteskarialoqamavjudbo‘lmaydi.
Ekskursiyajarayonibevositamuloqotshaklisifatidagidvaekskursantninghamkor
likdagifaoliyatibo‘lib,
ularningo‘zarofikralmashuvivaharakatlarininazardatutadi.Insonlargakattahajmdagia
xborotlarniolishimkoniyatiniberadi,
fikrlashqobiliyatinishakllantiradi.
Ekskursiyaxizmatidagimuloqotjarayonidaguruhdagiindividningharakatidagibirdaml
20
ikka,
hissiybir-birinitushunishiga,
kayfiyat,
fikrlar,
qarashlarumumiyliginingshakllanishigaerishiladi.
Ekskursiyajarayoniqatnashuvchilarimuloqotiniruhiy-axborotmuloqotturi,
sub’ektlarvaob’ektlaro‘rtasidagiikkixilmunosabatlarshaklininguyg‘unlashuvigakiriti
shimizmaqsadgamuvofiqdir.
Gidgapsixologiyavapedagogikasohalaridanbilimlarningmavjudligiekskursiya
xizmatinito‘g‘ritashkilqilishgayordamberadi.
Gidvaekskursantlaro‘rtasidato‘g‘ritashkiletilgano‘zaromuloqotiekskursiyakabipeda
gogikjarayonningnegizidir.
Kommunikativkomponentgidkasbiymahoratiningasosiyqismidir.
Ekskursiyaxizmatiningsamaradorliginafaqatgidningmavzubo‘yichabilimi,
uniauditoriyagayetkazishuslubigabalki,ekskursantlar,
boshqamutaxassislar,
haydovchibilano‘zaromuloqotigahambog‘liqdir.
Auditoriyabilanmuloqotdahushyorlik,
dialogo‘rnataolishkabixususiyatlarhammuhimdir.Ekskursiyamuassasasirahbarlariek
skursiyaxizmatidagidningroligakattae’tiborberib,uningyutuqlaribilanbirgakamchilik
larinihamtahlilqilishadi.
Ekskursiyajarayonidaekskursantlarningfaolliginioshirishmaqsadidagidturlivariantla
rniqo‘llashikerakbo‘ladi.
Agardauhikoyanikengroqyoritsa,ma’ruzachigaaylanibqoladi,
buesako‘rganvaeshitganlarnihisqilishdagidningrolinisusaytiradi.
Gidma’lumotlargaurg‘uberayotganida,
ekskursantdiqqatinianiqyo‘naltirib,unifikrlashga,
taqqoslashga,
baholashga,
xulosaqilishgaundasaginajarayonsamaralibo‘ladi.
Amaliyotdaekskursiyaxizmatiniturlinuqtainazarda(aspekt)ko‘ribchiqishmum
kin:
ta’limvatarbiyaningmustaqilshaklisifatida;
ommaviyauditoriyabilanishlashningshaklisifatida;
madaniyhordiqni,tarbiyaviyishlarnitashkilqilishshaklisifatida;
21
epizodiktadbir, mavzulisiklningbirqismi, bilishningbirpog‘onasisifatida;
ilmiybilimlarnitarqatishshakli, g‘oyaviytarbiyasifatida;
tarbiyaviyyo‘nalishningbirturisifatida (vatanparvarlik, mehnatsevarlik,
estetik)
shuningdek,
hartomonlamamukammalshaxsnishakllantirishjarayoniningbirqismisifatida;
madaniy-
tarbiyaviyishlarningmutloqshaklivatashkillashtirilganturizmningajralmasqismisifati
da.
Ekskursiyaxizmatibirtomondanbilimbersa,
ikkinchitomondanekskursantlargasan’atasarlari,
tabiathodisalari,
turlisohavakillarihayotibilantanishish,
ob’ektlarnito‘g‘riko‘rishmahoratinirivojlantiradi.
|
