visual dasturlash texnologiyalari




Download 4,88 Mb.
Sana18.05.2024
Hajmi4,88 Mb.
#241671
Bog'liq
VISUAL DASTURLASH TEXNOLOGIYALARI

1.2 VISUAL DASTURLASH TEXNOLOGIYALARI


NET Framework imkoniyatlari
Zamonaviy operatsion tizimlar va dasturlar 64 Gigabayt NET Framework — 2002-yilda Microsoft tomonidan chiqarilgan dasturiy platformadir. Platforma turli dasturlash tillari: C#, Visual Basic. NET, J# va boshqalar uchun mos Common Language Runtime (CLR)ga asoslangan. CLR funksiyasi ushbu platformadan foydalanadigan har qanday dasturlash tilida mavjud. .NET Framework hozirda .NET sifatida rivojlanmoqda. Bu platformada koʻp dasturlarga umumiy komponentlar va optimizatsiyalangan metodlar bor.
.NET Framework oʻsha paytda mashhur boʻlgan Sun Microsystems (hozirda Oracle kompaniyasiga tegishli) Java platformasiga Microsoftning javobidir.
.NET Framework Microsoft kompaniyasining oʻz mahsuloti hisoblanib, rasmiy ravishda Windows operatsion tizimlarida ishlash uchun moʻljallangan boʻlsa-da, baʼzi boshqa operatsion tizimlarda .NET Framework dasturlarini ishga tushirish imkonini beruvchi mustaqil loyihalar (birinchi navbatda Mono va Portable.NET) mavjud.
• ODBC uchun provayder (Provayderlar mavjud bo‘lmagan ma’lumotlar manbalari uchun provayder)
• Provayder EntityClient. ORM Entity Framework Technology uchun ma’lumot etkazib beruvchi
• SQL Server Compact 4.0 uchun provayder
O‘rnatilgan ushbu provayderlardan tashqari, turli xil ma’lumotlar bazalari uchun mo‘ljallangan, masalan, MySQL uchun ko‘plab boshqa ma’lumotlar mavjud.
ADO.NET-da ishlatiladigan asosiy nomlar:
•System.Data: ADO.NET arxitekturasini amalga oshiradigan sinflar, interfeyslar, delegatlarni belgilaydi
•System.Data.Common: barcha ADO.NET provayderlari uchun xos bo‘lgan sinflarni o‘z ichiga oladi
•System.Data.Odbc: ODBC uchun ma’lumotlar etkazib beruvchisi funktsiyalarini belgilaydi
•System.Data.OleDb: OLE DB uchun ma’lumotlar etkazib beruvchisi funktsiyalarini belgilaydi
•System.Data.Sql: SQL Serverga tegishli funktsiyalarni qo‘llab-quvvatlaydigan sinflarni saqlaydi
•System.Data.OracleClient: provayderning Oracle ma’lumotlar bazalari uchun funktsional imkoniyatlarini belgilaydi
•System.Data.SqlClient: MS SQL Server ma’lumotlar bazalari uchun provayderning funktsional imkoniyatlarini belgilaydi
•System.Data.SqlServerCe: SQL Server Compact 4.0 uchun provayderning funktsional imkoniyatlarini belgilaydi
•System.Data.SqlTypes: MS SQL Servera ma’lumotlari turlari uchun sinflar mavjud
•Microsoft.SqlServer.Server: SQL Serverning o‘zaro ishlashi uchun komponentlarni va umumiy tilning ishlash vaqtini saqlaydi.
WindowsForms boshqaruv elementlari haqida
WindowsForms ga kirish uchun quydagi amallarni bajaramiz.Visual Studioda oyna hosil qilinadi.
AFZALLIKLARI:

  • Bu ancha eski va ko‘p bora ishlatilgan va sinalgan

  • Allaqachon 3-tomon kontrollari bilan boy bo‘lib, tekin yoki sotib olish uchun tayyor

  • Visual Studio dizayner qismi WPF dan ko‘ra WinForms uchun yaxshiroq, WPF da ko‘p ishlarni o‘zingiz qilishingizga to‘g‘ri keladi. O‘qish tavsiya qilinadi:


1.1-rasm(Visual Studio)
Visual Studioning 2019 versiyasida ish olib boriladi

Visual Studioga kirish oynasi.

1.3-rasm(WindowsFormsda oynasi)
WindowsForms oynasini hosil qilish va unga elementlar joylashtirish. Buning uchun Form oynasidagi < панель элементов > boʻlimidan olib ularni dasturimizda qoʻllashimiz mumkin.
TextBox elementi avtotoʻldirish maydonini yaratish uchun etarli kuchga ega. Buning uchun biz TextBox elementining maydonni toʻldirish uchun toʻplamga bogʻlashimiz kerak.
Label – Yozuv. WindowsForms oynasiga Label orqali sarlovha berishimiz mumkin. Forma sarlavhasini ko'rsatish uchun Label tipidagi boshqaruv elementidan foydalnamiz.
Button - Standart tugma. Buttonda natijani olishimiz,oʻchirishimiz mumkin.
ListBox elementi oddiy roʻyxatdir. Ushbu elementning asosiy xususiyati Items xususiyati boʻlib, u barcha roʻyxat elementlari toʻplamini saqlaydi.
GroupBox – Guruh. GroupBox da biz WindowsFormsning turli elementlarini guruhlashimiz mumkin.
PicterBox-bu element bizga dasturning dizayn qismini mukammal qilishda turli xil suratlarni ekranga chiqarish maqsadida foydalaniladi. Ushbu dasturda ham kirish qismidagi kitob picterBox orqali chiqarilgan. PicterBoxdan ham qiymat qabul qiluvchi sifatida foydalanishimiz mumkin. Ushbu dasturda faqat suratni ekranga chiuqarib berish maqsadida foydalanilgan.

1.4-rasm(WindowsForms oynasida elementlar.)

<Свойства> boʻlimidan foydalanamiz.Biz u orqali uning rangi, oʻlchami, element nomi, unga yoziladigan matnlar va yana koʻplab xususiyatlarini oʻzgartirishimiz mumkin.
1.3 MASALANING QO‘YILISHI

II. BOB TALABALAR TURAR JOYIN AVTOMATLASHTIRISH TIZIMI
Talabalar turar joyida boshqaruv tizimi mavzusi boʻyicha access dasturida jadval tuzib olamiz.Bu jadval dasturimizning reja asosida ishlashiga koʻmak boʻladi.
Access dasturining ishlash pirintsipi haqida.

2.1-rasm(Access pragrammasisining koʻrinishi)
Accessda “Talabalar turar joyida boshqaruv tizimi” mavzusida tayyorlangan
baza oynasi.

2.2-rasm(Accessda baza yaratish)
Talabalar turar joyida boshqaruv tizimi mavzusida qilingan sixema.

2.3-rasm(Accessda mavzuning sixema qismi)

2.4-rasm (Ma’lumotlar bazasi)
Ushbu dasturni ishlab chiqishda bitta TATU UF bazasidan foydalanildi va bu baza ichida 5ta jadval hosil qilindi. Bu jadvallar dastur davomida qoʻllandi.


2.5-rasm(SQL baza qoʻshish)

2.6-rasm(Qidirish tizimi.)
(2.4-rasimda) Talabalarni guruhi,yoʻnalishi,ismi,viloyati,pasport seriya raqami,familyasi va boshqa ma;lumotlari orqali qidirishimiz mumkin.
Tashqi funktsiyalari:
Talabalarning ma’lumotlarini ma’lumotlar bazasiga qo‘shish;
Sana boyicha ma’lumot qidirish;
Talabalarni qo‘shish, tahrirlash, login parolini o‘zgartirish;
Kritik holatlar:
Jadvalda ma’lumotlar bazasini saqlash. Fayl tizimidagi har qanday operatsiyani nazorat qilib borish mumkin.
Windows-ni o‘chirish. Bunday holda, dastur o‘z ishini tugatishi kerak.
Ushbu dasturiy vosita bir-biri bilan o‘zaro ta’sir qiluvchi quyi tizimlarga bo‘linishi mumkin.
Interfeys quyi tizimi dasturning hodim interfeysini amalga oshiradi. Ma’lumotlar bazasi jadval ko‘rinishida №, Joylar, Erkin va Rezidentlar ustunlari bilan ma’lumotlarni saralash va belgilangan mezon bo‘yicha qidirish imkoniyatiga ega.
Ma’lumotlar bazasi bilan ishlash quyi tizimi ma’lumotlar bazasini boshqarishga kirishni ta’minlaydi:
Ma’lumotlar bazasi yozuvlarini yaratish, o‘chirish, o‘zgartirish;
2.1 AVTOMATLASHTIRILGAN TALABALAR TURAR JOYI
Talabalar turar joyini avtomatlashtirish jarayonida biz Windows Forns koʻplab elementlaridan foydalanamiz.Ushbu talabalar turar joyining kirish qismi uchun ham textbox, Button, groupBox, picterBox,imeigBox, labellar ishlatilgan.Bu elementlarni dasturimizning keyingi qismlarida ham keng foydalanamiz.
Avtomatlashtirilgan talabalar turar joyi tizimlarining rivoji axborot texnologiyalarining umumiy rivojini oʻzida toʻliq aks ettiradi.
Bu asosiy ekran orqali biz admin va talaba boʻlimlariga kirishimiz mumkin. Kirish uchun ular oʻzlarining shaxsiy ma’lumotlarini kiritishi kerak boʻladi va shu orqali tizimning toʻliq dasturiy taminotidan foydalana olishadi

2.7-rasm(Admin qismi)
Bu qisimda asosan talabalar turar joyida boshqaruv tizimi bilan shugʻullanuvchi ma’sul xodim ish olib boradi.Buyerda talabalar turar joyiga kirishi mumkin boʻlgan talabalar quydagi keltirilgan mezonlarga toʻgʻri kelishi kerak.
Koʻrsatilgan WindowsForms oynasida talabalar turar joyida istiqomat qiluvchi talabaning ma’lumotlari kiritiladi.Bularda asosiy ishchi roʻlini oʻynagan WindowsForms elementlari hisoblanadi.Talabaning ism,familyasi,sharifi,pasport seriyasi yoziladi.Talabalar turar joyiga joylashish uchun talaba quydagi keltirilgan shartlardan biriga mos kelishi kerak.Bu shartlar groupBox ichiga kiritilgan.
Talabalar turar joyiga kiritilgan talabaga yuklatilgan vazifalalar haqida ham quydagi oyna orqali ma’lumot olishimiz mumkin.

2.8-rasm(Toʻlovlar uchun baza)
Quydagi oynada biz talabalar bajaradigan aperatsiyalarning bazaviy qismini ko!rishimiz mumkin.Talabalar turar joyiga talabalar tomonidan qilingan toʻlovlarning bazasi.

2.9-rasm(Toʻlovlar shakli)
Bu oynada talabalar turar joyida istiqomat qiluvchi talabalarning xonasi va ism sharfi yordamida ma’sul xodim talabaning talabalar turar joyi uchun qilgan to’lovlarini koʻrib chiqishiga moʻjallangan.yuqorida keltirilgan ning Form oynasidagi koʻrinishi

Bu oynada talabalar turar joyiga joylashtirilgan talabaga beriladigan elementlar holati haqida ma;lumot olishimiz va ma’lumot kiritishimiz mumkin.

2.10-rasm(Talaba qismi)
Talabalar ism sharfi, xonas,va qaysi oydan talabalar turar joyiga qabul qilinganligi toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni koʻrish va saqlash oynasi hisoblanadi.
Bu yerda talaba talabalar turar joyi uchun qilingan toʻlovlarning ma’lumotlarini WindowsForms oynasida ochilgan chek boʻlimiga joylashi mumkin.
Yuqoridagi keltirilgan rasmlarda biz dasturni ishlatish jarayonidagi foydalanadigan funksiyalari, jadvallarni koʻrishimiz mumkin va bu talabalar turar joyida tizimini avtomatlashtirishning eng asosiy boʻlimlari hisoblanadi.
Talaba boʻlimi yaxlit bitta boʻlim boʻlib u oqali talabalar turar joyida yashovchi talabalar bajargan operatsiyalarin joylashtirishi mumkin.Talaba boʻlimining yana bir asosiy muhim jihati Admin tomonidan oʻz jadvaliga qoʻshilgan har bir talaba ushbu dasturga oʻz ma’lumotlari orqali kirib bemalol foydalanishi mumkin.
2.2. DASTUR INTERFEYSINI ISHLAB CHIQISH
2.3. FOYDALANUVCHIGA YO‘RIQNOMA
XULOSA
Mening kurs ishim oliy ta’lim sohasida ya’ni “TTJ da boshqarish tizimi” edi.
Hozirgi, ya’ni XXI asrning eng asosoiy masalaridan biri bu har bir sohaga raqamli iqtisodiyotni jalb etish.Talabalar turar joyida talabalar uchun ish salohiyatin oshirish
va ularning vaqtini tejash maqsadida bu mavzuni oʻzimga mavzu sifatida tanlab oldim. Ya’ni har bir soha avtomatlashtirilgan tizimga o‘tishi, bu o‘sha sohaning rivojlanishiga, va sifatli xizmat, mahsulot berishga katta turtki bo‘ladi. Hozirgi kun talabi hamma jarayon,xizmatlar va boshqalar onlayn shaklda, tez, ishonchli va xavfsiz bo‘lishidir. Istemolchilar biror xizmat yoki mahsulot uchun ko‘plab navbatlarda turishini, vaqtini yo‘qotishini istashmay. Shuning uchun har bir sohani avtomatlashtirish jamiyat rivojiga tasir qiladi. Men kurs ishimda shu masalalarni inobatga olib talabalar turar joyida hujjatlarni boshqarish tizimini avtomatlashtirishga harakat qildim. Bu loiha oliy talim mossasalarida vaqtdan unimli foydalanish uchun xzmat qiladi.Talabalar turar joyida talabalarning ma’lumotlari aftamatlashtirilgan holda saqlanadi.Talabalar turar joyida talabalalar bilan ishlash boʻyicha ma’sul hodim admin hisoblanadi.Admin talabalarni ismi,xonasi,yoʻnalishi,guruxi va boshqa ma’lumotlari boʻyicha qidirishi va talaba haqidagi ma’lumotlarni olishi mumkun boʻladi.
Talabalar turar joyida hujjatlarni boshqarishni avtomatlashtirish orqali ish sifatini yaxshilash, vaqt samaradorligini oshirish kurs ishining asosiy maqsadi hisoblanadi. Hozirda har bir sohani avtomatlashtirish foydalanuvchilar uchun bir qancha qulayliklarni yaratib bermoqda. Avtomatlashtirish yordamida talabalar turar joyi xizmatlari soddalashtiriladi. Avtomatlashtirish sohasi jadal rivojlanmoqda. Shu sababli, xizmat ko‘rsatish sohasidagi so‘nggi tendentsiyalarni kuzatib borish, rivojlantirish, yangi inovatsiyalarni ko‘rib chiqish, talabalar turar joyida yashash sifatni oshirish, shunchaki katta miqdordagi daromad olish va erishilgan natijalar bilan to‘xtamaslik uchun zamonaviy avtomatizatsiya yechimlaridan foydalanish juda muhimdir.
Men TTJ da boshqaruv tizimini kurs ishi sifatida C# dasturlash tilining keng imkoniyatlaridan foydalangan holda windows yoki krossplatformali muhit uchun TTJ da hujjatlarni boshqarish tizimini yaratishni o‘z oldimga maqsad qilib oldim. Bu turdagi dasturiy mahsulot hozirgi kunda mavjud bo‘lsada, bir tomondan C# dasturlash tilining keng imkoniyatlarini ommaga taqdim etish, boshqa tomondan TTJ da hujjatlarni boshqarish sodda va oddiy ko‘rinishiga talab yuqoriligini inobatga olgan holda ushbu dasturiy mahsulotni ishlab chiqishga qaror qildim.
Kurs ishini qilish davomida o‘z kamchiliklarimni bilib oldim, hamda ularni to‘ldirishga harakat qildim. Misol uchun men ma’lumotlar bazasi bilan ishlashni oldin murakkab darajada bilmasdim. Lekin kurs ishi davomida bazada ma’lumotlar bo‘yicha ishlash bilimlarimni mustahkamlab oldim. Va bu menga kelajakda albatta kerak bo‘ladi. Sababi har qanday platforma yaxshi va eng muhimi tez ishlashi uchun, bu platforma ma’lumotlarni tez qayta ishlashi kerak. Bu degani, platformani ma’lumotlar bazasi bilan bog‘liq joylarini eng ijobiy usllar bilan ishlab chiqish kerak. Biz bu uchun SQL tilida yetuk mutahhasis bo‘lishimiz kerak. Kurs ishim davomida SQL ning o‘zim bilmagan funksiyalarini o‘rganib, o‘z bilimimni oshirdm.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

  1. Сергей Тепляков. Паттерны проектирования на платформе .NET

  2. Date C.J. An Introduction to Database Systems (8 th edition). Addison-Wesley: 2003. – P. 1034.

  3. Основы систем баз данных: Учебник. / Е. Ж. Айтхожаева – Алматы: КазНИТУ имени К. И. Сатпаева, 2016. – 279 с. Ил. 38. Табл. 8. Библиогр. –53 назв.

  4. Андон Ф., Резниченко В. Язык запросов SQL: Учеб. курс. – СПб.: Питер, 2006. – 416 с.

  5. Бейли Л. Изучаем SQL /Пер. с англ. – СПб.: Питер, 2012. – 573 с.

Internet manbalari

  1. https://metanit.com

  2. https://www.youtube.com

  3. https://www.w3schools.com/cs/index.php

Download 4,88 Mb.




Download 4,88 Mb.