IV. AMALIY MASHG'ULOT MATERIALLARI
100
2.
A-Practical-Guide-to-Linux-Commands-Editors-and-Shell-Programming-
2nd-Edition.
3.
A Practical
Guide to Linux Commands, Editors, and Shell Programming,
second edition.
4.
http://opensource.com
5.
http://distrowatch.com
6.
http://fedora.com
7.
http://ubuntu.com
8.
http://debian.com
9.
http://www.wikipedia.org
10.
http://www.intuit.ru
IV. AMALIY MASHG'ULOT MATERIALLARI
101
3 – amaliy mashg'ulot. Fayl va fayl tizimi bilan ishlash.
Ishdan maqsad:
fdisk
utilitasidan foydalangan holda disklarni bo'lish,
ajratish ko'nikmalariga ega bo'lish.
Fdisk – qattiq diskning bo‘limlarni boshqarish uchun
foydalaniladigan tizim
utilitlar umumiy nomlanishi. Keng miqyosida foydalaniladi va deyarli barcha
operatsion
tizimda mavjud, lekin ish faoliyati turlicha. Foydalanuvchining matnli
interfeysidan foydalaniladi.
Utilitning umumiy nomlanishi fdisk – ‗toza‘ diskda bo‘limlarni yaratish, shu
bilan birga mavjud bo‘limlarni o‘zgartirish. Shuni eslatib o‘tish kerakki, fdisk da
diskni qayta bo‘lish, eski bo‘limlarni o‘chirib yangisini yaratish deganidir bu esa
ma‘lumotlarni yo‘qotish demakdir.
Agarda sizda yaratilgan bo‘lim mavjud bo‘lsa u haqdagi ma‘lumotlarlarni
quyidagi buyruq orqali ko‘rish mumkin:
[root] # /sbin/fdisk -l /dev/sda
Fdisk bilan ishlashni boshlash uchun buyruq
hamda argumentda zaruriy
diskni ko‘rsatilib o‘tilishi kerak:
[root] # fdisk /dev/sda
IV. AMALIY MASHG'ULOT MATERIALLARI
102
Shundan so‘ng, fdisk menyusiga o‘tiladi
ruxsat etilgan buyruqlar ro‘yhatimi ‗m‘ ni yozish orqali chop qilish mumkin
Oldin bo‘limni yaratib olsak. Shuni eslatib o‘tish lozimki, navbatlilik
ahamiyatga ega bo‘lib, disk boshiga qanchalik yaqin bo‘lsa
aylanish tezligiga
qarab shuncha katta tezlikka ega bo‘lamiz.
Keyin, yaratgan bo‘limlarimizni ekranda chop qilamiz,
hammasi
IV. AMALIY MASHG'ULOT MATERIALLARI
103
joyidagiligini bilish uchun.
Command (m for help): p
‗w‘ yozish orqali saqlab qo‘yamiz
Third extended file system (uchinchi kengaytirilgan fayl tizim versiyasi),
qisqa qilib ext3 yoki ext3fs – linux yadrosidagi operatsion tizimlarda ko‘pchilik
distributivlarida asosiy fayl tizimi sifatidagi jurnallashtirib boradigan fayl tizim.
Ext2 fayl tizimi asosini Stiven Tvidi yaratgan.
Ext2 ni ext3 dan asosiy farqi jurnallashtirilganiligi, ya‘ni ma‘lum bir
yozuvlarni saqlanadiki, kompyuter ish faoliyati paytidagi muvaffaqqiyatsizligidagi
fayl tizimni qayta tiklash imkoni mavjud.
Kompyuterlardagi operatsion tizimlarda mkfs
aniq bir fayl tizimdagi
saqlovchi qurilmani formatlashtirishda ishlatiladigan buyruqdir. Buyruq UNIX
hamda UNIX-sifat operatsion tizimlarning bo‘lagi hisoblanadi.
UNIX saqlovchi
qurilmalar o‘rnatilish va unga ruxsatni operatsion tizim ierarxik strukturasi orqali
berilishidan oldin formatlangan bo‘lishi lozim.
Yangi qattiq diskni formatlashda Lunixda mkfsdan foydalaniladi:
[root] # mkfs.ext3 /dev/sda3
Mount – UNIX-sifat operatsion tizimlarda buyruqlar satridagi utilita. Fayl
tizimga bog‘lashda foydalaniladi.
mount /dev/cdrom /mnt/cdrom
Agarda /mnt/cdrom katalog mavjud bo‘lsa, unga /dev/cdrom qurilma bog‘lanadi.
Nog‘lanish boshlangandan so‘ng toki fayl tizimidan bog‘lanish tugamaguncha
/mnt/cdrom katalogida /dev/cdrom qurilma
katalog ifodalanib turadi, /mnt/cdrom
dagi fayllar va katalogostilar hammasi bog‘lanish tugamaguncha /dev/cdrom da
saqlanadi lekin ruxsat mavjud bo‘lmaydi.
/media katalog ichida katalog yaratamiz
[root] # mkdir /media/newdisk
Mount buyrug‘I orqali yaratilgan diskka yana bog‘lanishni amalga oshiramiz
[root] # mount /dev/sda3 /media/newdisk
Endi disk ishga va buyruqlarni bajarishga tayyor.
