|
Mobil o‘qitish. M-learning
|
| bet | 30/34 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 4,46 Mb. | | #236274 |
Bog'liq BULUTLI TEXNOLOGIYALAR Mobil o‘qitish. M-learning
M-learning da mustaqil ta’limini samarali tashkil qilish
Mustaqil ta’limini samarali tashkil qilish uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining turli vositalaridan foydalanish mumkin. Jumladan, elektron kurslar, elektron ta’lim tizimlari, video ma’ruzalar, veb- seminarlar, elektron testlar va boshqalar. Bu vositalardan tashqari, hozirgi vaqtda zamonaviy va ixcham mobil texnologiyalar xam mavjud. O‘quvchilarning mustaqil ta’limini mobil texnologiyalar asosida tashkil etishda birinchi navbatda muayyan vaqt va joyga bog‘liq bo‘lmagan holda ta’lim materiallari o‘rganiladi. Bu sizni o‘rganishingiz kerak bo‘lgan ma’lumotlarni olishga imkon beradi.
Mobil texnologiya asosida ta’lim bugungi kunda xorijiy mamlakatlarning ta’lim tizimlarida keng qo‘llanilmoqda. Amerika Qo‘shma Shtatlari, Kanada, Evropa mamlakatlarida mobil ta’lim resurslari va ularning rivojlanish usullarini birlashtiruvchi yagona platformadan foydalanish orqali turli fanlarni o‘qitishda mobil ta’lim texnologiyalari joriy etilganligini ta’kidlash mumkin.
Bugungi kunda ko‘plab kompyuter, aloqa va hisoblash texnikasi ishlab chiqarayotgan firmalar yangi platformadagi ixcham sensorli zamonaviy kompyuterlarni ishlab chiqarmoqdalar. Bularga planshet, smartfon va mobil qurilmalarni keltirish mumkin. Rivojlangan mamlakatlarning statistik ma’lumotlariga ko‘ra, mobil qurilmalar aksariyat hollarda intellektual tizim tashkil etuvchisi smartfon yoki planshetlar hisoblanadi.
Planshetni boshqarish uchun sensorli ekrandan foydalaniladi. U bilan ishlash fizik klaviatura va sichqoncha qurilmasidan foydalanmasdan, barmoqlar yordamida amalga oshiriladi. Sensorli ekranda matnni kiritish umuman olganda, klaviaturada terish tezligidan qolishmaydi.
XX asrning 70yillarida hisoblash tizimlari nazariyasi sohasidagi amerikalik olim Alan Key «kitob o‘lchamidagi kompyuter» g‘oyasini taklif qilgan3. 90-yillarda cho‘ntak kompyuterlarining paydo bo‘lishi bilan mobil vositalarni o‘rganish loyihalari va o‘quvchilar uchun mobil ta’limdan foydalanish kuzatilgan. Tarmoqdan mobil texnologiya asosida bilim olish V.A.Kuklevning ilmiy tadqiqot ishlarida atroflicha o‘rganilgan. Tadqiqot ishida mobil jihozlari asosida WiMAX simsiz tarmog‘ida masofali ta’limdan foydalanish va bolalar uchun Intel Classmate turidagi kompyuterlarda ishlash bo‘yicha ma’lumotlar o‘z aksini topgan. Shuningdek, M.A.Grigorevaning ilmiy tadqiqot ishlarida mobil kompyuter tizimlarida informatika fanini o‘qitish5, Savill-Smit, G.Stead va G.Colley loyihalarida mobil tizimlar asosida matematika va lingvistika fanlarini o‘qitishni tashkil etish masalalari o‘rganilgan6. Avstraliya, Buyuk Britaniya, Italiya, Kanada, Kipr, Meksika, Yangi Zelandiya, Polsha, AQSh, Turkiya, Chili, Shvesiya va JAR davlatlarida ichki axborot va telekommunikatsion vositalar (mobil kompyuter tizimlari: telefon, planshet va smartfon) asosida ta’lim olish texnologiyalari keng qo‘llanilmoqda.
M-learning imkoniyatlari haqida
Mobil qurilmalarning imkoniyati tobora taraqqiy etib borayotganligi sababli ular ta’lim vositasi sifatida keng qo‘llanilishi an’anaviy va noan’anaviy ta’limda asosiy o‘rinni egallab bormoqda. Ta’lim olishning zamonaviy usullaridan biri, bu mobil texnologiya asosida ta’lim olish bo‘lib, u kun sayin rivojlanib bormoqda. «Infonetics Research» kompaniyasining analitik basharotiga ko‘ra jahon bo‘yicha so‘ngi besh yilda mobil aloqa asosida global tarmoqdan foydalanish 6 millionga yaqin ekanligini keltirgan1. Hozirda mobil ta’lim atamasidan uch ko‘rinishda foydalanish mumkin:
M-learning – bu mobil jihozlar (telefon yoki cho‘ntak kompyuter)ni WAP, GPRS yoki 3G texnologiyalar (asosiysi internet tarmog‘iga kirish mumkinligi) bilan bilim olish va almashish texnologiyasi;
3.21- raasm Bulutli M-learningni ko‘rinishi
M-learning - bu mobil aloqa vositalari (mobil telefon va kommunikatorlar) yordamida o‘quv jarayonini tashkil etishda foydalaniladigan texnologiya.
M-learning - bu ta’lim shunday jarayonki, masofaviy ta’limda shaxsiy o‘qitish jihoz (noutbuk, cho‘ntak kompyuteri yoki mobil telefon)laridan foydalanish tushuniladi.
Mobil ta’lim bo‘yicha ko‘plab konferensiyalar va ko‘rgazmalar o‘tkazilmoqdi. Bular jumlasiga mLearn, WMUTE va IADIS Mobile, Iordaniyada ISML, Malayziyada mobil ta’lim, Londonda portativ qurilmalar bilan ishlash, AQShda mobil ta’lim kabi bir qator xalqaro anjumanlar o‘tkazildi. Anjumanlarda ko‘tariladigan asosiy masala: mobil ta’lim o‘quvchilarning o‘zlashtirishiga qanday darajada ta’sir ko‘rsatayotganligi. Mobil ta’limning ahamiyati quyidagicha:
ta’limga yangi texnologiyalarni jalb qilish imkonini beradi;
mobil qurilmalar kitoblar, kompyuterlar va boshqa vositalarga nisbatan ihcham va kichikroq hajmga ega;
ta’lim olishda ishtirok etayotgan o‘quvchilar tomonidan foydalanishini baholash mumkin.
Mobil qurilmalarning imkoniyati nafaqat qo‘ng‘iroq qilish yoki xabar almashish uchun, balki undan kengroq vazifalarni bajarishga mo‘ljallangan. Bugungi kunda bu qurilmalar ko‘pgina foydalanuvchilar uchun axborot olish, bilimlarni shakllantirish, fikr almashish imkoniyatlarini taqdim etmoqda. Darhaqiqat, bugungi kunda mobil ta’lim yoki m-learning haqida ta’riflar ko‘p keltirilgan. Bu vositalar o‘quvchilarning ma’lumotlar olishida asosiy vositalardan biri bo‘lib qolmoqda. O‘quvchilar smartfon yoki planshetlarlarda ta’lim resurslariga doimo ega bo‘lishni xohlashadi.
Bugungi kunda o‘quvchilarning ko‘pchiligi internetga ulanishda shaxsiy va portativ kompyuterlarga nisbatan mobil texnologiyalarda ulanishlar soni bir necha barobarga oshib ketdi. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, mobil aloqa kompaniyalari ko‘rsatadigan xizmatlar tahlil qilinganda avval mobil aloqa faqat aloqa uchun ishlatilgan bo‘lsa, hozir borgan sayin gaplashish o‘rniga internet aloqasidan foydalanishga talab ko‘payayotgani ta’kidlanmoqda. O‘quvchilar darsdan tashqari vaqtlarida mustaqil ta’lim olishda mobil vositalar, internetdan foydalanishga harakat qilishlari bilimlarini oshirishlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi amaliyotlarda isbotlanmoqda. Ular ta’lim resurslariga doimo ega bo‘lishni xohlashadi.
Mobil ta’lim ko‘p afzalliklarga ega: o‘quvchilar ta’lim ma’lumotlari va tizimlariga mobil aloqadan foydalanishga harakat qilsalar, bu texnologiya o‘quv jarayonining o‘zini ancha yaxshilashi va boyitishi mumkin.
Mobil vositalardan foydalanuvchilar axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini ta’minlashda turli mavzulardagi yangiliklarni o‘qish, videolarni tomosha qilish, jonli efir va eksklyuziv ko‘rsatuvlar va tijorat sohalari bo‘yicha axborotlardan mobil ilovalarni qurilmaga o‘rnatish orqali foydalanadilar. Buning uchun avvalo internet tarmog‘i orqali mobil ilovalarni qurilmaga o‘rnatish lozim.
Hozirgi vaqtda o‘quv jarayonini tashkil etishni an’anaviy, texnologik, multimediaviy darajalarga ajratishimiz mumkin. An’anaviy darajada o‘qituvchi va o‘quvchi aloqasi doimo ta’minlanadi. Shuning uchun bilimlarni egallash darajasini doimiy ravishda nazorat qilish va amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish, xatolarni darhol aniqlash va to‘g‘rilash kerak bo‘ladi. Ta’lim sifatining texnologik darajasi ta’limda axborotning ko‘p kanallari mavjudligini aniqlaydi, bu uning rivojlanishi va mustahkamlanishini sezilarli darajada tezlashtiradi. O‘quv jarayonida o‘qitishga ko‘proq e’tibor qaratiladi. Bunda og‘zaki ta’limdan va televizor, shaxsiy kompyuter, texnik vositalar, o‘qitishning butun majmuasidan foydalanishni nazarda tutadi. So‘nggi bir necha yillar mobaynida Qarshi davlat universiteti «Amaliy matematika va informatika» kafedrasi kasb-hunar ta’lim muassasalari bilan o‘zaro hamkorlik integratsiyasi asosida LMS Moodle tizimida o‘quvchilar mustaqil ta’limini tashkil etish bo‘yicha uslubiy ishlar amalga oshirildi.
Moodle - ingliz tilida Modular Object - Oriented Dynamic Learning Environment (ob’ektga yo‘naltirilgan modulli dinamik o‘qitish muhiti) so‘zlarining qisqartmasi bo‘lib, web muhitda o‘qitish va onlayn rejimdagi darslarni tashkil qiluvchi kuchli pedagogik dasturiy majmua hisoblanadi. «Moodle» elektron kurslarni boshqarish tizimining asoschisi va ishlab chiqaruvchisi Martin Dugiamas bo‘lib, 1999 yildan beri tizimni rivojlantirish bo‘yicha bir qator loyihalarni bajardi. Tizimning 1.0 versiyasi 2002 yil 20 avgustda ishlab chiqilgan. Bugungi kunda tizimning 3.0 versiyasi keng tarqalgan.
Bugungi kunda «Moodle» tizimidan nafaqat universitetlarda, balki kollejlar, maktablar, notijorat tashkilotlar va turli firmalarda ham foydalaniladi. «Moodle» tizimiga o‘quvchilarning bilimini rivojlantirishga yordam beradigan maxsus tashkil etilgan ta’lim faoliyati sifatida qaraladi. Moodle tizimi o‘quvchilar mustaqil ravishda uzluksiz ta’lim olishi va ijodkorligini rivojlantirish imkoniyatini yaratadi. Bu tizim o‘quvchilar bir- birlari bilan yozishmalar orqali xabar almashinuvi, o‘quvchilarning mustaqil ishlashini ta’minlashi, zamonaviy o‘qitish usullarini joriy etishi va turli ta’lim xizmatlarini taqdim qilish bilan belgilanadi.
O‘quvchilar o‘rtasida mobil texnologiyalarning mashhurligini hisobga olib, biz ushbu muloqot turlarini intellektual bilimlarni oshirishga xizmat qilish uchun mustaqil ta’limda foydalanishga qanday hissa qo‘shishini tahlil qilishimiz kerak. Mustaqil ta’limda mobil qurilmalardan foydalanishning bir qator usullari mavjud:
multimediali o‘qitish veb-resurslari (audio fayllar, videofilmlar, podkastlar, grafikalar, xaritalar, rasmlar) ishlab chiqish uchun;
o‘quv saytlari, resurslar, kataloglar, lug‘atlarga tezkor kirishni ta’minlash;
haqiqiy ta’lim vositasi sifatida mobil aloqa platformalari uchun moslashtirilgan o‘quv materiallarini ishlab chiqishni ta’minlash (SMS-testlar, o‘quv qo‘llanmalari va mobil ilovalarga asoslangan yo‘riqnomalar).
Bugungi kunda mobil ta’lim o‘quvchilarga yangi aloqa va hamkorlik vositalarini taqdim etmoqda. Pedagogik nuqtai nazardan, bilimlarni o‘zlashtirishda o‘quvchilar o‘z-o‘zini o‘qitish vositasi sifatida mobil ta’limdan foydalanadilar.
Shuning uchun mobil ta’limni rivojlantirish uchun bir qator qadamlar qo‘yilishi kerak. Bular quyidagicha:
ta’limni noan’anaviy tarzda tashkil etish, norasmiy yoki kundalik muhitda mobil o‘quv vositalaridan foydalanib o‘quvchilar o‘zini o‘zi anglashga intilishlarini rag‘batlantirish;
3.22- rasm. Mobil qurilma orqali «Moodle» tizimiga kirish va o‘quv resurslardan foydalanish jarayoni.
o‘quvchilar bilim va tajriba almashishlari uchun mobil texnologiyalardan foydalanish;
mobil ta’limni joriy etish uchun ta’lim muassasalari bilan birga ma’muriy va huquqiy standartlarni yaratish;
shaxsiy mobil qurilmalar bilan o‘z o‘quv uslublarini muntazam takomillashtiradigan o‘qituvchilarni rag‘batlantirish;
telekommunikatsion kompaniyalar bilan mobil ta’lim uchun mobil internetning narxini pasaytirish imkoniyatini muhokama qilish.
Mobil ta’limdan foydalanish uchun o‘quvchilarning mustaqil faoliyati uchun motivatsiyasini oshirish kerak. Buning uchun virtual muhitda o‘qituvchi, masalan, LMS Moodle platformasidan foydalangan holda «Informatika va axborot texnologiyalari» kursida mavzuga oid o‘quv resurslarni yaratib, o‘quvchilarga mustaqil ishlash uchun taqdim etadi.
Uning afzalliklari shundaki, mobil qurilmalar orqali o‘quvchi darsda o‘tilgan mavzuni bo‘sh vaqtlarida chuqurroq o‘rganishi mumkin.
O‘quvchi o‘zining smartfon yoki plansheti yordamida ta’lim muassasasi hududidagi «WiFi» simsiz tarmoq yordamida «Moodle» tizimiga brauzer dasturi yoki Moodle Mobile apk mobil ilova yordamida kiradi. O‘quvchi «Moodle» tizimiga login va parol kiritish bilan «Informatika va axborot texnologiyalari» fanidan tegishli o‘quv resurslar ekranga chiqadi (3.23-rasm).
«Moodle» tizimida «Informatika va axborot texnologiyalari» fani bo‘yicha o‘qituvchi.
3.23- rasm. Mobil qurilma ekranidagi savol-javob ko‘rinishidagi resurs.
Tomonidan berilgan tegishli mavzular asosida o‘quvchilar elektron o‘quv resurslardan foydalanadilar. Ushbu tizimda «Informatika va AT» kursidagi «Excelda sodda ifodalarni hisoblash» mavzusi bo‘yicha berilgan o‘quv reruslar bilan tanishib chiqiladi. Bu o‘quv resurslarida anketa, chat, forum, glossariy, ma’lumotlar ombori, savol-javob, test va topshiriqlar kabi element yoki resurslar bilan ishlashi ko‘rsatiladi.
Masalan, o‘quvchi mobil texnologiya yordamida «Excelda sodda ifodalarni hisoblash» mavzusi bo‘yicha berilgan savol-javob tarzidagi yaratilgan resursdan foydalanadi. Buning uchun o‘quvchi o‘quv resursni tanlab, o‘z bilimini quyidagicha sinab ko‘radi.
Excel jadvallari qanday qismlardan iborat?
MS Excel 2010 ning standart varag‘ida harflar orqali belgilanuvchi 16348 ta ustun va raqamlar orqali ifodalanuvchi 1048576 ta satr mavjud bo‘lib, ustunlar A harfdan boshlanib XFD bilan tugallanadi. Varaqdagi alohida olingan har bir katakni faollashtirish uning ustida sichqonchaning chap tugmasini bosish orqali amalga oshiriladi.
A2D yozuvida qanday xatolik mavjud?
Bu yozuvda A2D katakcha manzili noto‘g‘ri ko‘rsatilgan.
Berilgan uchta sonning yig‘indisini hisoblang.
Buning uchun dastur ish oynasidan uchta ixtiyoriy katakcha tanlanib, qiymat kiritiladi. Misol uchun: A1=10, B1=20 va C1=30. Yig‘indini hisoblash uchun ixtiyoriy katakchaga tenglik belgisi qo‘yilib quyidagicha yoziladi: =A1+B1+C1 yoki =10+20+30 kabi klaviatura tugmalari yordamida kiritiladi va Enter tugmasi bosiladi. Shuningdek, mobil ta’lim asosida o‘quvchilar «Informatika va axborot texnologiyalari» fanidan mustaqil ta’lim olishda «Dialog» ko‘rinishdagi nashrlardan ham samarali foydalanishlari mumkin. Buning uchun «Excelda sodda ifodalarni hisoblash» mavzusi bo‘yicha «Moodle» tizimiga kiritilgan dialogni yuklash orqali o‘rganish mumkin. Dialog interfaol ko‘rinishda bo‘lib, o‘quvchiga mavzu yuzasidan tegishli savol beriladi va javob berilishi bilan personaj orqali uning emotsiyasida o‘zgarish bo‘ladi. Dialog yakunida o‘quvchining javobi hisobga olinib, bilim bahosi ma’lum qilinadi.
Taklif etilayotgan mobil texnologiya asosida kasb-hunar kollejlarida o‘quvchilar mustaqil ta’lim olishini joriy qilish ta’lim jarayonida «Informatika va axborot texnologiyalari» fanining to‘liq o‘zlashtirilishi va ta’limda turli tashkiliy shakllarini integratsiya qilish asosida ta’lim sifatining oshishini, uzluksiz bilim olishni ta’minlaydi.
|
| |
