TPI 422-guruh talabasi Toʻychiyev Mahmudjon
Mavzu:Atmosfera qavatlariga tarif.
Atmosfera – Yerni oʻrab turgan havo qobigʻi. Yunoncha atmos – bugʻ, sphairo – shar maʼnosini bildiradi. Atmosfera Yer bilan birga aylanadi. Yer yuzini samodan keladigan meteor jismlardan, Quyoshning tirik jonlar uchun zararli boʻlgan ultrabinafsha nurlaridan saqlaydi. Atmosfera boʻlmaganida Yer yuzi kunduzi +120 °C gacha qizib, tunda esa – 180 ° −200 °C gacha sovib ketar edi. Havo qobigʻi Yer yuzini shaffof koʻrpa kabi asrab turadi.
Yerning havo qobig‘i asosan ikki xil gazdan, ya'ni, azot va kislorod aralashmasidan iborat. Havodagi gazlarning 78% ini azot, 21% ini kislorod tashkil etadi. Bulardan tashqari havoda karbonat angidrid, boshqa qazlar, suv bug‘lari, changlar ham bor. Yerning yuza qismidagi havo]][[ qobig‘ida azot
78.09%, kislorod 20.94%, argon 0.93%, karbonat angidrid 0.03% ni tashkil etadi. Boshqa gazlar esa (kripton Kr, ksenon Xe, neon Ne, geliy He, vodorod H2, ozon O3, radon Rn, metan CH4, ammiak NH3, vodorod peroksidi H2O2, va boshqalar), taxminan 0,01% ni tashkil etadi. Havoda doim 3-4% suv bugʻlari ham mavjud.
Atmosferaning turlari
Troposfera – atmosferaning quyi qatlami tropos – yunoncha so‘z bo‘lib, aylanmoq, o‘zqarmoq degani. O‘rtacha qalinligi 10-11 km, qutblar ustida 8-9 km, ekvatorda 18 km gacha yetadi. Havodagi barcha suv bug‘lari shu qatlamda. Bu qatlamdabulutlar paydo bo‘ladi. Yog‘inlar yog‘adi, ob-havo o‘zgarib turadi, tirik mavjudotlar shu qatlamda yashaydi. Yuqoriga ko‘tarilgan sari har 1000 m da harorat 6°C pasayadi.[1][sayt ishlamaydi]
Stratosfera
Stratosfera – yunoncha stratum – qatlam troposferadan yuqorida joylashgan. Yuqori chegarasi 40-50 km balandda. Stratosferaning quyi qismida harorat -45°C dan -75°C gacha pasayadi. Lekin yuqoriga ko‘tarilgan sari havo isib, +10°C gacha ko‘tariladi. [2]
Mezosfera va termosfera
|
