1
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
Iqtisodiyot yo‘nalishining 75 SI guruh talabasi
Baqoyev Sh.S
Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar
fanidan tayyorlagan
MUSTAQIL ISHI
МАVZU
Jahon IT (axborot texnalogiyalari) rivojlanish muommalari va
tendensiyalari
Bajardi:____________________
Qabul qildi:____________________
Toshkent-2022
2
Mavzu:Jahon IT rivojlanish muommalari va tendensiyalari
Nazariy so‘zlar:Jahon texnologiya bozori rivojlanishining zamonaviy
tendentsiyalari. Jahon texnologiya bozori: tuzilishi,
xususiyatlari, zamonaviy
rivojlanish tendentsiyalari Xalqaro yuqori texnologiyalar bozori rivojlanishining
zamonaviy tendentsiyalari
Reja:
I.
Kirish qismi
II.
Asosiy qism
1.Jahon axborot texnologiya bozori
2.Tuzilishi, xususiyatlari
3. Zamonaviy rivojlanish tendentsiyalari
III. Xulosa
IV.
Foydalanilgan adabiyotlar
3
Bugungi shiddat bilan rivojlanayotgan axborot texnologiyalari asrida dunyo
hamjamiyati bilan barobar odimlash uchun axborot
texnologiyalaridan keng
foydalanish ularni jamiyatning hamda davlat boshqaruvining turli jabxalarida keng
qo‘llash dolzarb masala bo‘lib qolmoqda. Muhtaram Prezidentimiz
Shavkat
Mirziyoyevning
tashabbuslari
bilan
yurtimizda
ham
axborot
texnologiyalari sohasiga katta e’tibor qaratilmoqda, buni biz yagona hukumat
portali (www.egov.uz)ni ishga tushurish haqidagi farmon imzolanishi va ishga
tushishi, 1000
dasturchi loyihalari, hatto yil nomlariga ham raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirish deb nom berlganidan ko‘rishimiz mumkin. O‘zbekiston dunyo IT
bozori uchun tobora qulay joyga aylanib bormoqda. kundan kunga yurtimizda turli
chet el IT xizmat ko‘rsatish va servis firmalari ish boshlamoqda, bu esa
o‘zimizning mahalliy dasturchilarimizga raqobatni uyg‘otadi. Masalaning ikkinchi
tomoni ham ko‘rinadiki, yurtimizda qanchalik qulay
muhit yaratishga harakat
qilinmasin muammoli tomonlarni gapirmasa adolatdan bo‘lmas.
Jahon texnologiya bozori tizimdir iqtisodiy munosabatlar moddiylashtirilgan
shaklda ham, moddiylashtirilmagan shaklda ham taqdim etilishi mumkin bo'lgan
ilmiy-texnik bilimlar almashinuvi sohasida. Jahon texnologiya bozorining
sub'ektlari davlat idoralari, ilmiy-tadqiqot institutlari va ta'lim muassasalari, sanoat
kompaniyalari va kichik innovatsion firmalar, shuningdek shaxslar- olimlar va
mutaxassislar.Xalqaro texnologiya bozorida asosiy agentlar TMK hisoblanadi,
chunki ayniqsa, zamonaviy, odatda texnik jihatdan murakkab innovatsiyalarni joriy
etish katta investitsiyalarni talab qilganligi sababli, faqat yirik kompaniyalar katta
ilmiy-tadqiqot
ishlarini
amalga
oshirishga
qodir.
TNK,
texnologiya
almashinuvining
asosiy agenti sifatida, yangi texnologiyalar uchun patentlarning
4/5 dan ko'prog'iga egalik qiladi.
Shu bilan birga, jahon texnologik birjasining kamida 1/3 qismi TMKlar
tomonidan yangi bozorlarga chiqish yoki o'z sho'ba korxonalarini tashkil etish
uchun foydalanadigan firma ichidagi texnologiya transferiga to'g'ri keladi.
Jahon
texnologiya bozorining ob'ektlari moddiylashtirilgan (turli birliklar, asbob-
4
uskunalar, asboblar, texnologik liniyalar va boshqalar) va nomoddiy (axborot, turli
xil texnik hujjatlar, bilimlar, ishlab chiqarish tajribasi)
shakllardagi intellektual
faoliyat natijalaridir. Global texnologiya bozori o'z faoliyati uchun o'ziga xos
me'yoriy-huquqiy bazaga ega - Texnologiyalar transferi bo'yicha Xalqaro xulq-
atvor kodeksi, shuningdek, Jahon Savdo Tashkilotining Intellektual Mulk
Huquqlari Aspektlari To'g'risidagi Bitim (TRIPS), Texnologiyalar Transferi
Qo'mitasi kabi xalqaro tartibga soluvchi organlar.
Birlashgan Millatlar
Tashkilotining Savdo va Taraqqiyot Konferentsiyasi (UNCTAD), Butunjahon
intellektual mulk tashkiloti (WIPO), Eksport nazoratini muvofiqlashtirish qo'mitasi
(COCOM), Xavfsizlik va texnologiya mutaxassislari yig'ilishi (STEM).
Jahon texnologiya bozorining quyidagi segmentlari ajralib turadi:
Patentlar va litsenziyalar bozori;
Yuqori texnologiyali mahsulotlar bozori;
Yuqori texnologiyali kapital bozori;
Ilmiy-texnik mutaxassislar bozori.
Texnologik bo'shliq turli mamlakatlar guruhlari o'rtasida jahon texnologiya
bozorining ko'p bosqichli tuzilishini nazarda tutadi:
· Sanoati rivojlangan mamlakatlar o‘rtasida yuqori texnologiyalar (yagona,
progressiv) aylanib yuradi;
Sanoati rivojlangan mamlakatlarning past (eskirgan) va o‘rta (an’anaviy)
texnologiyalari rivojlanayotgan va sobiq sotsialistik
mamlakatlar uchun
yangilikdir. xalqaro iqtisodiyot quyidagi ishlab chiqarish omillari texnologiya
tashuvchisi sifatida harakat qilishi mumkin:
