2
MUNDARIJA:
Kirish……………………………………………………………………….……...3
I BOB.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda vaqt va uni idrok etishga o’rgatish
….....6
1.1. Vaqt va
uning xususiyatlari…………………………………………………...6
1.2. Turli yoshdagi bolalarning vaqtni idrok qilishi
…………………....…...……13
II BOB.
Katta guruh maktabgacha yoshdagi bolalarda vaqtni his qilishni
rivojlantirish
……………………………………………………………………...18
2.1. Bolalarda idrokning rivojlanishi
……………………….…….………...……18
2.2. Bolalarda fazoviy va vaqt tasavvurlarni shakllantirish
.............................…...23
X U L O S A……………………………………………………………………...30
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.……………….……………...……….32
ILOVA…...……………………………………………………………………….34
3
KIRISH
Mavzuning dolzarbligi.
Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Respublikasi
ijtimoiy taraqqiyotini ta’minlovchi ustuvor yo‘nalishlardan biri sifatida ta’lim
sohasi e’tirof etildi. Ustuvor soha bo‘lgan ta’limni tubdan yangilash, uni
mazmunan boyitish, ta’lim tizimiga ilg‘or pedagogik texnologiyalarni tadbiq etish
va rivojlangan ta’lim darajasiga ko‘tarish mamlakatda olib borilayotgan ta’limiy
islohotlarning asosiy g‘oyasi sanaladi.
Bugungi kunda Maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilarining
ta’lim-tarbiyasi
masalasi davlatimiz, hamda yurtboshimiz Sh.M. Mirziyoyev
e’tiborida turgan dolzarb masalalaridan biridir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev rahbarligida 2017
yil 16-avgust kuni bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda maktabgacha ta’lim tizimini tarkibiy
jihatdan tubdan isloh qilish, mazkur tashkilotlarga bolalarni to‘la qamrab olish
bo‘yicha muhim vazifalar qo‘yilgan edi. Bu boradagi
tahlillar natijasida qisqa
vaqtda uchta yirik hujjat — O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 9-sentabrdagi
“Maktabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi PQ-3261-sonli Qarori, 30-sentabrdagi “Maktabgacha ta’lim tizimi
boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5198-sonli
Farmoni hamda “O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi -
faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida”gi PQ-3305-sonli Qarori imzolangan.
Vaqtning asosiy qabul qilinishi bu sezish qobiliyatidir har xil kompleks
analizator vaqtni sezish qobiliyatining cho`zilishiga ta`sir qiladi,
lekin asosiy
xususiyati deb I.M. Sechenov eshitish va tananing sezgi qobiliyatlariga e`tibor
bergan "Vaqt tovush va tananing sezish qobiliyati insonga vaqt haqida tushuncha
beradi, shunda ham to`la o`z mazmuni bilan emas
balki vaqt bir tomonlama
tovushning tortilishi va tananing sezishini tortilishi. SHuning uchun I.M.Sechenov
eshitish va sezish xususiyagidan bu vaqt bo`shlig’ining /drob/ analizatorlari degan
edi. O`quv yilining boshida katta gruppa bolalarida ertalab, kunduzi, kechqurun va
kechasi kabi vaqt qismlari haqida tasavvurlar mustahkamlanib vaqt bolalar
faoliyatining konkret mazmuni va ular atrofidagi kattalar bilangina emas,
balki
4
vaqtning ob`ektivroq ko`rsatkichlari - tabiat hodisalari (quyosh chiqishi)
bilan
bog’laydilar.
Tarbiyachi bolalar bilan va ular atrofidagi kattalar bilan kun davomida
nima qiladilar, ularni qanday izchillikda qachon bajaradilar,
erta tong kunduz
kechqurun haqidagi taassurotlari to`g’risida suhbatlashadi. U bolalarga tegishli
she`r va hikoyalarni aytib beradi. Ko`rsatma material sifatida bolalarning kun
davomida xilma xil faoliyat turlari aks ettirilgan rasm va fotosuratlardan
foydalaniladi: o`rin ko`rpalarni yig’ish, ertalabki gimnastika,
yuvinish, ertalabki
nonushta. Sutka qismlari haqida tasavvurlarni aniqlashda didaktik o`yinlar,
masalan, bizning kun o`yini yordam beradi.
Vaqtning asosiy qabul qilinishi bu sezish qobiliyatidir har xil kompleks
analizator vaqtni sezish qobiliyatining cho`zilishiga ta`sir qiladi, lekin asosiy
xususiyati deb I.M. Sechenov eshitish va tananing sezgi qobiliyatlariga e`tibor
bergan "Vaqt tovush va tananing sezish qobiliyati insonga vaqt haqida tushuncha
beradi, shunda ham to`la o`z mazmuni bilan emas balki vaqt bir tomonlama
tovushning tortilishi va tananing sezishini tortilishi. SHuning uchun I.M.Sechenov
eshitish va sezish xususiyagidan bu vaqt bo`shlig’ining /drob/ analizatorlari degan
edi.
O`quv yilining boshida katta gruppa bolalarida ertalab, kunduzi, kechqurun
va kechasi kabi vaqt qismlari haqida tasavvurlar mustahkamlanib vaqt bolalar
faoliyatining konkret mazmuni va ular atrofidagi kattalar bilangina emas, balki
vaqtning ob`ektivroq ko`rsatkichlari - tabiat hodisalari (quyosh chiqishi) bilan
bog’laydilar.
Tarbiyachi bolalar bilan va ular atrofidagi kattalar bilan kun davomida
nima qiladilar, ularni qanday izchillikda qachon bajaradilar, erta tong kunduz
kechqurun haqidagi taassurotlari to`g’risida suhbatlashadi. Ko`rsatma
material
sifatida bolalarning kun davomida xilma xil faoliyat turlari aks ettirilgan rasm va
fotosuratlardan foydalaniladi: o`rin ko`rpalarni yig’ish, ertalabki gimnastika,
yuvinish, ertalabki nonushta. Sutka qismlari haqida tasavvurlarni aniqlashda
didaktik o`yinlar, masalan, bizning kun o`yini yordam beradi.
