III.LINUX OPERATSION TIZIMI TERMINALI
3.1 TERMINAL haqida tushuncha va ba’zi muhim va odatiy buyruqlar
"Terminal", kompyuterda amalga oshirilayotgan buyruqlarni o'qish va ijro etish uchun ishlatiladigan dasturiy vosita. Odatda, terminalni "komand qatori", "komand qatori oynasi" yoki "komand prompt" deb atashadi. Terminal oynasi, odatda, kompyuter operatsion tizimi (masalan, Linux, macOS, Windows PowerShell) yoki boshqa buyruq-interfeysi (CLI) orqali mamlakatda amalga oshiriladi.
Bu qo'llanma vositalar bilan foydalanuvchilar kompyuterda har qanday operatsiyani bajarishlari mumkin. Bu, fayl-lar bilan ishlash, tizim sozlamalari qilish, tarmoqlar bilan aloqalar, dasturlarni ishga tushirish va boshqa ko'plab vazifalarni bajarish imkoniyatini beradi.
Ko'p tarmoqlar Linux va macOS operatsion tizimlarida bash (Bourne Again SHell) deb nomlangan komandlar tili orqali bajariladi. Windows PowerShell va cmd deb nomlangan komandlar tilini ishlatadi. Terminal orqali buyruqlarni yozish va bajarish, odatda, matn qatorlari (komandalar) yozib, Enter tugmasini bosish orqali amalga oshiriladi.
Misol uchun, Linux terminalida "ls" komandasi qo'llanib, fayl-lar ro'yxatini ko'rish mumkin. Windows PowerShell'da esa "dir" komandasi shu maqsadga xizmat qiladi.
Ba'zi muhim terminal buyruqlari:
- **cd:** Foydalanuvchining hozirgi ishlayotgan katalogiga o'tish uchun.
- **ls (Linux) / dir (Windows):** Fayl-lar ro'yxatini ko'rish uchun.
- **cp (Linux) / copy (Windows):** Fayl-larni ko'chirish.
- **mv (Linux) / move (Windows):** Fayl-larni ko'chirish va ya'ni boshqa nomga o'zgartirish.
- **rm (Linux) / del (Windows):** Fayl-larni o'chirish.
- **mkdir:** Yangi katalog yaratish uchun.
- **pwd (Linux) / cd (Windows):** Hozirgi katalogning manzilini ko'rsatish.
Terminal orqali bajariladigan komandalar jiddiy va kuchli vazifalarni o'z ichiga oladi. Bu esa boshqarish, tahlil qilish, tarmoq bilan ishlash, dasturlarni ishga tushirish, yozuvlarni o'qish va yozish, boshqarish va monitoring, sistemani sozlash va boshqalar kabi yo'nalishlarda foydalaniladi.
|
