Международный научный журнал № 8(100), часть 1
«Научный импульс» Март , 2023
426
o‘yin o‘ynaydigan har qanday kishi salomatligiga xavf soladi. Bu internetdan ko‘ngil xushlik
izlaydiganlarga ham tegishli. Kompyuter o‘yinlarining keragidan ortiq mashhur bo‘lib,
ommalashib ketgani va yoshlarga salbiy ta’siri tibbiyotchilarni ko‘pdan beri tashvishga solib
kelayotgan muammolardan biridir.
Bir taqqoslab ko’raylik, internet mavjud bo’lmagan davrda axborotlarni dunyo bo’ylab
uzatishning eng tez usuli bu televidenye bo’lgan bo’lsa,
bugungi kunda axborotlar
telekompaniyalar tomonidan uzatilgunga qadar ijtimoiy tarmoqlar orqali bir necha
soniyalar mobaynida butun dunyoga tarqatilmoqda. Jamiyatimiz ham allaqachon o’zlarini
qiziqtirgan yangiliklarni ijtimoiy tarmoqlardan izlashga o’rganib ham qoldi. Televidenye esa
jamiyatimiz tomonidan asosan siyosiy habarlarni ishonchli manbasi sifatida kuzatib
boriladi. Internetning, ijtimoiy tarmoqlarning kashf etilishi ana shunday imkoniyatlar
yaratdi. Ammo, bu kashfiyot boshqa kashfiyotlar singari ozining salbiy va hatto ayrim havfli
jihatlarini ham namoyon etdi. Ma’lumotlar, yangiliklar, e’lonlarning bunchalik katta tezlikda
tarqalishi dunyo hamjamiyatida katta o’zgarishlar va ayrim havflarni yuzaga keltirgani rost.
Ayniqsa, gap yosh avlod haqida ketganida bu havfni yaqqol sezish mushkul emas. So’nggi
yillarda diniy ekstremizm,
terrorizm, odam savdosi bilan shug’illanuvchi o’ta havfli
jamoalarning jabrdiydalarining ko’pchiligi ijtimoiy tarmoqlar orqali ularning changaliga
tushib qolmoqda. Ammo, bu yagona havf emas!
Hozir dunyodagi juda ko‘p mintaqalar, jumladan, Yevropa mamlakatlarida internetga
asirlik xastaligini davolaydigan maxsus shifoxonalar bor. Bunga misol qilib Koreyada va
Yevropa davlatlarida bo‘lib o‘tgan voqealarni aytib o‘tishlikni joiz,-deb topdik. Bu o’yinga
berilib ketish; u inson (bola) hayotni emas faqat virtual hayotni o’rgana boshlaydi bu esa
hammaga ma’lumki inson hech qanday zarbaga tayyor bo’lolmaydi.Inson ongi kichrayib
ketishi hayotga boshqacha nazarda qarashi hayotda xuddi yolg’iz yashayotgandek bu
o’yinlar ularning do’stlaridek tuyiladi.Afsuski insonlar bu o’yinni
deb bu sinovli hayotdan
ko’z yumganlar ham ancha-bunchasi topilyapti. Bunga misol qilib; 2002-yili Amerikalik Shon
Villi ismli 21 yoshli yigit o‘zini o‘zi peshonasidan otib o‘ldirdi. Aniqlanishicha, u “EverQuest”
nomli kompyuter o‘yiniga mukkasidan ketgan ekan. Uning o‘sha o‘yinda yutqazib, yig‘gan
ballari va mukofotlaridan ajralganiga chidayolmay, o‘z joniga qasd qilgani ma’lum bo‘ldi. Bu
holatlar o’zimizda ham afsuski sodir bo’lyapti. Hozirgi kunda O’zbekistonda ommalashgan
o’yin bu PUBG hisoblanadi hozirda yoshlarning 60-70 foizda shaxsiy akkountlari bor va
ularning himoya tizimi yuq har qanday odam bu tizimni buzib kirishi mumkin. Buning
oqibati esa yaxshilikka olib kelmaydi. O‘zbekistonda o‘tkazilgan ijtimoiy so‘rovda ishtirok
etgan 12-16 yoshli o‘smir bolalarning yarmi ko‘pincha tengdoshlari bilan suhbat qurish,
kompyuter o‘ynashni afzal biladi. O‘smirlarning 43,7 foizi o‘quv adabiyotini o‘qish bilan
cheklanar ekan. Bundan ma’lumki 10 boladan 1tasi o’quv
adabiyotlardan boshqa kitob
o’qimaydi. Axborotlarda ma’lum qilishicha Rossiyada 15 yoshli bola onasini pichoqlab
o’ldirgan aniqlashicha ona bolasiga ko’p kampyuter o’ynamasdan dars qilishini aytgan
ko’ryapmizki vertuallar oyinlar qanchalik xavfli ekanligini ongimizni qachon zaharlab
qo’yganini bilmay qolar ekanmiz.
Международный научный журнал № 8(100), часть 1
«Научный импульс» Март , 2023
427
Tarbiya jarayonini to‘g‘ri tashkil qilishimiz, farzand tarbiyasini doimiy nazorat qilib
turishimiz juda ham muhim. Farzandga internetni butunlay cheklash mumkinmi?.
Afsuski
bunaqa ish qilishimiz xato chunki ta’qiqlangan narsaga nisbatan bolada qiziqishning
kuchayishi tabiiy. Turli xil kompyuter o‘yini, ya’ni «aksion», «strategiya» yoki «shuter» kabi
bir qator o‘yinlarning qay biri bo‘lishidan qat’iy nazar bolani jazavaga tushish, tajovuzkorlik,
ruhiy buzilishlardan asrash uchun internetdan to‘g‘ri foydalanishni o‘rgatish muhim.
Boshqacha aytganda, internet global tarmog‘i insoniyat hayotiga qandaydir o‘yinlarni
o‘ynab huzurlanish uchun emas, balki ilm-fan taraqqiyotiga xizmat qiladigan ilmiy
ma’lumot va axborotlarni olish imkonini yaratish maqsadida kirib kelgan. Farzand
tarbiyasida muhim o‘rin
egallaydi, uning dunyoqarashi shakllanishiga xizmat qiladigan,
faoliyat mezonini ezgulikka yo‘naltiradigan milliy o‘yinchoqlar o‘rnini qandaydir odam
o‘ldirib huzurlanishga yo‘naltirilgan internet o‘yinlari egallab olishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
Ma’lumki, o‘sib kelayotgan bola beg‘ubor bo‘lgani bois ro‘parasidagi odamdan
yomonlikdan kutmaydi. Xuddi shu tariqa bola uchun qiziqarli bo‘lgan o‘yinlarning salbiy
oqibatlarga olib kelishi uning xayoliga ham kelmaydi. Ularni hushyorlikka o‘rgatish,
tushuntirish, eng asosiysi, ko‘ziga chiroyli ko‘ringan narsalarga mahliyo bo‘lib
ketadigan
darajada nodonlik botqog‘iga botmasligining oldini olish ota-ona va pedagoglarning jamiyat
oldidagi ajralmas burchidir. Barkamol avlod tarbiyasida oila ilk maktab vazifasini o‘taydi.
Bolani yoshligidan yolg‘on gapirmaslikka, to‘g‘ri fikrlashga, har bir narsadan to‘g‘ri
foydalanishga o‘rgatish, Vatanga muhabbat tuyg‘ularini shakllantirish dastlab oilada
amalga oshiriladi.
Xulosa o’rnida shuni aytishimiz mumkinki, farzandlarimizni internet boshqarishiga yo‘l
qo‘ymaslik lozim. Shunday ekan, farzandlarimizni ko‘zlariga chiroyli ko‘ringan narsaning
tashqi
tomoniga emas, balki mohiyatiga e’tibor berishga o‘rgatish, “o‘yinbozlik” kasaliga
duchor bo‘lishdan asrash uchun barchamiz birdek mas’ulmiz.
