Ta’rbiya protsessi manizi ham mazmuni. Tarbiya printsipleri.
J O B A S I
1.Tarbiya insan shaxsin qaliplestiriwshi protsess.
2. Tarbiya protsessi ham onin manisi
3. Tarbiya printsipleri.
4. Pedagogikaliq protsess nizamliqlari.
P A Y D A L A N G A N A D E B I Y A T L A R
Tayanish tu`sinikler: Ta`rbiya, printsip, xizmet, ja`miyetshilik, ishki ha`m sirtqi
qarama-
qarsiliq, a`det, jaslar, shanaraq, ko`z-qaras.
Ta`rbiya g`alaba xalikliq, ja`miyetlik xizmet. Ol a`wladtan-a`wladqa o`te beredi. Bul
tarawda jetiskenliklerde, kemshiliklerde bir-biri menen qarsilasip, ta`rbiya protsesinin`
rawajlaniwina o`zlerinin` ta`sirin tiygizip otiradi. Ta`rbiyanin` na`tiyjelerinen aling`an,
a`wladtan-a`wladqa o`tip kelgen, ata-babalarimizdin` bay ta`jiriybeleri g`a`rezsizlik jillarinan
baslap o`zinin` ag`la ko`rinislerine iye bola basladi.
Ta`rbiya g`a baylanisli ta`rbiya beriw yamasa ta`rbiyalaw tu`sinikleri bar. Bul oqiwshilardi
arnawli bo`lmege qamap qoyip oqitiw, ta`rbiyalaw degendi an`atpaydi. Al, ta`biyalawshi ha`m
ta`rbiyalaniwshi xizmetlerin keltirip shig`aradi. Ta`rbiyashi menen ta`rbiyalaniwshi xizmetleri
ja`miyetlik ortaliqti men`geriwge bag`darlanadi.
Ta`rbiya protsesinin` dialektikasi ha`m ma`nisi boyinsha onda ishki ha`m sirtqi karama-
karsiliklar bar. Bul qarama-qarsiliqlar balanin` jeke basin qa`liplestiriwde sheshiwshi rol`
oynaydi.
Sirtqi qarsiliq ob`ektiv tu`rde burinnan bar minez-quliq normalari menen do`gerek
a`tiraptag`i adamlardin` minez-quliqlarinin` sa`ykes kelmewinde ko`rinedi.
Sonday-aq sirtqi
talaplar menen oqiwshi minez-qulqi arasindag`i qarsiliqlarda sirtqi qarsiliq tu`rine kiredi. Ishki
qarama-qarsiliqlar qatarina oqiwshinin` talaplari menen imkaniyatlari ortasindag`i yamasa
adamnin` jeke basin qa`liplestiriwdin` tiykargi belgilerinen biri bolg`an
talap penen oni
kanaatlandiriw arasindag`i qarsiliqlardi esaplawimiz mu`mkin.
Ta`rbiya ha`m o`zin-o`zi ta`rbiyalaw shaxsti qa`liplestiriw siyakli putin bir protsesstin`
eki ta`repi. Ta`rbiya - jeke adamnin sanasin, minez-quliq ko`nligiw ha`m a`detlerin belgili bir
ja`miyettin` maqset ha`m waziypalarina ilayiq tu`rde rawajlandiriw ja`ne qa`liplestiriwden ibarat
bolg`an ja`miyetlik qubilis. O`zin-o`zi ta`rbiyalaw jeke adamnin` ja`miyettegi a`dep-ikramliq
normalarina ilayiq o`zinin` minez-qulqindag`i unamli qa`siyetlerdi rawajlandiriwg`a ha`m
unamsiz qa`siyetlerdi saplastiriwg`a qaratilg`an sanali xizmeti.
Qayta ta`rbiyalaw naduris qa`liplesken ko`z-qaras, pikirler, oqiushilardin` baha beriwlerin,
unamsiz oy-pikirlerden tazalawg`a bag`darlang`an ha`reket.
Baslawish klasslarda alip barilatug`in ta`rbiyaliq islerdin` mazmunin akil, a`dep-ikram,
miynet,
estetikaliq, dene, puxaraliq, ekonomikalik, ekologiyalik, huquq, jinis, a`skeriy,
ruwxiy
ha`m diniy ta`rbiya tu`rleri quraydi.
Orayliq Aziyada balalar ta`rbiyasin sho`lkemlestiriw tarawindag`i ta`jiriybeler og`ada
ko`p. Bul ta`jiriybelerdin` o`zine ta`n o`zgeshelikleri ha`m olardan ta`rbiyaliq is barisinda
paydalaniw jaqsi na`tiyjeler beredi.
Ta`biyaliq islerdi sho`lkemlestiriwge qoyilatug`in uliwmaliq talaplar qatarinan ta`rbiyaliq
islerdi sho`lkemlestiriwge kompleksli, bir pu`tin jandasiw, iske asirilatug`in ta`rbiyaliq islerdin`
aniqlig`i, barliq sotsialliq institut ku`shlerin birlestiriw,
jaqsi oqiw materialliq, gigienaliq ha`m
moralliq-psixologiyaliq
sharayatlardi
du`ziw,
ta`rbiya
jumislarinda
jobalastiriw,
sho`lkemlestiriw, ta`rtiplestiriw, tekseriw ha`m ta`rbiyaliq ta`sir na`tiyjelerin analizlewdi qosip
alip bariw siyaqli jumislar orin aladi.
Jas a`wladqa ruwxiy-milliy ta`rbiya beriw printsipleri klass basshisinin` jumisindag`i
sistemanin teoriyalik tiykarlari bolip xizmet etedi. Bul printsipler tek mektepte g`ana emes, al
sem`yada balalar ha`m jaslardin` sho`lkemlerinde ha`m pu`tkil ja`miyetshilikte ta`rbiyaliq
jumisti tiykarinan bag`darlap ja`ne sho`lkemlestirip beriwin belgileytug`in, basshiliq etiw
ideyalarinin` jiyindisinan ibarat boladi.
Ha`zirgi waqitta ta`rbiyanin` tiykarg`i
printsipleri degende milliy ideyaliq ha`m bir
