|
“Yangi O‘zbekiston huquqiy, dunyoviy va ijtimoiyBog'liq kiber-makonda-oav-so-z-erikinligini-ta-minlashning-xorijiy-davlatlar-tajribasi (1)“Yangi O‘zbekiston huquqiy, dunyoviy va ijtimoiy
davlat sifatida rivojlanishining ijtimoiy, falsafiy,
iqtisodiy va siyosiy masalalari”
(E)ISSN: 2181-1784
4(21), May, 2024
www.oriens.uz
473
gorizontal yo'nalishda sinxronlashtirishga intilish keyingi maqsad bo'lib qoladi,
chunki so'z erkinligi chegarasini jinoyat sifatida belgilashda hali ham ko'plab
moslashuvchan moddalar mavjud. Erkinlik faqat Qonun, xalq ruhi, jamoat tartibi
bilan chegaralanadi. Uchta asos davlatda so‘z erkinligini boshqarishni yetarli
darajada ifodalaydi [1].
Kiber makonda so’z erkinligini ta’minlashning ijtimoiy-falsafiy jihati keng
ko’lamlidir. Sababi ijtimoiy hayotdagi barcha voqea-hodisalar kiber makonga ko’chib
bormoqda. Falsafa so’zi yunonchadan olingan bo’lib “donishlikni sevish”, “sevaman”,
“donolik” – eng umumiy fan (nazariya), dunyoqarash shakllaridan biri bo’lib inson
faoliyati sohalaridan biri. U kishi qanday yashashi, hayot kechirishi kerak (etika),
qaysi narsalar mavjud va ularning tabiati qanday (metafizika), bilim nima
(epistemologiya), hamda qanday fikrlash to’g’ri (mantiq) ekanligini hal qilishga
urinadi.
Filosofiya – insonning dunyoda tutgan o’rni va dunyoqarashining yaxlit tizimini
ifodalovchi ma’naviy faoliyatining bir shakli. Demak kiber makonda ham xuddi shu
kabi yuzaga keladi. Ammo bugungi kunda kiber makonda o’zimizni falsafiy o’stirish
dolzarb masalaligicha bo’lib qolmoqda. Kiber makonda insoniyat foydalanish tartib-
qoidasi haqida bilimlarimiz kamlik qiladi.
Inson huquqlari - millatimiz, yashash joyimiz, jinsi, milliy yoki etnik kelib
chiqishi, rangi, dini, tili yoki boshqa har qanday holatdan qat'i nazar, barcha
insonlarga xos bo'lgan huquqlardir. Biz hammamiz o'z inson huquqlarimizdan
kamsitilmasdan teng huquqlimiz. Bu huquqlarning barchasi o'zaro bog'liq, o'zaro
bog'liq va ajralmasdir. Inson huquqlari umumjahon dekloratsiyasida har bir
mamlakatda inson foydalanishi kerak bo'lgan fuqarolik, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va
madaniy huquqlarni tavsiflovchi o'ttiz modda mavjud. Huquqlar inson qadr-
qimmatining ko'rinishi bo'lib, u fikr erkinligi, e'tiqod erkinligi, qo'rquv va
qashshoqlikdan o'z ifodasini topadi [2].
Jon Lokk, Monteskyu va Russo turli xil inson huquqlarini ifodalaydi, xususan:
a. O'zlari uchun erkinlik
b. Din erkinligi
c. Yig'ilishlar va uyushmalar erkinligi
d. Habeas Korpus huquqlarini yozish
e. Fikr erkinligi va matbuot erkinligi [5].
Kibermakonda so'z erkinligi So'z erkinligi inson huquqlari umumjahon
dekloratsiyasining 19-moddasida ta'kidlanganidek, so'z erkinligi dunyoda insonga
meros bo'lib qolgan inson huquqlaridan biridir. , shu jumladan, hech qanday
aralashuvsiz o'z fikriga ega bo'lish va chegaralardan (mintaqada) qat'i nazar, istalgan
|
| |
