Kompilyator — murakkab dasturdir, dasturlash tilida yozilgan barcha kodlarni birdaniga ob'yektli kodga o'zgartirib beradi Translyator

Download 55,11 Kb.
bet	3/3
Sana	18.12.2023
Hajmi	55,11 Kb.
	#122828

Bog'liq
ALIYEV
Simple Magazine Style General Report1, O‘RQ-819 27.02.2023, Anketa ariza, 1699331885, G\'iyosbek, abbosdjanLB-22, 1701430, 111111, 8-sinf-mate-testlar-1, Документ Microsoft Word - копия (13), 11, MUSTAQIL ISHI yangisi (2), 1. A.B.Sa\'dullayev va boshqalar Elektr texnika materiallari (1), 1-ma’ruza Gamma va Beta funktsiyalar va ularning xossalari, ula-fayllar.org

Kompilyator — murakkab dasturdir, dasturlash tilida yozilgan barcha kodlarni birdaniga ob'yektli kodga o'zgartirib beradi Translyator — 1) translyatsiya jarayonini amalga oshirishda foydalaniladigan apparatlar, jihozlar, koʻchma texnika vositalari majmui; 2) informatika (axborotshunoslik)da — algoritm bayonini bir programmalash tilidan ikkinchisiga, xususan, mashina tilita avtomatik tarzda oʻtkazish uchun moʻljallangan EHM (kompyuter) dasturi (kompilyator). Programmalashni avtomatlashtirish uchun qoʻllanadi. 2 jaradi. Hisoblash tizimidagi dasturlami ishlatishda, tizim osti dasturlari ishlatiladi(OT). DTni loyihalashda va ish lab chiqishda barcha dasturiy ta'minot sohalari ishtirok etadi: - texnologik loyihalashtirilgan dasturlami loyihalash (masalan, boshlang'ich loyihalash, ob'ektga mo'ljallangan loyihalash va h.,k); - dasturlami testlashtirish usullari; - dasturlar to'g'riligini isbotlovchi usullar; - dasturlar ishlarining sifati analizi; - dasturiy muhit ishlatilishini va ishlab chiqilishini, dasturiy ta'minot loyihalash jarayonini yengillashtirish va hokozolar. Zamonaviy kompyuterlar o'z tarkiblariga millionlab dasturlami qabul qila oladi. Ular ko'ngil ochar o'yinlardan tortib to murakkab darajadagi ilmiy ishlargacha bo'lishi mumkin (l-rasm): Dasturhr ta~IDI •• 1 l-rasm. Dasturiy ta'minotning umumiy ko'rinishi 1. Tizimli dasturlar, turli hi! yordamchi funksiyalami bajaradi, masalan: • kompyuter resurslarini boshqarishda; 3 • foydalanilayotgan axborotlardan nusha yaratishda; • kompyuter qurilmalarining ish usullarini tekshirish; • kompyuter haqida axborot berish va h.,k. 2.Uskunaviy dasturiy ta'minotlar, kompyuter uchun yangl dasturlami yaratishda yengillik yaratib beradi. 3.Amaliy dasturlar, Ba'zi foydalanuvchilar uchun o'z ishlarini bevosita bajarishlarini (yaratishlarini) ta'minlaydi. 1. Dasturiy ta'minotning tuzilishi Dasturiy ta'minotning klassifikatsiyalarini ishlab chiqishda hisoblash texnikasi uchun yaratilgan barcha dastiriy ta'minotlarda vaqt o'tishi bilan eskirish yuz berishini ta'kidlash kerak. Avvalgi dasturiy ta'minotlar - operatsion tizim, translyatorlar, amaliy dasturlar paketIari hozirgi kunga kelib ma'lum miqdorda o'zgardi. DT avlodlari, operatsion tizim yangilanib borilmoqda, hatto mayda dasturlaming ham bir qancha turlari yaratildi. Ular ko'payib borishi bilan dastuming imkoniyatlari, hajmi, qulayliklari oshirilib borildi. Dasturlarga bo'lgan talablar tez va jadal oshib bormoqda. Kecha o'rnatilgan dastur ertasiga bir oz qulaylik bilan yangi ko'rinish olmoqda. Hattoki operatsion tizimlar ham yildan-yilga o'z ichiga chuqurroq manoga ega bo'lgan funksiyalarni olgan holda ishlab chiqarilmoqda. Bu borada texnika inson aql-zakovati va ftkrlash darajasiga yaqinlashib bormoqda. Hozirgi kunda "aynan manashu yaratilgan dastur bizga mangu xizmat qiladi" deb aytishimiz noo'rin hisoblanadi. Chunki kelajak bunday noananaviy so'zni qabul qila olmaydi. Bugungi kunda shuni aytishimiz mumkin-ki, dasturiy ta'minotlar bir oz murakkablashdi: operatsion tizimlar va qobiqlar; • dasturiy tizimlar (translyatorlar, dastur osti kutubxonalari, otladchiklar va h.,k.); • uskunaviy tizimlar; • dastur paketlarining integratsiyalashganligi; • dinamik elektron jadvallar; • mashinaviy grafik tizimlari; • ma'lumotIar bazasini boshqarish tizimlari (mbbt); • amaliy dasturiy ta'minot. Dasturiy ta'minotning tuzilishi 2-rasmda ko'rsatib o'tilgan. Bu kalassifikatsiyalarni tugab borayotgan manbalar deb atashimiz mutlaqo 4 noo'rin bo'ladi, lekin u kamroq yoki ko'proq YO'nalishlami qamrab oldi va dasturiy ta'minot rivojlanishini ko'rsatib berdi. Tizimli dasturiy ta'minot bu dasturlar to'plami bo'lib (mikroprotsessor, bir-biri bilan aloqada bo'lgan va periferiyali qurilmalar), ishga layoqatli va funksiyalashtirishni ta'minlovchi, butun tizimga tegishli bo'lgan hisoblash tizimining barcha komponentlarini boshqaradi. Ularning ko'pchiligi bevosita nazoratni ta'minlashi va hisoblash tizimini turli xiI apparat qurilmalarini bir-biri bilan butun qilib bog'lab beradi. Tizimli dasturiy ta'minot amaliy dasturiy ta'minot bilan taqqoslanadi, chunki uning asosiy tomoni foydalanuvchi muammolarini to'g'ridan - to'g'ri hal etadi. TDT ikkita komponentni o'zida mujassam etgan: a) operatsion tizimlar; 6) tizimli dasturlar. OT - bu dasturlarning kompleks muhiti bo'lib, barcha tizimlarning ishlash boshqaruvi funksiyalarini bajaradi, dastlabki yuklanishni ta'minlaydi, tizimni tiklash va konfiguratsiyalash, shu bilan birga foydalanuvchi bilan yonma-yon harakatlanuvchi interfeysni namoyish etadi. TD - dasturiy modellar kompleksi bo'lib, apparat tizimlari muhitini va interfeys orasida birgalikdagi aloqani ta'minlaydi. Tizimli dasturlar: I. Mashinaga-mo'ljallangan translyatorlar (assemblerlar); 2. Dasturga-mo'ljallangan translyatorlar (kompilyatorlar, interpretatorlar); 3. Ko'maklashuvchi (otladchiklar, utilitalar, makroprotsessor). 1.1. Tizimli dasturiy ta'minot DT tizimlari - markaziy protsessor, xotiralar kirish - chiqishida kompyuter resurslarini boshqarish uchun xizmat qiladi. Bu dasturlar foydalanuvchilar uchun umumiy tarzda ishlab chiqilgan. Tizimli dasturlar amaliy dasturlarni samarali bajarilishi uchun xizmat qiladi. Bazali DT kompyuterga o'rnatilgan barcha dasturlami boshqarishni ta'minlovchi dasturlardir. Operatsion tizim tarkibida o'n minglab tizimli dasturlar muhiti qamrab olgan bo'lib, ular kompyuter resurslarini boshqarish bilan foydalanish samaradorligini oshiradi, foydalanuvchi bilan muloqot yaratadi, boshqa dasturlar ishga tushishini ta'minlaydi. 5 Zamonaviy operatsion tizim foydalanuvchi va boshqa dasturlar orasida qulay muloqotni ta'minlaydi (interfeys). Dastlabki opetarsion tizim - DOS (Disk Operation System) 1981 yili Microsoft firmasi tomonidan chiqarilgan. 16 razryadga ega bo'lgan operatsion tizim foydalanuvchi «buyruqlar satri» bilan muloqot qilgan va hech qanday grafik interfeysga ega bo'lmagan. Hozirda ushbu operatsion tizim kompyuterlarga o'rnatilmaydi. Hattoki IBM firmasi tomonidan chiqarilayotgan PC-DOS 2000 modifikatsiyalangan rusumlari ham. 80-yillar ohirida yangilik olamida dastlabki Windows 3.x grafik mUhitga ega bo'igan operatsion tizimlar chiqa boshladi. Windows 95 (yoki boshqacha nomlanishi Chicago) barcha kompyuter industriyasida yangi bosqichni vujudga keltirdi. Bugungi kunda kompyuterlarga asosan Microsoft firmasining operatsion tizimlari o'matilmoqda. Ular Windows 98, Memphis, Windows 2000, Windows Millennium Edition, Windows NT, Windows XP, Windows Vista, Windows 7. Ba'zi foydalanuvchilar boshqa firma tomonidan ishlab chiqilgan alternative sanalgan Linux, Unix, OS/2 kabi operatsion tizimlarni ishlatadi. Operatsion qobiq hozirgi kompyuterlarga Norton Commander, Volkov Commander, PowerDesk, DOS Navigator, Disco Commander, Far, Windows Commander, Total Commander va boshqa qobiqlar o'rnatilmoqda. Ular nafaqat qulaylik yaratib berishadi, balki kompyuter bilan to'g'ridan-to'g'ri muloqot qilishga moslashgan bo'lib, yangi imkoniyatlarni dasturlar ishlashi uchun grafik interfeys, multidasturlash va dasturlar orasida axborot almashish uchun muhitni kengaytirib beradi. Tarmoq operatsion tizimlari - lokal tarmoqlarda kompyuter ishlarini boshqarishda asosiy vazifani bajarishadi. Ular local tarmoqga mansub bo'igan boshqa kompyuterlarni dispatcher boshqaruvi uchun xizmat qiladi. Tarmoq OTlari serverdan ruxsat olgan administratorlaming tarmog'ini yoki foydalanuvchini tartibga solib turadi. Bunday OTlarga Microsoft Windows NT, Novell Net Ware, LAN WorkPlace Windows Server 2003, Windows Server 2008 va boshqalami kiritishimiz mumkin. Tizim dasturlari amaliy dasturlar bilan birga bajariladi va kompyuteming kiritish-chiqarish, hotiralar, markaziy protsessor resurslarini boshqarish uchun xizmat qiladi. Bu dasturlar kompyuteming barcha foydalanuvchilari uchun birdek xizmat ko'rsatadi. Tizimli dasturiy ta'minot amaliy dasturlaming samarali va muvaffaqiyatli ishlashini ta'minlaydi. Muhim tizimli dasturlar sinfiga yordamchi dasturlar - utilitalar qO'shiladi (lot. Utilites - foyda, nat). Utilitalar OTning komponentlarini 6 kengaytiradi va to'ldiradi yoki kompyuterga va boshqa dasturlarga xizmat kO'rsatishda muhim masalalami hal etadi. Ba'zi utilitalaming ko'Tinishlari: • Tekshirish dasturlari, teslovchi va diagnostika - foydalanish jarayonida nosozliklami bartaraf etish uchun va kompyuter qurilmalarining funksionalligini, to'g'riligini tekshirish uchun xizmat qiladi. • Drayver dasturlari - kiritish-chiqarish qurilmalarini tezkor xotira va h.k.lami boshqarishda operatsion tizimning imkoniyatlarini kengaytiradi. Har qanday ulangan qurilma uchun drayver dasturlari mavjud. • Ixchamlovchi dasturlar (arxivatorlar) - diskka ma'lumotlarni yozishda, saqlashda bir-qancha yaxlitlikka erishiladi va qisqartirilgan holati vujudga keladi. • ntivirus dasturlari - zararli kompyuter viruslarini oldindan bartaraf etish va ular ustida ish olib borish, tizirnni nazorat qilish kabi vazifalami bajaradi. • Optimallashtiruvchi va disklar aro o'zoro munosabatlarda sifatli interfeysni nazotar qiluvchi dasturlar. • Axborotlami qayta tiklovchi, formatlovchi, himoyalovchi dasturlar. • Kommunikatsiya (aloqa) dasturlari, kompyuterlar o'rtasida ma'lumotlar almashuvini ta'minlaydi. xulosa Men Tizimli taa’minot bilanyaxshi tanishib chiqdim Download 55,11 Kb.

Download 55,11 Kb.