Qo‘llaniladiganradioizotoplar
Izotop
|
Qo‘llanilishi
|
YArimparchalanishdavri
|
Nurlanishturi
|
15O
|
O‘pkafaoliyatitahlili
|
122,24 s
|
Β+
|
32R
|
SHishlar (rak) terapiyasida
|
14,262 sut
|
Β-
|
60So
|
Og‘izshilliqqavatlarivaboshmiyarakterapiyasi
|
5,27 yil
|
β-
γ
|
85Kr
|
O‘pkafaoliyatitahlilida
|
10,7 yil
|
Β-
|
90Y
|
O‘pkavaboshmiyarakinidavolash
|
64,1 soat
|
Β-
|
90Tc
|
Boshmiyarakini, jigar, o‘pkarakdiagnostikasi
|
6,01 soat
|
Γ
|
111In
|
Jigar, o‘pka, boshmiyadiagnostikasi
|
2,8 sut
|
γ
|
131I
|
Jigar, buyrak, o‘pka, boshmiyadiagnostikasi, yodalmashinuvtahlili, qalqonsimonbezrakinidavolash
|
8,02 sut
|
Β-
|
133Xe
|
O‘pkafaoliyatitahlili
|
5,2 sut
|
Β-
|
192Ir
|
O‘pka, boshmiya, og‘izbo‘shlig‘idagiraknidavolashda
|
73,8 sut
|
γ
|
198Au
|
O‘pka, jigar, boshmiyatahlili, to‘qimalardagiraknidavolash
|
2,69 sut
|
β-
γ
|
Xozirdadiagnostikmaqsadidaqo‘llaniladiganRFPlarsonioshibbormoqda. Ularradionuklidangiokardiografiyada, radiokardiografiyadaqonningsirkulyasionhajminianiqlashdaqo‘llaniladi. Bundaasosankuyidagiradionuklidlarqo‘llaniladi:
Albumin99 Tc
Albumin125I (131I)
Indiysitrat113Jn
DTPA99Tc
Talliyxlorid201Tl
Buyrakfaoliyatiningtahliliuchundimerkaptoyantarkislota (DMYAK), O – yodgippuratnatriy - 125I (131I), kalsiyglyukonat - 99Tc vaboshqalarqo‘llaniladi.
Rakto‘qimalarinitaxlilida:
Galliysitrat67Ga
Natriyfosfat37R
Stronsiy (85Sr)izotonikeritmasi
Qalqonbezifaoliyati NaJ123eritmasibilantahlilqilinadi.
RFP – qo‘llanilishichambarchasorganizmganurlanishyuklamasibo‘lishibilanbog‘liqbo‘ladivasomatik, genetiko‘zgarishlariningro‘yberishipotensialextimolibor. Diagnostiktekshirishlardanurlanishdozasi, ko‘pincharadningyuzlikyokio‘nlikqismlarinitashkiletadi.
Radioizotoplardanhimoyalanganligibo‘yichaRFPtasniflanadi:
-yopiqRFP
- ochiqRFP
YOpiqRFPlardaradioaktivmaterialturliqobiqlarbilan (po‘lat, titan, oltin, platinadanolingan) qoplanganyokikapsulagajoylashtirilaganbo‘ladivabevositapatsienthamdapersonalbilankontaktdabo‘lmaydi. Klinikada bunday RFP nurlanish terapiya uchun qo‘llaniladi (applikatsion, to‘qimalar ichida). Undan tashqari, bunday RFP suyaklarning mineral tarkibini o‘rganish uchun ham qo‘llaniladi.
RFPlarqo‘llanilishigako‘raturlishakldavakattakichiklikdabo‘lishimumkin. Ko‘pinchaulartola, to‘g‘nog‘ich, marjon, granulalar, silindr, plastina, qattiqvaegiluvchanapplikatorlarshakllaridaishlabchiqariladi.
Ochiq RFP da tashqi muhit va organizm to‘qimalari bilan radioaktiv material bevosita kontaktda bo‘lishi mumkin.
Bunday preparatlarga kiradi:
-radioaktivizotopindikatorlarusulidatahlilo‘tkazishdaishlatiladiganradioaktivbirikmalar (invivousulida);
-organizmdaso‘rilibketadigannurlanishterapiyagamo‘ljallanganRFPlar (tolalar, plyonkalar, gubkalar);
- in vitro usulidaqo‘llaniladiganradioimmuntahlilo‘tkazishuchunmo‘ljallanganRFPlar.
AyrimochiqRFPlardavolovchimaqsaddaxamqo‘llaniladi. Ularyo‘naltirilganravishdapatologikto‘qimalardayig‘iladi. Masalan, radionuklid I131linatriyyodideritmasiqalqonsimonbezningrakmetastazalarinivatireotoksikoznidavolashuchunishlatiladi (peroralusulda). Ayrimlariesabevositato‘qimalargayo‘naltirilganbo‘ladi. Masalan, radionuklid32R, 90Y va198Au larsaqlovchikolloideritmalarinibevositalimfatiktomirlargavabo‘shliqlarga (shishlarnidavolashda) yo‘naltiriladi.
Radiodiagnostiktahlilo‘tkazishdako‘pinchanurlanishdarajasipatsientuchunhaflibo‘lmaydi.
AlohidaguruxdagiochiqRFPlartanagakiritilmaydi. Ularbiologiksuyuqliklarning (qon, oshqozonshirasivab.) radioimmuntahlilidaqo‘llaniladivaasosan125I bilanbelgilanganbo‘lib, ferment, gormon, vitaminoqsillariningmiqdoriytahliliuchunishlatiladi. Butestlarbiokimyoviytestlarganisbatanosonvasezgirroqdir.
Nazorat savollari
1.Radiofaollik to‘g‘risida tushuncha. Radiofarmatsevtik preparatlarni tibbiyotdagi ahamiyati.
2. Radiofarmatsevtik vositalar, ularning tasnifi. Radiofaollikni o‘lcham birliklari.
3. Radioizotoplar ta’rifi, vakillari
4. Davolovchi radiofarmatsevtik preparatlar
5.Diagnostika uchun mo‘ljallangan radiofarmatsevtik preparatlar
6.Radiofarmatsevtik vositalarni olish prinsiplari va qo‘llanilishining o‘ziga hosligi.
7. Radiofarmatsevtik vositalarning taxlili
8. Radiofarmatsevtik preparatlarni saqlash va transport qilish tartiblari.
|
|
