O’rnatilgan tizim tushunchasi: O’rnatilgan tizim-bu
amaliy kompyuter tizimi
bo’lib, u boshqa turdagi kompyuter tizimlaridan, ya’ni shaxsiy kompyuterlar (PC)
yoki superkompyuterlardan farq qiladi. Biroq, siz “o’rnatilgan tizim” tushunchasini
tushunishda ba’zi qiyinchiliklarga
uchrashingiz mumkin
, chunki u texnologiyadagi
o’zgarishlar va turli xildagi kompyuter qurilmalari va dasturiy qismlari narxlari
sezilarli tushish natijasida doimiy ravishda mukammallashib boradi. Yaqin yillarda
o’rnatilgan tizimning an’anaviy turlari doirasi ancha kengaydi. O’quvchi yaqin
kelajakda bu tizimga duch
kelishi mumkinligi sababli, tizim haqida mulohaza
qilishni va bugungi kunda ular qanchalik to’g’ri ishlashi yoki kamchiliklarini
tushunishi juda muhim hamda ular xususida onliravishda muhokama yurita olishi
kerak. Quyida o’rnatilgan tizimning bir necha umumiy
xususiyatlri haqida fikr
yuritiladi:
O’rnatilgan tizimlar qurilmalar va dasturiy ta’minotining keng qo’llanishi
jihatdan shaxsiy kompyuterlarga (PC) qaraganda ancha chegaralangan. Bu
hol o’rnatilgan tizimlarining muhim yo’nalishlari uchun to’g’riligini
saqlamoqda. Qurilmalar cheklanganligi to’rt jihatdan kamchiliklarga ega, ular
ish sifatini yaxshilash, is’temol kuchi, xotira va qurilma keng tarqalishidagi
kamchiliklardir. Dasturiy ta’minotdagi kamchiliklar jihatdan o’rnatilgan
tizimlar shaxsiy kompyuterlarga ancha yaqin, ya’ni
tatbiqlar kam
, ko’lami
past tatbiqlar, operatsion tizim yo’qligi yoki cheklangan tizimlar. Biroq bu
ta’riflar boshqaruv kengashi nazarida qisman to’g’ri va shaxsiy
kompyuterlardagi dasturiy ta’minotning avvalgi va bugungi avlodi ancha
mukammal o’rnayilgan tizim loyihalariga qayta joylanmoqda.
O’rnatilgan
tizimlar
faqat
maxsus
vazifalarni
bajarish
uchun
loyihalashtirilgan. Ko’plab o’rnatilgan qurilmalar
asosan bir xususiy vazifa
uchun ishlab chiqilgan. Biroq, biz bugun ko’rishimiz mumkinki ayrim
qurilmalar, masalan shaxsiy ma’lumotlar bazasi yordamchisi (PDA) gibrid
telefon kameralari bir necha turdagi funksiyalarni bajarish uchun islab
chiqarilgan.shuningdek, so’ngi raqamli TV
lar ikkitomonlama amallarni
bajarishga moslashgan, ya’ni ko’plab turdagi “TV”larga bog’liq bo’lmagan
umumiy, lekin muhim bo’lgan amallarni bajaradi,
xususan e-mail,
internetdan
foydalanish va ko’plab o’yinlar.
O’rnatilgan tizim shunday kompyuter tizimidirki, unda boshqa kompyuter
tizimlaridan ko’ra yuqori sifatli va ishonchli qurilmalar talab etiladi.
O’rnatilgan qurilmalarning ba’zi qurilmalarida juda yuqori sifatli va ishonchli
uskunalar bilan jihozlangan. Misol uchun, avtomobil motori kontrolerlarining
harakat vaqtida tutashib ketishi yoki nozik tibbiyot asboblariningn jarrohlik
vaqtidagi nuqsonlari juda jiddiy oqibatlrga olib keladi. Biroq, bu yerda ham
shunday o’rnatilgan qurilmalar bo’lib, masalan TV, o’yinlar,
kamera
telefonlar kabi, ularda noqulayliklar mavjud bo’lib, lekin ular hayotga xavf
soladigan holatlarni vujudga keltimaydi.
Ba’zi o’rnatilgan tizimlar
deb nom olgan qurilmalar
, misol uchun PDA yoki
web bloknotlar, aslida o’rnatilgan qurilma emas. Kompyuter tizimlari sohada
ba’zi bahsli holatlar uchraydi va an’anviy tizimlarning hammasi ham
aslidao’rnatilgan tizim emas. Biroz tushunildiki, ancha mukammalroq
loyihalarning o’rnatilgan
tizim sifatida shakllanishi, masalan PDAning,
nanotexnologik bozor va sotuv jarayoniga ko’proq bog’liq ekan
muhandislarga qaraganda. Haqiqatda soha muhandislari o’rnatilgan tizim
jarayonidagi faoliyatiga qarab o’zaro bo’lingan, hatto bu loyihachilar joriy
tizimlar
borasida
birgalikda muhokamalashishsada
, an’anaviy o’rnatilgan
tizim rivojlanishda davom etadimi yo’qmi yoki sanoat jarayonida yakunda
boshqalar tomonidan boshqariladimi. Hozirda sanoatni ta’minlaydigan
kompyuter tizimlari ko’lami mavjud emasligi sababli an’anaviy o’rnatilgan
tizimlar va umumiy maqsadli shaxsiy kompyuterlar orasidagi raqobat
sustlashdi. Bu kitob o’rnatilgan tizim evolyutsion ko’rinishini
asoslab
