Signal kuchaytiruvchi elementlar

Qiymatini stabillash yoki bir tekisda o’zgarishini ta’minlash zarur bo’lgan parametrga rostlanuvchi kattalik deb ataladi. Rostlanuvchi kattalikni qiymatini stabillash yoki ma’lum qonun bo’yicha o’zgarishini amalga oshirish uchun mo’ljallangan asbob avtomat rostlagich deyiladi. Rostlanuvchi kattalikning ayni paytda o’lchangan qiymati rostlanuvchi kattalikning hozirgi qiymati deyiladi.

• Qiymatini stabillash yoki bir tekisda o’zgarishini ta’minlash zarur bo’lgan parametrga rostlanuvchi kattalik deb ataladi. Rostlanuvchi kattalikni qiymatini stabillash yoki ma’lum qonun bo’yicha o’zgarishini amalga oshirish uchun mo’ljallangan asbob avtomat rostlagich deyiladi. Rostlanuvchi kattalikning ayni paytda o’lchangan qiymati rostlanuvchi kattalikning hozirgi qiymati deyiladi.
• Rostlanuvchi kattalikning texnologik reglament bo’yicha ayni vaqtda doimiy saqlanishi shart bo’lgan qiymati rostlanuvchi kattalikning berilgan qiymati deyiladi. Texnologik reglament rostlanuvchi kattalikning hozirgi va berilgan qiymatlarini vaqtning har bir onida teng bo’lishini talab qiladi. Ammo ichki yoki tashqi sharoitlarni o’zgarishi sababli rostlanuvchi kattalikning hozirgi qiymati berilgan qiymatidan chetga chiqishi mumkin. Shu paytda hosil bo’lgan qiymatlarni farqini xato yoki nomoslik deyiladi.
• Xato yoki nomoslik nolga teng bo’lgan texnologik jarayon turg’unlashgan rejim deyiladi. Turg’unlashgan rejimda moddiy va energetik balanslar kat’iy saqlanadi. Amalga ko’pincha xom ashyoning sarfi va tarkibi, apparatlardagi harorat, bosim va xokazolarning o’zgarishlarga bog’liqligi kuzatiladi. Texnologik jarayonning maqsadga muvofiq ravishda o’qib o’tishiga teskari ta’sir ko’rsatuvchi hamda sistemalardagi moddiy va energetik balansini buzuvchi holati g’alayonlanlar deb ataldi. G’alayonlanishlar ta’sirida xato paydo bo’ladigan texnologik jarayon rejimi turg’unlashmagan rejim deyiladi.

Har bir boshqarish sistemasida kirish va chiqish parmetrlari (o’zgaruvchilari) bo’ladi. Kirish parametrlariga xom ashyoning boshlang’ich holatini xarakterlovchi o’zgaruvchi hamda vaqt o’tishi bilan o’zgaradigan uskuna parametrlari, texnologik jarayonning oqib o’tishini aniqlovchi o’zgaruvchilar kiradi. Kirish o’zgaruvchilari rostlanadigan va rostlanmaydigan bo’lishi mumkin. Chiqish parametrlariga chiqarilgan mahsulot sifatini (kimyoviy tarkib, zichlik va b) xarakterlovchi ko’rsatkichlar, shuningdek, hisoblash yo’li bilan aniqlanadigan texnika iqtisodiy (uskunalarning ishlab chiqarish unumdorligi, mahsulotning tannarxi) ko’rsatkichlar kiradi.

• Har bir boshqarish sistemasida kirish va chiqish parmetrlari (o’zgaruvchilari) bo’ladi. Kirish parametrlariga xom ashyoning boshlang’ich holatini xarakterlovchi o’zgaruvchi hamda vaqt o’tishi bilan o’zgaradigan uskuna parametrlari, texnologik jarayonning oqib o’tishini aniqlovchi o’zgaruvchilar kiradi. Kirish o’zgaruvchilari rostlanadigan va rostlanmaydigan bo’lishi mumkin. Chiqish parametrlariga chiqarilgan mahsulot sifatini (kimyoviy tarkib, zichlik va b) xarakterlovchi ko’rsatkichlar, shuningdek, hisoblash yo’li bilan aniqlanadigan texnika iqtisodiy (uskunalarning ishlab chiqarish unumdorligi, mahsulotning tannarxi) ko’rsatkichlar kiradi.
• Sistemaning ishlash vaqtida rostlanuvchi kattalikning hozirgi qiymati berilgan qiymatga mos kelishi uchun sistemaga ta’sir ko’rsatish kerak (boshqariladigan o’zgaruvchi orqali). Boshqariladigan o’zgaruvchi sistema boshqaruv ta’sirining (xom ashyoning safi, tarkibi va b) sonli xarakteristikasidir.
• Shunday qilib, sanoatning eng muhim talablaridan biri texnologik jarayonning turg’unlashgan rejimini saqlashdan iborat. Moddiy va energetik balansga rioya qiladigan mashina yoki apparat rostlanuchi ob’ekt deyiladi.
• Texnologik jarayonlarni avtomatik boshqarishning vazifasi rostlagich yordamida ob’ektdagi kerak bo’lgan texnologik sharoitni avtomatik ravishda saklash, agar shu sharoit buzilsa, uni qayta tiklashdan iboratdir.
• Avtomatik rostlash vaqtida rostlanuvchi kattalikning hozirgi qiymati berilgan qiymatiga teng yoki shunga yaqin bo’ladi. Avtomatik sistemalar bir birlari bilan ma’lum ketma-ketlikda bog’langan bo’lib, har biri tegishli vazifani bajaruvchi alohida elementlardan iborat. Mustaqil funksiyani bajaruvchi avtomatik sistema tarkibining biror qismi avtomatika elementi deyiladi.
• Avtomatika elementlarini ularning funksional vazifasiga ko’ra tasniflash maqsadga muvofiq. Avtomatik sistema elementlarining tarkibiga kiruvchi funksional bog’lanishni ifodalovchi sxema esa funksional sxema deb ataladi. Bundan tashqari, shu avtomatik sistemani turli dinamik xususiyatlarga ega bo’lgan va bir birlari bilan bog’langan sodda zvenolar shaklida tasvirlash xam mumkin. Bu holda avtomatik sistemaning sxemasi zvenolarning bog’lanishini aks ettiradi va sistemaning tuzilish sxemasi deyiladi.
• Rostlanuvchi ob’ekt va avtomatik rostlagich birligi avtomatik rostlash sistemasini (ARS) tashkil qilib, rostlash konturi nomli berk zanjirni hosil qiladi. Bu zanjir ARS ning tuzilish sxemaisga emas balki funksional sxemasiga tegishli.