Tktiyf nmkt fakulteti oot kafedrasi 502-21-guruh talabasi umirova marvaridning un ishlab chiqarish texnologiyasi fanidan tayyorlagan taqdimoti

TKTIYF NMKT FAKULTETI OOT KAFEDRASI 502-21-GURUH TALABASI UMIROVA MARVARIDNING UN ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

Don tovarshunosligi bo‘limida quruq mevalar o‘rganiladi. Quruq mevalar deb hosilni o‘rib olish vaqtida tarkibida o‘rtacha 10-18% namlik bo‘lgan mevalarga (donlarga) aytiladi. Xo‘l mevalar tarkibida 80-95% namlik bo‘ladi.

• Don tovarshunosligi bo‘limida quruq mevalar o‘rganiladi. Quruq mevalar deb hosilni o‘rib olish vaqtida tarkibida o‘rtacha 10-18% namlik bo‘lgan mevalarga (donlarga) aytiladi. Xo‘l mevalar tarkibida 80-95% namlik bo‘ladi.
• Mevasi. Boshoqli don ekinlarining mevasi dondan iborat. Qobig‘li (plyonkali) don ekinlari (suli, tariq, sholi, arpa) ning doni gul qobig‘i bilan o‘ralgan bo‘lib, u donni zich o‘rab oladi yoki qo‘shilib o‘sadi (qobig‘li arpada). Ochiq donli bug‘­doy va javdarda gul qobig‘i dondan oson ajraladi. Doni cho‘ziq shaklda, qorin tomonida uzunasiga ketgan yo‘li bor yoki doni yumaloq, ba’zan yo‘li bo‘lmaydi. Don ekinining turiga qarab, donning yirik-maydaligi, shakli, rangi va boshqa belgilari har xil bo‘ladi. Don qobiq, endosperm va murtakdan tarkib topgan. Qobig‘i tashqi (meva qobig‘i) va ichki (urug‘ qobig‘i) qavatli bo‘ladi.

Endosperm donning asosiy qismi bo‘lib, murtak iste’mol qiladigan oziq moddalar zapasiga ega. Endospermning urug‘ qobig‘iga yopishib turgan sirtqi qavati azotli moddalarga boy bo‘lgan aleyron donachalaridan iborat. Aleyron qavati ostida kraxmal bilan to‘lgan hujayralar joylashgan, ular oralig‘ida esa oqsil moddalar bo‘ladi. Murtak donning asosida, ya’ni orqa tomonida joylashadi. Murtakda endospermga oziq moddalarni uzatadigan qalqoncha, boshlang‘ich bargchalar bilan o‘ralgan kurtakchalar, dastlabki poya va ildizchalar bor. Murtak uncha yirik bo‘lmay, bug‘doy, javdar, arpada don vaznining 1,5-2%, sulida 2-3%, makkajo‘xorida 10-14% ni tashkil qiladi.

• Endosperm donning asosiy qismi bo‘lib, murtak iste’mol qiladigan oziq moddalar zapasiga ega. Endospermning urug‘ qobig‘iga yopishib turgan sirtqi qavati azotli moddalarga boy bo‘lgan aleyron donachalaridan iborat. Aleyron qavati ostida kraxmal bilan to‘lgan hujayralar joylashgan, ular oralig‘ida esa oqsil moddalar bo‘ladi. Murtak donning asosida, ya’ni orqa tomonida joylashadi. Murtakda endospermga oziq moddalarni uzatadigan qalqoncha, boshlang‘ich bargchalar bilan o‘ralgan kurtakchalar, dastlabki poya va ildizchalar bor. Murtak uncha yirik bo‘lmay, bug‘doy, javdar, arpada don vaznining 1,5-2%, sulida 2-3%, makkajo‘xorida 10-14% ni tashkil qiladi.