a) 1101 — bu yerda o’ngdan birinchi o’rinda turgan bitta raqami bitta birlikni bildirsa, 3-o’rinda turgan 1 raqami bitta yuzlikni, 4-o’rinda turgan 1 raqami bitta minglikni anglatadi

a) 1101 — bu yerda o’ngdan birinchi o’rinda turgan bitta raqami bitta birlikni bildirsa, 3-o’rinda turgan 1 raqami bitta yuzlikni, 4-o’rinda turgan 1 raqami bitta minglikni anglatadi.

Odatdagi 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 raqamlari yordamida sonlarni yozish hindistonliklar tomonidan joriy qilingan.

Shunday sanoq sistemalari ham borki, unda bir xil raqamlar sonning yozuvida qaysi o’rinda joylashishidan qat’i nazar, doim bir xil ma’noni anglatadi.

Bunday sanoq sistemalari nopozitsion sanoq sistemalari deb yuritiladi. Rim sanoq sistemasi nopozitsion sanoq sistemasiga misol bo’ladi.

• Bunday sanoq sistemalari nopozitsion sanoq sistemalari deb yuritiladi. Rim sanoq sistemasi nopozitsion sanoq sistemasiga misol bo’ladi.
• I, II, III, V, X, L, C, D, M kabi belgilar yordamida yozish rimliklar tomonidan kiritilgan bo’lib, sonlar I — bir, II — ikki, IV- to’rt, VI — olti, XI - o’n bir, XL — qirq, XC — to’qson va hokazolar ko’rinishda yozilgan.
• Masalan, XXXIX — o’ttiz to’qqiz, bunda, X belgi barcha o’rinlarda o’nni, I belgi esa birni anglatadi. Rim sanoq sistemasida kichik qiymat bildiruvchi belgi katta qiymatli belgidan oldin (chapda) yozilsa, sonning qiymati belgilar qiymatlarini ayirib topilgan, agar belgilar qiymatlari chapdan o’ngga kamayib borish tartibida yozilsa, son qiymati belgilarning qiymatlarini qo’shib topilgan.


Download 467.32 Kb.