|
Tema: Shaxstıń jeke ayırmashılıqları hám onıń kretiv iskerliktegi ahmiyeti
|
| bet | 1/2 | | Sana | 20.04.2024 | | Hajmi | 37.72 Kb. | | #202770 |
Bog'liq Shaxstıń jeke ayırmashılıqları hám onıń kretiv iskerliktegi ahmiyeti Информатикадан изохли лугат, Final, Jumaniyozov Muzrob 103-20 ТК узб 1 , attachment, -----ORFOGRAFIYA УМК 2020-2021 , TX test Qq (Zaushniy) (2), portal.guldu.uz-Elektronning Solishtirma zaryadini aniqlash, Mavzu Tashqi signallar sezish retsepsiyasi-fayllar.org, XXCmOZ8Sh915mZSbqi132sIJruoNckDSonmOyrV1, Ko\'chmas mulk kadastridan kurs ishi. Arazbayev N, 3 b geodeziya vaksina ro\'yhat, SHÁRTNAMA studentler uyleri, 5-modul-2-mavzu tarbiyasi og’ir bolalar bilan ishlash, zbekstanda-insan-huqiqlari-boyinsha-milliy-institutlar-sistemasi, Web dasturlashga kirish fanidan mustaqil ish2
Tema: Shaxstıń jeke ayırmashılıqları hám onıń kretiv iskerliktegi ahmiyeti
Joba
Shaxstıń ayırmashılıǵı haqqında túsinik
Kretivliktiń shaxs rawajlanıwındaǵı tutqan ornı
Kretivlik hám onıń túrleri
Dóretiwshilik-arnawlı bir jańalıqtıń áhmiyeti hám paydalı ekenligin belgileytuǵın shaxs iskerligi jáne onıń nátiyjesi.
Dóretiwshi shaxs -dóretiwshilik processni tabıslı ámelge asıra alatuǵın hám de anıq dóretiwshilik nátiyje (ónim) larga iye shaxs.
Kreativ shaxs -process yamasa nátiyje retinde dóretiwshilikti kórinetuǵın etiwshi, máselelerdi sheshiwge standart bolmaǵan usıllar menen yondasha alıwǵa beyim, ayriqsha háreketlerdi shólkemlestiriw, jańalıqlardı ilgeri jıljıtıwǵa, dóretiwshilik ónimlerdi jaratılıwma uqıplı hám tayın shaxs
Dóretiwshilik -social subyektning jańalıǵı, áhmiyeti hám paydalılıǵı jámiyet yamasa arnawlı bir gruppa tárepinen tán alınǵan iskerligi yamasa iskerligi nátiyjesi
Dóretiwshi shaxstı tárbiyalaw - kásiplik-dóretiwshilik iskerlik tájiriybelerin qarar taptırıw hám bayıtıw tiykarında dóretiwshilik ideya, olardı ámelge asırıw kónlikpe hám ilmiy tájriybelerine iye shaxstı qáliplestiriw hám rawajlandırıw
Kásiplik-dóretiwshilik iskerlik-qánigediń kásiplik máselelerdi dóretiwshilik sheshiw tabıslı bolıwın xarakteristikalaytuǵın iskerligi, innovciyalıq xattiharakati
Dóretiwshilik tapsırmalar -mashqalalı jaǵdaylardı sistemalı analiz tiykarında sheshiwge jóneltirilgen máseleler sisteması
Kásiplik-dóretiwshilik múmkinshilik - 1) kásiplik kompetensiya, ilmiy tájriybege iyelik;
kásiplik dóretiwshilik metodologiyasi tiykarların ózlestirganlik;
dóretiwshilik oylawdıń qálipleskenlik dárejesi;
kásiplik-dóretiwshilik uqıp hám jeke sapalardıń rawajlanǵanlıǵı
Kásiplik dóretiwshilik metodologiyasi-dóretiwshiliktiń process hám nátiyje retinde obiektler hám de arnawlı bir kásiplik iskerlik túrlerine munasábet kórinisindegi dúzilisi, logikalıq dúziliwi, metod hám quralları haqqındaǵı táliymat
Dóretiwshilik oylaw - oylawdıń dóretiwshilik procesin shólkemlestiriw hám dóretiwshilik nátiyjeleri (jemisleri) ni boljawdı ańlatiwshı túri.
“Kompetentlik” (ingl. “competence” - “qábilet”) - iskerlikte teoriyalıq bilimlerden nátiyjeli paydalanıw, joqarı dárejedegi kásiplik ilmiy tájriybe, uqıp hám qábiliyetin kórsete alıw túsinigi menen belgilenedi.
Kásiplik kompetentlik bolsa - qánige tárepinen kásiplik iskerlikti ámelge asırıw ushın zárúr bolǵan bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybeler- dıń iyelenishi hám olardı ámelde joqarıdarajada qollay alınıwı bolıp esaplanadı.
Shaxsda kompetentlik tómendegi jaǵdaylarda ayqın kórinetuǵın boladı :
- quramalı processlerde;
- uǵımsız wazıypalardı orınlawda ;
- bir-birine qarsı maǵlıwmatlardan paydalanıwda ;
- kútilmegen jaǵdayda háreket rejesine iye bola alıwda kompetensiyaga iye qánige bolsa :
- óz bilimlerin izbe-iz boyitib baradı ;
- jańa informaciyalardı ózlestiredi;
- dáwir talapların tereń tusinip jetedi;
- jańa bilimlerdi izlep tabadı;
- olardı qayta isleydi hám óz ámeliy iskerliginde nátiyjeli qollaydı
Kоmpеtеntlik sıpatları. Kásiplik kоmpеtеntlik tiykarinda tómendegi sıpatlar kórsetiledi
1. Social kompetentlik - social munasábetlerde aktivlik kórsetiw kónlikpe, ilmiy tájriybelerine iyelik, kásiplik iskerlikte sub'ektler menen baylanıske kirisiwa alıw.
2. Arnawlı kompetentlik - kásiplik-pedagogikalıq iskerlikti shólkemlestiriwge tayarlanıw, kásiplik-pedagogikalıq wazıypalardı aqılǵa say sheshiw, iskerligi nátiyjelerin real bahalaw, BKMni izbe-iz rawajlantirib barıw bolıp, bul kompetentlik negizinde psixologiyalıq, metodikalıq, informasion, kreativ, innovasion hám kommunikativ kompetentlik kózge taslanadı. Olar ózinde tómendegi mazmunni ańlatadı :
a) psixologiyalıq kompetentlik - pedagogikalıq processda saw psixologiyalıq ortalıqtı jarata alıw, studentler hám tálim procesiniń basqa qatnasıwshıları menen unamlı baylanısti shólkemlestiriw, túrli unamsız psixologiyalıq qarama-qarsılıqlardı waqıtında anglay alıw hám jónge salıw eta alıw;
b) metodikalıq kompetentlik - pedagogikalıq processni metodikalıq tárepten aqılǵa say shólkemlestiriw, tálim yamasa tárbiyalıq iskerlik formaların tuwrı belgilew, metod hám qurallardı maqsetke muwapıq tańlay alıw, metodlardı nátiyjeli qollay alıw, qurallardı tabıslı qóllaw ;
c) informasion kompetentlik - informaciya ortalıǵında zárúr, zárúrli, kerekli, paydalı maǵlıwmatlardı izlew, jıynaw, saralaw, qayta islew hám olardan maqsetli, orınlı, nátiyjeli paydalanıw;
d) kreativ kompetentlik - pedagogikalıq iskerlikke salıstırǵanda sın kózqarastan hám dóretiwshilik jaqınlaw, óziniń dóretiwshilik ilmiy tájriybelerine egaligini kórsetiw eta alıw;
e) innovasion kompetentlik - pedagogikalıq processni jetilistiriw, tálim sapasın jaqsılaw, tárbiya procesiniń natiyjeliligin asırıwǵa tiyisli jańa ideyalardı ilgeri jıljıtıw, olardı ámeliyatqa tabıslı qollanıw etiw;
f) kommunikativ kompetentlik - tálim procesiniń barlıq qatnasıwshıları, atap aytqanda, studentler menen shın júrekten baylanısde bolıw, olardı tıńlay biliw, olarǵa unamlı tásir kórsete alıw.
g) jeke kompetentlik - izbe-iz túrde kásiplik ósiwge erisiw, ilmiy tájriybe dárejesin asırıp barıw, kásiplik iskerlikte óz ishki múmkinshiliklerin kórinetuǵın qılıw.
h) texnologiyalıq kompetentlik - kásiplik-pedagogikalıq BKMni boyitadigan aldıńǵı texnologiyalardı ózlestiriw, zamanagóy qural, texnika hám texnologiyalardan paydalana alıw.
i) ekstremal kompetentlik - ayrıqsha jaǵdaylar (tábiyiy apatlar, texnologiyalıq process isten shıqqan) de, pedagogikalıq dawlar júzege kelip aqılǵa say qarar qabıllaw, tuwrı háreketleniw ilmiy tájriybesine iyelik.
6-tema. Zamanagóy pedagog-tárbiyashınıń funkcional wazıypaları
«Zamanagóy pedagog» sózi topar aǵzalarına tasir ótkeriwshi hám maqsetke jeteletuǵın shaxsqa salıstırǵanda qollanıladı. Zamanagóy pedagog - óz átirapındaǵı adamlardıń pikiri hám turpayına unamlı tasir ótkere alatuǵın, maqsetli wazıypalardı ámelge asırıw qábiletine hám joqarı jeke poziciyaǵa iye bolǵan social topar aǵzası. Zamanagóy pedagoglıq topar quramın, ondaǵı munasábetler sistemasın analiz etiw arqalı insanda qáliplesken qábiletke súyeniw hám qábiletti múmkinshilikke qaray, kórsetiw jaǵdayı bolıp tabıladı.
Zamanagóy pedagog hár qanday jasta da kúshli, jeńilmes hám ǵayratlı shaxs bolıwı kerek. Biraq, jas zamanagóy pedagoglar ózlerine júklengen barlıq juwapkershilikti túsinbeydi. Bizge belgil, jas zamanagóy pedagoglar ózlerine júdá ısengen boladı. Biraq, olarda tájiriybe jetkilikli bolmaydı. Úlken jastaǵı zamanagóy pedagog jetkiliklishe tájiriybege iye bolǵanı sebepli ózi hám jámáátti basqarıwdı, qay jerde hám qanday háreket qılıwdı júdá jasqı biledi. Biraq jas zamanagóy pedagog basqalardan úyrenedi, óz maqsetine qanday erisiwdi oyda sawlelendire aladı. Jas zamanagóy pedagog degeni ózine qatarlas shaxslar mápleri ushın nızam sheńberinde aktiv jumıs júrgiziwdi ańlatadı. Zamanagóy pedagog óz kúshine ısengen, batır hám xarizmatik insan bolıwı kerek. Ol, hátte, jas awladtıń qorǵawshısı bóla aladı. Ádetde, jas zamanagóy pedagoglar qatarlasları arasında ajralıp turatuǵın jaqtı páziyletlerge iye shaxslar bolıp tabıladı. Olar tekǵana qatarlasların ózine tarta aladı, bálki ózinen úlken jasdaǵılar menen de tez til tabısa aladı. Bunday zamanagóy pedagog qatarlaslarınan qaraǵanda kóbirek maǵlıwmatqa iye boladı, bul bolsa oǵan zárúrli máselelerdi sheshiw imkaniyatın beredi.
Jas zamanagóy pedagog - tárbiyashilerge tán ayrıqshalıqlardı tómendegi taypalarǵa bolıw múmkin:
isenim - óz bilim hám tájiriybesin qóllaw;
aktivlik - kúsh-quwatlı háreket ete alıw;
baslamashılıq - aktivliktiń dóretiwshilik kórinetuǵın bolıwı, ideyalar, usınıslardı ilgeri jıljıtıw;
bilimpazlıq - jumıstı tereń biliw arqalı kórinetuǵın qılıw;
kirisıwsheńlik - ózgeler menen baylanısqa tez kirisiw, shın júrekten bolıw, insanlarara baylanıske mútajlik;
zeyinlilik - waqıya -hádiysediń mánisin demde ańǵarıw, onıń sebep hám nátiyjesin aldınan kóre biliw, eń áhmiyetlisin anıqlay alıw ;
qunt-shıdamlılıqlılıq - shıdamlılıq kúshin kórinetuǵın ete alıw, qatańlıqlıq, jumıstı juwmaǵına jetkeza alıw ;
batırlıq - sezim-sezim hám háreketlerin, ásirese, qıyın jaǵdaylarda qadaǵalay alıw;
miynetkeshlik - sabırlılıq, quramalı wazıypalardı atqara alıw qábileti;
ǵárezsizlik - oy-pikir júrgiziwde ǵárezsizlik, masuliyatni óz moynına alıw.
Zamanagóy pedagog - tárbiyashiniń ayriqsha qásiyetleri, yaǵnıy zamanagóy pedagoglıq uqıpınıń basqalardan ayrıqsha kórsetkishleri qatarında taǵı tómendegilerdi atap kórsetiw múmkin:
shólkemlestiriwshilik ziyrekligi - ózgelerdi túsiniw, olardıń ishki álemine kirey alıw, individual pazıyleti, keyipin inabatqa alǵan halda máselege jantasıw;
aktiv psixologiyalıq tasir kúshine iyelik - júzege kelgen jaǵdaydı esapqa alǵan halda, olardıń ózgesheliklerinen kelip shıǵıp, insanlarǵa túrli usıllar menen tasir ótkere alıw;
zamanagóy pedagoglıq juwapkershiligin ózine alıw.
Házirgi glaballasıw sharayatı, qáleymizmi-joqpa, biziń islew hám jasaw tárizimizni ózgertip atır. Birinshiden, biz globallishish, pataslanıw, finanslıq krizislar yamasa jańa epidemiyalar bola ma, dúnyaǵa tásir etetuǵın quramalı máselelerge barǵan sayın kóbirek dus kelip atırmız. Bul mashqalalardi sheshiw boyınsha háreketlerdi muwapıqlastırıw ushın bizge unamlı pikirlew hám dóretiwshilik ideyalar kerek. Jeke dárejede globallasıw turmıstıń barǵan sayın tezlashib baratırǵan pátin keltirip shıǵaradı. Bizde júdá kóp maǵlıwmat ámeldegi, biraq búgin úyrengen zatlarımız erteń ańsatǵana tozıwı múmkin. Eger tez ózgerisler de jańa múmkinshilikler keltirsa-de, endi biz dúnya boylap uqıplı adamlar menen básekilashishimiz kerek. Bul ortalıqta tabıs erisiw ushın bizge isenimli qararlar qabıllawǵa hám demde jańa bilimlerdi alıwǵa járdem beretuǵın unamlı pikirlew qábiletleri kerek.
Biraq unamlı pikirlew qábiletleri degende neni túsinemiz? Tiykarlanıp, bul eki zatqa baylanıslı - sın pikirlew hám dóretiwshilik. Sın pikirlew anıq hám aqılǵa say pikirlew bolıp tabıladı. Bul anıq hám úzliksiz túrde pikirlewdi, basqa zatlar qatarında logika hám ilimiy pikirlew qaǵıydalarına ámel qılıwdı óz ishine aladı. Ijodga kelsek, bul jańa hám paydalı ideyalardı usınıw, alternativ múmkinshiliklerdi jaratıw bolıp tabıladı. Bul kitap pikirlew qábiletleriniń eki qıylı usılı haqqında bolıp, sol orında siz tómendegilerdi soranıwıńız múmkin: Qay-qaysısı áhmiyetlilew, sın pikirlew yamasa dóretiwshilik? Qısqa juwap sonda, olar birdey dárejede zárúrli bolıp tabıladı. Mashqalalardi sheshiw ushın ideyalardı usınıw ushın bizge dóretiwshilik kerek, biraq bul ideyalardı bahalaw hám jetilistiriw ushın sın pikirlew kerek. Olar bir-birin toldıradı hám insanlardı pikirlew qábiletin mukkamallik tárepke jetekleydi.
Bul kitapda biz aldın sın pikirlewdi talqılaw etemiz hám aqırıǵa shekem ijodga qaytamız. Kórip turǵanimizdek, sın pikirlew haqqında úzliksiz túrde aytiwimız múmkin bolǵan kóp zatlar bar.
Sın pikirleytuǵın bul tómendegilerdi orınlawǵa ılayıq bolǵan kisi bolıp tabıladı:
Pikirler arasındaǵı logikalıq baylanıslardı tushuning.
Pikirlerdi qısqasha hám anıq qáliplestiriw.
Argumentlarni anıqlaw, analiz qılıw hám bahalaw.
Qarardıń unamlı hám unamsız táreplerin bahalań.
Gipotezaga qarsı hám qarsı dálillerdi bahalań.
Pikirlewde saykes emeslikler hám keń tarqalǵan qátelerdi anıqlań.
Mashqalalardi úzliksiz túrde analiz etiń.
Ideyalardıń aktuallıǵı hám áhmiyetin anıqlań.
Ózińizdiń ıqtıqatıńız hám qádiriyatların tastıyıqlang.
Dizimnen kórinip turıptı, olda, sın pikirlew qábiletleri biz pikir almaslaw, qarar qabıllaw, analiz qılıw hám mashqalalardi sheshiwimiz kerek bolǵan barlıq kásipler ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı. Sol sebepli sın pikirlew ulıwma pikirlew qábileti dep ataladı. Biraq sın pikirlew tekǵana jumıs jayına tiyisli. Mánisli turmıs keshirim hám keleshekti joybarlaw ushın biz ózimiz haqqında hadal hám ıqtıyatlılıq menen oylawımız kerek. Grek filosofi Sokrat (eramızǵa shekemgi 469399 ) " bir ret" úyrenilmagan turmıs jasawǵa arzimaydi " degen edi. Adamlar hám basqa haywanlar ortasındaǵı bir úlken parq bul biziń ózimizdi sáwlelendiriw qábiletimiz bolıp tabıladı. Biz turmısımızdıń maqseti hám mazmunın tekserip kóriwimiz hám soǵan qaray ózimizdi ózgertiwimiz múmkin. Sın pikirlew bul ózin ózi bahalaw hám ózgertiw procesine járdem beredi.
Jaqsı sın pikirlew, sonıń menen birge, pán hám demokratiyanıń tiykarı bolıp tabıladı. Ilim eksperimentlarni proektlestiriw hám teoriyalerdi sınap kóriwde ratsionallikni talap etedi. Rawajlanıp atırǵan hám aldıńǵı demokratiya social hám siyasiy máselelerde fuqorolarning qalıs pikir júrgize alıwın talap etedi. Sonday eken, sın pikirlewdi rawajlandırıw tálimdiń tiykarǵı maqseti bolıwı kerek.
Sın pikirlew geyde júdá qarama-qarsılıqlı dep oylasadı. Birpara adamlar sın pikirlew basqalardı mudami sın pikir bıdırdıwdı ańlatadı, dep oylasadı, Biraq bul tushunmovchilik. Sın pikirlew tek buzıwshi kúsh emes. Birinshiden, jaman ideyalardı biykarlaw etiw arqalı biz haqıyqattı tabıwda jaqsılaw bólemiz. Ekinshiden, sın pikirlew adamlardı mudami sın pikir bıdırdıwimizni anglatmaydi. Basqa adamlar aqsha bolsa, biz razı bolmawimiz kerek. hám basqa adamlar nadurıs bolsa, sın pikirlew bizni jol qoyılǵan qátelerdi tán alıwǵa járdem beredi, biraq biz olardı ashıqchasiga qaralawımızǵa tuwrı kelmeydi. Geyde qátelerge jol qoyılmaydı. Geyde biz sıpayı bóliwimiz kerek, geyde bolsa adamlardı olardı sın pikir bıdırdıw menen emes, bálki basqa tikkeley bolmaǵan qurallar járdeminde jaqsılaw oy-pikir etiwge járdem beriwimiz múmkin, mısalı, máslahát hám usınıslardı beriw. Sın pikirleytuǵın qaramaqarshilikka emes, bálki xoshyoqar hám konstruktiv bolıwı múmkin.
|
| |
