10 –Ámeliy shınıĝıw
Baslanǵısh ólshew ózgertkichlarini optimallastırıw máseleleri.
Joba :
1. Strukturalı optimallastırıw máselesi.
2. Parametrik optimallastırıw máselesi.
Tayansh sóz hám sóz dizbegiler: optimal struktura, strukturalı optimallastırıw, parametrik optimallastırıw.
Joqarı metrologiyaliq xarakteristikalı sızıqlı hám múyeshtegi jılısıw elektromagnit ózgertgichlari (EMÓ) tómendegi optimallastırıw máseleler sheshimin talap etedi:
- tiykarĝı elementler birikpesiniń optimal strukturasın tańlaw. Olar EMÓ dıń funkcional wazıypasın tolıq ámelge asıradı.
- elementlerdiń optimal ólshemlerin hám olardı jaylastırıw ornın tańlaw.
Birinshi másele EMÓ ni strukturalı optimallastırıw tiykarın quraydı. Ekinshi másele bolsa - parametrik optimallastırıw bolıp tabıladı. EMÓni qurıw principlarini analizi sonı kórsetedi, kópshilik konstrukciyalar tómendegi tiykarǵı elementlerden ibarat : magnit aǵıs dáregi, magnit ótkeriwshiler, magnitosezgir elementler hám kirisiw úlkenliginiń tásirin qabıl etiwshi elementler.
EMÓ strukturasın tańlawdı jeńillestiriw ushın EMÓ dıń málim bolǵan tiykarǵı elementler bankin dúziw zárúr, sonda berilgen talaplarǵa tuwrı keletuǵın EMÓning konkret strukturasın tańlaw processini islep shıǵılǵan strukturalar banki ishinen tańlawǵa keltirilgen boladı. SHu maqsette EMÓning tiykarǵı elementleriniń morfologiyalıq kestesi islep shıǵılǵan. Bul kestede keń qollanılatuǵın tiykarǵı elementlerdi texnikalıq nátiyjeni ámelde qollanıw etiliwi berilgen. Tiykarǵı elementlerdi texnikalıq nátiyjeni ámelde qollanıw etiw variantları sapa kórsetkishleri boyınsha bólistirilgen (1-4 kesteler). Buǵan tómendegi máseleler kiritilgen:
1-sezgirlik ; 2-baxası ; 3-isenimlilik; 4-qátelik; 5-sızıqlı emeslik; 6 - diapazon ; 7-operativlik; 8-awırlıq (salmaqlıq).
Baslanǵısh ólshew ózgertkichlarini optimallastırıw máselesin sızıqlı jılısıw elektromagnit ózgertkichlari mısalında kórip shıǵamız. Kestelerden paydalanıp, ózgertkich strukturasın berilgen xarakteristikalarǵa uyqas túrde tańlap alamız.
Sonı aytıp ótiw kerek, bólek elementlerdi bólistiriw tiykarında EMÓ strukturasın tańlaw hám keyinirek konstrukciya variantların bólistiriw EMÓ dıń juwmaqlawshı konstrukciyasini ele bermeydi. CHunki bul etapda málim elementlerdiń mexanik baylanısıwları zárúrli orın tutadı. Lekin sol etapning ózinde EMÓ konstrukciyasining birinshi 5-10 variantların ámeldegi ulıwmalasqan usıllar menen salıstırıw ushın ajıratıp alıw múmkin. Bul tiykarǵı xarakteristikalardı jaqsılawǵa hám EMÓ dıń zárúr bolǵan konstrukciyasini alıwǵa múmkinshilik beredi. EMÓ konstrukciyasining kompanovkasi buyırtpashınıń texnologiyalıq, ekonomikalıq, texnikalıq dizayn hám basqa talapların qandırıwǵa jóneltirilgen boladı. EMÓ konstrukciyasining kompanovkasi ulıwmalasqan usılları menen birgelikte - dóretiwshilik process bolıp tabıladı jáne bul jerde injenerlik ijodining málim hámme usılların qóllaw múmkin boladı. Kompanovkadan maqset - bir-birin qaytarıwshı túyin hám bólimlerdiń artıqshasın alıp taslaw, bir neshe elementlerdi bir elementte yamasa konstruktiv túyinlerde jaylastırıw. Múmkin bolǵan variantlar sanı bir neshe mıńnan asıp ketiwi múmkin bolǵanı ushın, EMÓ optimal strukturasın izlew EHM járdeminde atqarıladı.
EMÓ strukturası saylanǵanınan keyin elementler optimal ólshemi hám olardı jaylastırıw ornın tańlawǵa ótiledi. EMÓ dıń hámme tiykarǵı xarakteristikaları magnit ótkeriwshiniń bólistirilgen magnit shınjırı boylap magnit aǵıslar Fμ (x) hám magnit kernew Fμ (x) ni bólistiriliw nızamına tikkeley baylanıslı. Óz gezeginde Fμ (x) hám Fμ (x) bólistiriliwi hawalı boslıqtıń g μ (x) magnit ótkezgishliginiń uzınlıq salıstırma birligi, magnit ótkeriwshi polatınıń magnit qarsılıgı, magnit bayqaǵısh element tipini, rejimin hám shıǵıw signalın qayta islew sxemasın esapqa alǵan málim nızam boyınsha ózgeriwin parametrik optimallastırıw máselesinde esapqa alınadı. Ulıwma halda EMÓ ni proektlestiriw 2 máseleden ibarat. Bólistirilgen magnit shınjırın proektlestiriw hám EMÓni kompleks proektlestiriw birpara jaǵdaylarda bul 2 máseleni birden-bir máselege birlestiriw múmkin, sebebi magnitosezgir element retinde isletilingen ólshew chulg'ami, ólshew sxeması menen uyqaslasqan boladı.
EMÓ ni parametrik optimallashtirishni ayriqshalıǵı mınada, olardı proektlestiriwde qurıw principiga baylanıslı halda magnit aǵıslardı 2 tipini optimallastırıw zárúr: birinshisi - bul polat sterjen boylap magnit aǵımı F2 (x), ekinshisi bolsa - bul tegis ólshew chulg'amli ózgertgich jumısshı uchastkalaridagi hawalı boslıqtan ótetuǵın magnit aǵıs.
Kópshilik birinshi gruppa EMÓ ushın proyetlestiriw máselesin tómendegishe ańlatıw múmkin: magnit ótkeriwshi tipi, qozǵawtıw dáreginiń tipi berilgen. Tómendegi funkciyaning minimal ma`nisin támiyinlew ushın parametrlerdiń optimal vektorın a (ol) €De tabıw talap etiledi.
yamasa
Optimallaw nátiyjesinde aĝım bólistiriliwiniń sızıqlılıĝın támiyinleytuǵın magnit ótkeriwshiniń geometriyalıq parametrleri (eni b, qalıńlıǵı h1, hawalı boslıq biyikligi h hám basqalar) anıqlanadı. Ekinshi gruppa EMÓ magnit ótkeriwshisiniń berilgen tipi ushın hawalı boslıqtaǵı magnit aǵımdıń maksimal bir tegisligin támiyinlew zárúr.
Bul óz gezeginde joqarı bayqaǵıshlıq hám EMÓ statikalıq xarakteristikalardıń sızıqlılıǵın támiyinleydi.
Sonday etip, funkcional minimallastırıladı
yamasa
bul jerde - ruxsat etilgen kóp parametrler.
Maksimal tezlikti támiyinlew máselesi tómendegine alıp kelinedi: max
Statikalıq xarakteristikalardıń sızıqlılıǵı hám anıqlıǵı boyınsha EMÓ ni proektlestiriwde nochiziqlilik dárejesin tómendegishe ańlatıw múmkin:
Minimallashtirilayotgan funkciyaning kórinisi
EMÓ dıń zárúrli xarakteristikalarınan bayqaǵıshlıq, nochiziqlilik hám operativlik ekenligin itibarǵa alsaq, ol jaǵdayda EMÓ ni proektlestiriw kompleks kriteriyalar boyınsha ámelge asırılıwı múmkin.
- «sezgirlik-operativlik»
- (9. 9 )
«sezgirlik-anıqlıq»
(9. 10 )
- «sezgirlik-operativlik-anıqlıq»
(9. 11)
Keste 9. 1
Elektromagnit jılısıwlı ózgertkish
|
Magnit ótkeriwshiniń forması hám tipi
|
1.1 P - sıyaqlı
|
1.4 S – sıyaqlı kеsimli
|
|
5
1
1
5
5
1
2
1
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
1
5
4
2
3
3
5
5
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.2 Trubаsıyaqlı
|
1.5 T – sıyaqlı isshi uchаstkаli
|
|
4
3
3
3
1
2
3
3
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
2
4
5
1
2
5
4
4
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.3 B – sıyaqlı
|
|
|
3
2
2
4
4
4
1
2
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
sеzgirlik bаhası isenimlilik qátelik
sızıqlı emeslik diаpаzоn háreketshenlik
awırlıq
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Keste 2
Elektromagnit jılısıwlı ózgertkishi
|
1. Mаgnit ótkizgishtiń fоrmаsı hám tipi
|
1.1 P - sıyaqlı
|
1.4 S – sıyaqlı kеsimli
|
|
5
1
1
5
5
1
2
1
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
1
5
4
2
3
3
5
5
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.2 Trubаsıyaqlı
|
1.5 T – sıyaqlı isshi uchаstkаlı
|
|
4
3
3
3
1
2
3
3
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
N
S
|
2
4
5
1
2
5
4
4
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.3 B - sıyaqlı
|
|
|
3
2
2
4
4
4
1
2
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
sеzgirlik bаhası isenimlilik qátelik
sızıqlı emeslik diаpаzоn háreketshenlik awırlıq
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Keste 3
Elеktrоmаgnit siljishli o’zgаrtkich
|
3. O’lchаsh chulg’аmi
|
1.1 P - simоn
|
1.4 Silliq uchburchаkli
|
|
5
1
1
5
5
1
2
1
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
2
4
1
3
5
3
1
2
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.2 Trubаsimоn
|
1.5 Tеkis sirtmоqli
|
|
3
2
4
1
3
1
4
4
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
1
5
2
2
4
4
2
3
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.3 Diskrеt bólistirilgen ólshew chulĝаmı
|
|
|
4
5
3
4
1
2
5
5
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
sеzgirlik bаhası isenimlilik qátelik
sızıqlı emeslik diаpаzоn háreketshenlikaawırlıq
|
1
2
3
4
5
6
7
8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tapsırma
1. Baslanǵısh ólshew ózgertkichi degende neni tushanisiz?
2. CHiziqli va burchakli siljish EM ózgartkichlari qaysi optimallastırıw máseleler sheshimin talap etedi?
3. EMÓ nıń tiykarĝı elementleriniń texnik engiziwde bólistirilgen sapa kórsetkishleri atın sanap beriń.
4. EMÓ ni parametrik optimallastırıwdı ayriqshalıǵı nelardan ibarat.
5. Elektromagnit jılısıwlı ózgertkichiga sızılmalar tiykarında mısallar keltiriń.
6. EMÓ ne?
|
