| BIR FAZALI SELSINLAR
Bir fazali selsinlar konstruktiv tuzilish va sirpanuvchi kontaklari borligi bo'yicha kontaktli va kontaktsizturlarga bo'linadi.
Kontaktli selsinlar stator va rotordan iborat bo'ladi. Startor (yoki rot or) da bir fazali qo'zg'atish chulg'ami (QCh), rotor (yoki stator)da sinxronizatsiya chulg'ami (SCh) joylashgan bo'ladi. Konstruktiv jihatdan bir fazali kontaktli selsinlar elektromagnitli qo'zg'aluvchan sinxron mashinalarga monanddir.
Kontaktli seisin ning elektr (a) va konstruktiv sxemasi (b):
1 — stator; 2 — sinxronizatsiyalash chulg'ami; 3 — rotor; 4 ~ qo'zg'atish chulg'ami; 5 — dempferlash chulg'ami; 6 — kontakt halqachalari.
Bir fazali selsinlarda sinxronizatsiya chulg'ami uch fazali chulg'am kabi, ya’ni alohida uchta chulg‘am fazoda o'zaro bir-biridan 120° burchakka siljitilgan holda yulduzcha usuiida ulanib joylashtiriladi va har bir chulg'amda hosil bo'ladigan EYuK va uchala chulg‘amdan vaqt bo'yicha fazasi bir xil toklar o'tadi. Shuning uchun sinxronizatsiya chulg'amini uch nurli sinxronizatsiya
Sinxronizatsiya chulg'ami har doim yoyilgan usulda tayyorlanadi. Qo'zg'atish chulg'amini ham yoyilgan, ham jamlangan usullarda tayyorlash
Selsinlarning qutblar juftligi sonini birga teng qilib tanlanadi, shunda bir aylanish chegarasida sinxronizatsiyalash imkoni bo'ladi.
Selsinning qo'zg'atish chulg'ami ma’lum chastotali magnit oqimini hosil qiladi. Bu oqimning kuch chiziqlari selsinning magnit o'tkazgichidan o'tayotib sinxronizatsiyalash chulg'amini kesib o'tadi va unda qiymati rotor burilish burchagiga bog'liq bo'lgan EYuK hosil qiladi. Rotorning burilishi paytida qo'zg'atish va sinxronizatsiyalash chulg'amlarining o'zaro induktiv- ligi kosinus qoidasi bo'yicha silliq o'zgaradi va natijada sinxronizatsiyalash chulg'amida hosil bo'ladigan EYuKning qiymati rotor burilishi burchagi.
Ba’zi selsinlarda qo'zg'atish chulg‘amiga perpendikular holda joylashti- rilgan dempferlash chulg'ami (DCh) ham bo'ladi.
Selsinning ishlash prinsipi chulg'amlarining statorda yoki rotorda joy- lashishiga bog'liq emas. Ammo aksariyat selsinlar qo'zg'atish chulg'ami rotorda va sinxronizatsiyalash chulg'ami statorda joylashgan qilib tayyorlanadi. Bunday selsinlarda kontaktlarning kam bo'lishi uning ishonchli ishlashini ta’minfaydi, ishqalanish momenti kam va selsinning massa hamda o'lchov ko'rsatkichlari kichik bo'ladi, Signalni uzatish (sinxronizatsiyalash chulg'amining aloqa) liniyasida sirpanuvchi kontaktlar bo'lmaydi. Bunday konstruksiyali selsinlarda dempferlovchi chulg'amni rotorda o'matish
Sirpanuvchi kontaklarning bo'lishi kontaktli selsinlarning ishonchli ishlashiga salbiy ta’sir qiladi. Shuning uchun ham hozirda kontaktsiz selsin - Kontaktsiz selsinlar konstruktiv ijrosi bo'yicha stator tomonidan rotor qo’zg’atiladigan va oHkinchihalqachali transformatorli turlarga bo'linadi.
Differensial selsinlar bir fazali kontaktli selsinlardan rotori va statori- dagi chulg'amlarining uch nurli bo'lishi bilangina farq qiladi.
|
