Avtomobil
dvigatellarida,
aksariyat
holda,
energiyani
induktiv
g‘altakning
magnit
maydonida to‘plash asosida ishlaydigan o‘t
oldirish
sistemalari
tatbiq
topgan
bo‘lib,
ularning quyidagi turlari mavjud:
kontaktli;
kontakt-tranzistorli;
kontaktsiz-tranzistorli;
mikroprotsesorli.
Kontaktli o‘t oldirish tizimining umumiy sxemasi
1 – akkumulatorlarlar batareyasi; 2 - o‘t oldirish kaliti; 3 - o‘t oldirish
g‘altagi; 4 – uzgich-taqsimlagich; 5 - kondensator; 6 - - o‘t oldirish shamlari
•
Dvigatellarning
takomillashtirish
yo‘nalishi,
ularning
tejamliligini
oshirish va1 kVt quvvatga to‘g‘ri keladigan massasini kamaytirish bilan
bir qatorda, aylanishlar chastotasi va silindrlarda yonilg‘i-havo
aralashmasini siqish darajasini tobora ortib borishi bilan ham
tavsiflanadi. Zamonaviy dvigatellarda aylanishlar chastotasi 5000-8000
min-1 ga etgan, yonilg‘i aralashmasini siqish darajasi hozirgi kunda 7,0-
8,5 ni tashkil qilayotgan bo‘lsa, kelajakda bu ko‘rsatkichni 9,0- 10,0 va
undan yuqoriroq qiymatlarga ko‘tarish mo‘ljallanmoqda. Aylanishlar
chastotasi va siqish darajasining bu tarzda ortishi, yonilg‘i me’yorida o‘t
olishini ta’minlash uchun, o‘t oldirish tizimining ikkilamchi kuchlanishini
sezilarli darajada oshirilishini talab qiladi. Bundan tashqari, dvigatellar
tejamliligini oshirishga intilish ularda, aksariyat holda, suyultirilgan
yonilg‘i aralashmasini ishlatishga majbur qiladi. Suyultirilgan yonilg‘i
aralashmasini ishonchli ravishda o‘t oldirish uchun o‘t oldirish shamining
elektrodlari orasidagi tirqishni kattalashtirish, ya’ni uchqun uzunligini va
quvvatini oshirish kerak bo‘ladi.
•
Dvigatellarning
takomillashtirish
yo‘nalishi,
ularning
tejamliligini
oshirish va1 kVt quvvatga to‘g‘ri keladigan massasini kamaytirish bilan
bir qatorda, aylanishlar chastotasi va silindrlarda yonilg‘i-havo
aralashmasini siqish darajasini tobora ortib borishi bilan ham
tavsiflanadi. Zamonaviy dvigatellarda aylanishlar chastotasi 5000-8000
min-1 ga etgan, yonilg‘i aralashmasini siqish darajasi hozirgi kunda 7,0-
8,5 ni tashkil qilayotgan bo‘lsa, kelajakda bu ko‘rsatkichni 9,0- 10,0 va
undan yuqoriroq qiymatlarga ko‘tarish mo‘ljallanmoqda. Aylanishlar
chastotasi va siqish darajasining bu tarzda ortishi, yonilg‘i me’yorida o‘t
olishini ta’minlash uchun, o‘t oldirish tizimining ikkilamchi kuchlanishini
sezilarli darajada oshirilishini talab qiladi. Bundan tashqari, dvigatellar
tejamliligini oshirishga intilish ularda, aksariyat holda, suyultirilgan
yonilg‘i aralashmasini ishlatishga majbur qiladi.
•
Suyultirilgan yonilg‘i aralashmasini ishonchli ravishda o‘t oldirish uchun
o‘t oldirish shamining elektrodlari orasidagi tirqishni kattalashtirish,
ya’ni uchqun uzunligini va quvvatini oshirish kerak bo‘ladi. Hozirgi
zamon dvigatellarida o‘t oldirish shamining elektrodlari orasidagi tirqish
0,8-1,2 mm ni tashkil qiladi. Demak, dvigatelni tejamli ishlashini
ta’minlash uchun ham ikkilamchi kuchlanish qiymatini oshirish zarur.
Kontaktli o‘t oldirish tizimi tarkibiga tranzistor kiritilishi, bu sistemaga
xos bo‘lgan barcha kamchiliklarni bartaraf qilish imkoniyatini bermaydi.
Xususan, ko‘p silindrli dvigatellarda aylanishlar chastotasining katta
qiymatlarida uzgich pishangchasining dirillash hodisasi ruy berib, bu bir
sikl (ya’ni bir uchqun hosil bo‘lish uchun ajratilgan vaqt) davomida
kontaktlarni ko‘p marta uzilib- tutashishiga olib keladi.
chulgʼamlarning shikastlanishi, variator spiralining kuyishi.
Chulgʼamlarning
yaroqligiga
ommetrdan
foydalanib
ishonch hosil qilish mumkin. Аgar ikkilamchi chulgʼam
uchlariga (qisma VK ga va yuqori kuchlanishli tok
chiqishiga) ulangan ommetr 8-9 ming Om ni koʼrsatsa,
unda chulgʼam yaroqli hisoblanadi. Birlamchi chulgʼamni
tek-shirishda ommetr qismalar R (ramda koʼrsatilmagan)
va VK ga ulanadi. Shuningdek, variatorning yaroqliligini
ham ommetr yordamida tekshirish mumkin.
Induktsion gʼaltaklarning texnikaviy xarakteristikasi 8-
ilovada keltirilgan.
|
