Sovutish tizimlarining tuzilishi va ushlash sxemasi
Havo oqimi silindrlar (5) ga (10.l-rasm) taqsimlovchi g‘ilof (/) va yo'naltiruvchi to‘siq — deflektorlar (4, 5, X) bilan yo‘naltiriladi. Ventilator (9) lasma bilan tirsakli valning shkividan harakatga keltiniadi. Ventilator daqiqasiga 4700—5100 marta aylanib, taqsimlovchi g‘ilofga 18—24 m/s tezlikda havo oqimini yo'naltiradi. Silindr va kallakning sovitish yu/asim oshirish uchun ular qovurg'ali qilingan. Yo'naltiruvehi to'siqlar havo oqimini silindrlar devoriga yaqin- lashtirib, ularning yaxshiroq sovishiga imkon beradi. Shunday qilib, havo oqimi silindr va kallak qovurglalariga urilib, issiqni qisman olib ketadi.nish usuliga qarab, termosifon va suvi majburün ayluntiriladigan tizimlarga hoïinadi
Sovituvchi havoning chiqib ketadigan tomoniga har bir ;ilip,dr£a alohidajalu/alar (plastinalar) o‘rnaiilgan. Jalu/a (6) traktorchi .vtu:v«n jovdan boshqariladigan tortqi (7) ga biriklirilgan. Havo sovuq vaqtdu jaluzalarni qisman bcrkitib, issiqlikni kamroq tarqatish mumkin. Ventilator yo‘naltiradigan havo oqimi moy radiatori (2) ga ham ta’sir etadi. Ventilator tasmasi bo'shab kc*.sa, vcntilatorga havo kiradigan sim to‘r ifloslansa, silindr va kallak qovurg‘al?rining orasini chang bossa yoki traktor ortiqeha zo'riqib ishlasa, motor qizib ketadi. Motorningqizish darajasi kallakka o'rnaulgan dalcliik (6.9-rasm, Kh orqali lovush signali va lampoehkali signalizalor bilan aniqlanadi. Katlak harorali 160—I75°C gacha qiziganda nazorat lampochka yonadi va signal chalinadi. Shuningdek. motor karteridagi moyning harorati ham moiorning qizish darajasini aniqlaydi. Moyning harorali 100—105 C dan yuqori bolmasligi kvim. Bu csa inoy icrmometri bilan aniqlanadi. Termosifonii sovilish tizimida (10.2-rasrn, a) suv tizimidagi sovuq va issiq suvlarning solishlirma og'irligi farqi hisobiga aylanib yuradi. Motor ishlaganda silindrlarning suv g'ilofi (6) dagi suv isib, ziehligi kamayadi, shu sababli yuqorigi qisqa quvur (.5) orqali ko'tarilib, radiator (/) ga boradi. Radialorda ventilator (2) hosjl qilgan liavo oqimi la’sirida suvib. /ichligi ortadi va pastki qisqa quvur (7) orqali suv g‘ilofga kirib, issiq suvni yuqoriga ko'taradi. Bunday sovitish lizimi boMgan motor yurgizib yuborilganidan kcyin tezroq qiziydi, sovituvchi suvning harakat lezligi motorning vuklanishiga bog‘liq, ya'ni yukhmish qancha ko'p bo‘lsa, suv shuncha ko‘p isib, tezroq harakat qiladi Lekin suv nisbatan sekin harakat qilganligi sababli. sovitish tizimning sig'imi kallaroq bo‘ladi. Natijada motorning vazni ortadi va suv sathi kanaysa (yuqorigi qisqa quvur va radiatordagi suv oqimi uzilsa), motor sovitilmaydi. Termosifon sovitish lizimi traklor- larning yurgizib yuborish motorlaridagina qollaniladi. Suvi majburan axlantiriladigan sovitish tizimi (10.2-rasm. b) ko'pchilik traktor va avtoniobil motorlarida qollanilib, suv marka/dan qochirma nasos (/2) b
ilan haydaladi. Bu nasos radialorda r.ovigan suvni so'rib olib. silindrlarning suv g'ilofiga
haydaydi, g‘ilofda isiganSLiv csí* bosim bilan yuqorigi qisqa quvur orqali radiatorga kiradi. Suv majhuriy ravishda tez harakal qilganligi sababli blokning g'ilofidaui issiq suv bilan radiatordagi sovitilgan suvning harorati l'aqat 5— 10 ( larq qiladi. Motorning tirsakli vali qaneha te/, aylansa, nasos bilan Ventilator ham shuncha tez harakal qiüb, motor jadal sovililadi. Motor oniqeha sovib ketmasligi uchun radiatorning oíd tomoni jaluza yoki parda (.?) bilan tolsiladi va yuqorigi qisqa quvurga termostat (9) o'matiladi. Motor yetarli qiziguneha termostat suvni radiatorga o'tkuzmasdan, trubka (13) orqali nasosga qaylaradi. Agar radiatorning tepasiga uchi doim ochiq turadigan trubka (4, o'rnalilib. undan suv huglari atmosferaga chiqaversa, ochiq sovitish tizimi deyiladi. Agar sovitish tizimi inaxsus bug‘-havo klapani (8) bilan atmosferadan ajratib qo‘yilsa, yopiq sovitish tizimi deyiladi. Yopiq sovitish ti/.imida bosim atmosfera bosimidan ortganda hug‘ klapani ochilib, qisman bug‘ni tashqariga chiqaradi, bosim atmosfera bosimidan kamayganda havo klapani ochilib. tizimga lashqaridan havo kiritadi. Yopiq tizimda suvning bug'lanishi, demak, sarfi hain kam bo'ladi, ti/imda quyqa oz hosil boladi, shu sababli bundav ti/im ko'p qollaniladi. Motorning kuchliroq qiziydigan qismlarini jadal sovitish uchun suv silindrlar blokining yuqorigi qismiga suv taqsimlash kanali (//) orqali yo'naltiriladi. Sovitish tizimidagi suvning havorali Iraktoryoki avtomobil asboblari taxtasiga o'rnatilgan termornetr ( 10) ga qarab ku/atib bonladi. Sovitish tizimidagi suvning harorati 80—9l)u(’ chamasida bo'lishi kerak.
|
