5-laboratoriya ishi
TUPROQ GIGIENASI
Ishdan
maqsad:
oziq-ovqat
maxsulotlarini
begona
mikroorganizmlar
kontaminatsiyasi manbai bo‘lgan tuproqni mikrobiologik jihatdan o‘rganib chiqish.
Tuproqda mikroorganizmlar juda ko‘p miqdorda bo‘ladi. Unda Erda uchraydigan
barcha shakldagi mikroorganizmlar mavjud: bakteriyalar, viruslar, aktitsomitsetlar,
achitqilar, zamburug‘lar. 1 g tuproqdagi umumiy mikroblar soni (UMS) 1,0 dan 10
mlrd.gacha bo‘lishi mumkin. Tuproqning turli qatlamlarida mikroorganizmlar
miqdori turlicha. Eng eng yuqori qatlamda (0,5 sm) mikroorganizmlar juda kam. 1-
5 sm chuqurlikdan 30-40 sm gacha mikroorganizmlar soni maksimal bo‘ladi - 1 g
da o‘rtacha 10 mln dan 50 mln gacha. 30-40
sm dan keyin UMS sekin asta
kamayadi va chuqurroq qismlarda minimal bo‘ladi.
Tuproq morfologiyasi 2 guruhga bo‘linadi:
1. Autotorf - mineral moddalar bilan oziqlanadi.
2. Geterotorf - organik moddalar bilan oziqlanadi
Ikkala guruh tuproqlarining o‘zini-o‘zi tozalash jarayonlarida ularning
mineralizatsiyasida qatnashadi. Ammo geterotrof mikroorganizmlar guruhida
patogen mikroflora mavjud bo‘lishi mumkin. Tuproqning ichak tayoqchalari bilan
zararlanga inson chiqindilari bilan ifloslanishida o‘simliklar dizenteriya, vabo,
qoring tifi, salmonellyoz, enteroviruslar qo‘zg‘atuvchilari
bilan kontaminatsiya
qilishi mumkin. Inson va hayvonlarning ichak infeksiyalari bilan kasallanish
darajasi va tuproq sanitar holatining yomonligi orasida bevosita bog‘lanish
mavjud. Tuproq orqali o‘lat, gazli gangrena, qoqoshol
va boshqa kasalliklarning
qo‘zg‘atuvchilari tarqalishi mumkin.
Tuproqning sanitar-mikrobiologik tekshiruvida umumiy mikroblar soni, kolititr,
perfingens-titr, nitrifikatsiya qiluvchi
bakteriyalar titri vaproteylar, termofill
bakteriyalar miqdori hisoblanadi. Mikroblar sonituproqning organik moddalar
bilan zararlanganligi bilan ifodalaydi. Tuproqda ichak tayoqchalarining mavjudligi
uning inson chiqindilari bilan ifloslangangiligidan darak beradi.
Tuproqda
Clostridium perfringenstayoqchasining mavjudligi ham shunday ifloslanishga
misol bo‘ladi.
Tuproqda Proteusturidagi bakteriyalarning mavjud bo‘lishi uni
hayvonlarning organik moddalari yoki inson chiqindilari bilan zararlangan deb
hisoblashga asos bo‘ladi. Termofil mikroorganizmlarning mavjudligi tuproq go‘ng
yoki kompostlar bilan ifloslanganligidan darak beradi. Toza tuproqlarda termofill
mikroorganizmlar ko‘pincha topilmaydi.
Tuproq namunasini olish. Tuproqning yuqori
qatlamlarini mikrobiologik
tekshirishlarda namunalar 15-20 sm chuqurlikdan olinadi. Bunda yuqoridagi 2 sm
qalinlikdagi qatlam olib tashlanadi (tekshirilayotgan huduning turli qismlaridan
kamida 10 ta namuna). Namunalar kichkina temir kurakcha yoki hokandoz bilan
steril, qog‘ozga o‘ralgan, yorlig‘i mavjud bo‘lgan og‘zi katta bankalarga solinadi.
Har bir olingan namuna 200-300 g og‘irlikda bo‘lishi kerak,
aralashgan namuna
(o‘rta Namuna) esa, 1 kg dan kam bo‘lmasligi kerak.
Tuproqni tekshirishga tayyorlash. Tuproq namunalari katta bo‘laklardan ajratiladi,
maydalanildi, steril 3 mm li elakdan o‘tkaziladi. Keyin namuna steril qog‘ozga
solib yaxshilab aralashtiriladi va 10 g miqdori tarozida tortiladi. Tarozida tortilgan
tuproq 90 sm steril vodoprovod suvi solingan 250 sm hajmga ega kolbaga solinadi.
1:10 miqdordagi aralashma olinadi. Bu tekshirilayotgan tuproqning 0,1 g
miqdoriga mos keladi. Bu tekshirilayotgan tuproqning 0,1 gr. miqdoriga mos
keladi. Kolba 10 daqiqa davomida silkitilib, tuproqning yirik zarrachalari 30 sek.
davomida joylashadi va tuproqning ifloslanganlik darajasiga qarab 3 tadan 6
tagacha o‘n karrali aralashmalar tayyorlanadi.
