|
Hujjat Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasida e’lon qilingan va 10.08.2020 yildan kuchga kirdi
|
| bet | 2/20 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 2,36 Mb. | | #128205 |
Bog'liq Ibroximov G\'iyosiddinl 20232023Hujjat Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasida e’lon qilingan va 10.08.2020 yildan kuchga kirdi.
Avtomobil yo‘llari va yo‘l inshootlarini kurishdan avval yo‘l qurilishi materiallari tanlanadi. Yo‘l qurilishi materiallarini tanlashda albatta avtomobil yo‘llari va inshootlarini qanday sharoitda ishlashini va ularning tashqi kuchlarigaqanday bardosh berishini hisobga olish lozim. Transport xarakatidan yo‘l koplamasida vujudga keladigan deformatsiyalarni, ya’ni geometrik o‘zgarishlarni va bu o‘zgarishlar bilan zo‘rikishlar orasidagi munosabatlar oldindan bilmasdan turib yo‘l qurilishi materiallarini tanlab bo‘lmaydi. Demak, avtomobil yo‘llari va inshootlarini qurish va ularni ta’mirlash uchun zarur bo‘lgan materiallarning tarkibi,tuzilishi, kimyoviy, fizika va mexanik xossalari, texnologiyasi va foydalanish xususiyatlarini ifodalovchi ko‘rsatgichlarni oldindan bilish kerak. Asfaltobeton strukturasi murakkab bo‘lgan qurilish materiallari sarasiga kiradi. Uning murakkabligi shundan iboratki, uning xususiyatlari rangbarang faktorlarga bog‘liq bo‘lib ob-havoning xarorati natijasida keskin o‘zgarishlarga molik bo‘ladi.
Asfaltobetonning bu xususiyatlari yo‘l qurilishida qo‘llaniladigan boshqa qurilish
materiallaridan o‘ziga xosligi bilan alohida ajralib turadi. Ob-havoning ijobiy
haroratida asfaltobeton o‘zining qovushqoq-plastik holatini, salbiy haroratda esa
aksini namoyon qilishi bilan xarakterlidir.
Asfaltobeton foydali va salbiy xususiyatlarga ega.
Asfaltobetonning foydalixususiyatlari quyidagicha: elastik chegarasida u juda mustaxkam, egilish va deformatsiyaga yaxshi ishlab, transport natijasida xosil buluvchi tebranma kuchlarni so’ndirish qobiliyatiga ega. Asfaltobetonli yul qisqa vaqt ichida foydalanishgatopshirish imkonini beradi, tuzatish ishlari tez va oddiy usul bilan olib boriladi.
Asfaltobetonning salbiy xususiyatlari quyidagicha: asfaltobeton tarkibidagi
organik boglovchi materiallarning emirilishi natijasida asfaltobeton xam emiriladi.
Tashki muxit ta’sirida asfaltobeton elastik xususiyatini o’zgartiradi va natijada yo’l
yuzasida baland-pastliklar yoriqlar paydo buladi. Qurilish ishlari ob-xavoga xam
bog‘lik bo‘lib, ko‘rsatilgan kamchiliklar qurilish ishlari tannarxining yuqori
bo‘lishiga olib keladi.
Asfaltobetonning tasnifi kuyidagicha:
1. Issik asfaltobeton korishmalarni yotkizish vaktida xarorat 120-1600, zichlash
xarorati 90-1600S buladi. Issik asfaltobeton korishmalar uchun yopishkoklik
xususiyati yukori bulgan bitumlar-BND 40/60, BND 60/90, BND-90/130-ishlatiladi.
2. Ilik asfaltobeton korishmalarni tayyorlashda xarorat 90-1400S, yotkizish
vaktidagi xarorat 70-1000S. zichlanish xarorati 60-800S dan kam bulmasligi kerak.
Ilik asfaltobeton korishmasini tayyorlashda yopishkoklik xususiyati urtacha bulgan
bitumlar (BND 130/200, BND 200/300, SG 130/200)ishlatiladi.
3. Sovuk asfaltobeton korishmalarni tayerlash vaktidagi xarorat 80-1000S.
yotkizish va zichlanish vaktidagi xarorat 5-400 S bulishi kerak. Sovuk asfaltobeton
korishmalar GOST 11955-74 buyicha urtacha kotuvchi yoki sekin kotuvchi (ST yoki MG)sinflariga kiruvchi suyuk bitumlardan (MG 70/130 yoki SG 70/130) foydalanish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Asfaltobeton bog‘lovchi materiallarning yopishqoqligi xarorat darajasi va
markasiga karab 2ga bo‘linadi.
• Issiq
• Sovuq.
G‘ovaklikka qarab 3ga bo‘linadi.
• zich govak- qoldiq 2-7%
• govak-qoldiq 7-12%
• yuqori qoldiq govak 12-18%
Asfaltobeton qorishmalar chaqiq toshli va qumli bo‘lib, mineral materiallarning
katta-kichikligiga karab 3 ga bo‘linadi.
• Katta zarralar o‘lchami-40mmgacha
• Mayda zarralar o‘lchami-20mmgacha
• Qumli zarralar o‘lchami-5mmgacha .
Asfalt aralashmalari navlarga bo'linadi.
Tovar unda ishlatilgan tosh materialining kuchiga bog'liq. Hammasi bo'lib 2 ta brend mavjud: Ikkinchisi. Ushbu tovar uchun 800-1000 moloz ishlatiladi. Birinchisi. Birinchi marka uchun 1000-1200 maydalangan tosh ishlatiladi. Quyidagi tasnif mineral tarkibiga tegishli.
Amaldagi materialga qarab, aralashmalar quyidagilarga bo'linadi. Qumli Shag'al. Shag'al. Aralashmani yotqizilgan haroratga qarab tasniflash ham mumkin. Harorat rejimiga qarab quyidagi 2 tur ajratiladi:
Sovuq Bunday aralashmani yotqizishda uning harorati besh darajadan past
bo'lmasligi kerak.
Issiq. O'rnatish paytida bunday aralashmaning harorati 120 darajadan past
bo'lmasligi kerak.
Asfaltobeton ishlab chiqarishda asosan tabiiy tosh materiallarni maydalash yo‘li
bilan olinadigan (fraksiyasi 0 dan 5mm gacha) chaqiqtoshlardan chiqqan chiqindilar mayda donadorli qumlar sifatida ishlatiladi. Termiz muxandislik-texnologiya instituti qoshidagi “Qurilish mahsulotlarini sinash” akkreditatsiyalangan laboratoriyasida asfaltobeton tarkibini xisoblash jarayonida asosan mahalliy materiallardan keng foydalangan xolda tajribalar olib borish bilan yo‘l qurilish ishlaridagi sarf harajatlarni kamaytirishga erishish yo‘llarini yaratishga erishildi.
|
| |
