|
“Yangi O‘zbekiston huquqiy, dunyoviy va ijtimoiyBog'liq kiber-makonda-oav-so-z-erikinligini-ta-minlashning-xorijiy-davlatlar-tajribasi (1)“Yangi O‘zbekiston huquqiy, dunyoviy va ijtimoiy
davlat sifatida rivojlanishining ijtimoiy, falsafiy,
iqtisodiy va siyosiy masalalari”
(E)ISSN: 2181-1784
4(21), May, 2024
www.oriens.uz
474
ommaviy axborot vositalari orqali ma'lumot va g'oyalarni izlash, olish va yetkazish
huquqi.
IT bilan bog'liq bo'lgan so'zlash va fikr bildirish bo'yicha so'z erkinligi ko'pincha
jabrlanuvchini ushbu chegaralarni buzishda gumon qilishga olib keladi. Aslida, so'z
erkinligi huquqlarining o'zi 1945 yil Indoneziya Respublikasi Konstitutsiyasining 28-
moddasida tartibga solingan bo'lib, unda uyushmalar va yig'ilishlar, og'zaki va yozma
so'z erkinligi va boshqalar qonun bilan belgilab qo'yilgan.
Kiber dunyoda so'z erkinligi va inson huquqlari masalalarida Internet
erkinligining huquq va tamoyillari haqida ba'zi qoidalar mavjud Internet huquqlari va
tamoyillari koalitsiyasining rasmiy veb-saytida ko'rsatilgan3 Internetdagi 10 tamoyil
va inson huquqlarini tushuntiradi.
1) Universallik va tenglik. Barcha insonlar erkin va teng qadr-qimmat va
huquqlarda tug'iladilar, ular onlayn muhitda hurmat qilinishi, himoyalanishi va
bajarilishi kerak.
2) Huquqlar va ijtimoiy adolat. Internet - inson huquqlarini targ'ib qilish, himoya
qilish va amalga oshirish, ijtimoiy adolatni rivojlantirish uchun makondir. Har bir
inson onlayn muhitda boshqalarning inson huquqlarini hurmat qilishga majburdir.
3) Foydalanish imkoniyati. Har bir inson xavfsiz va ochiq Internetga kirish va
undan foydalanishda teng huquqqa ega. Nutq va uyushma. Har bir inson internetda
tsenzura va boshqa aralashuvlarsiz erkin axborot izlash, olish va tarqatish huquqiga
ega. Har bir inson, shuningdek, ijtimoiy, siyosiy, madaniy yoki boshqa maqsadlarda
Internet orqali va Internetda erkin birlashish huquqiga ega.
4) Maxfiylik va ma'lumotlarni himoya qilish. Har bir inson onlayn maxfiylik
huquqiga ega. Bunga kuzatuvdan ozodlik, shifrlashdan foydalanish huquqi va onlayn
anonimlik huquqi kiradi. Har bir inson, shuningdek, shaxsiy ma'lumotlarni to'plash,
saqlash, qayta ishlash, tasarruf etish va oshkor qilish ustidan nazoratni o'z ichiga
olgan ma'lumotlarni himoya qilish huquqiga ega.
5) Hayot, erkinlik va xavfsizlik. Hayot, erkinlik va xavfsizlik huquqlari onlayn
tarzda hurmat qilinishi, himoya qilinishi va bajarilishi kerak. Ushbu huquqlar onlayn
muhitda buzilmasligi yoki boshqa huquqlarni buzish uchun foydalanilmasligi kerak.
6) xilma-xillik. Internetdagi madaniy va til xilma-xilligini targ'ib qilish va nutqning
ko'pligini ta'minlash uchun texnik va siyosat innovatsiyalarini rag'batlantirish kerak.
7) Tarmoq tengligi. Har bir inson tijorat, siyosiy yoki boshqa sabablarga ko'ra
kamsitish ustuvorligi, filtrlash yoki trafikni nazorat qilishdan xoli Internet tarkibiga
universal va ochiq kirish huquqiga ega bo'lishi kerak.
8) Standartlar va qoidalar. Internetning arxitekturasi, aloqa tizimlari, hujjat va
ma'lumotlar formatlari to'liq o'zaro hamkorlik, inklyuziya va barcha uchun teng
imkoniyatlarni ta'minlaydigan ochiq standartlarga asoslanishi kerak.
|
| |
