Yunalishi
guruh talabasi
FIO
KOMPYUTER TASHKIL ETILISHI FANIDAN
1-Topshiriq
KOMPYUTER TIZIMINING UMUMIY TARKIBINI
TASHKILLASHTIRISH
Ishdan maqsad: Kompyuter tizimining umumiy tarkibini va funksiyalarini o‘rganib
chiqish, shaxsiy kompyuter tizimining xarakteristikalari haqida ma’lumotga ega
bo‘lish.
Nazariy qism
Kompyuterning tarixi bir necha yillarga borib taqaladi.
Kompyuterlarning
beshta mashhur avlodi mavjud. Har bir avlod kompyuterlarning funksiyalarini
o‘zgartiradigan bir qancha texnologik yutuqlarga guvoh bo‘ldi. Kompyuterlar
hayotning barcha sohalarida muhim rol o‘ynaydi.
Kompyuterning arxitekturasi
odatda foydalanuvchi uchun zarur bo‘lgan xususiyatlar to‘plami bilan belgilanadi.
Kompyuter va uning asosiy qismlari
Kompyuter (ingl. Computer) - bu, EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi)
bo‘lib, ingliz tilidan tarjima qilinganda hisoblovchi yoki hisoblayman degan
ma’noni anglatadi.
Shaxsiy kompyuter (ing. personal computer) - shaxsiy foydalanish uchun
mo‘ljallangan, narxi, hajmi va imkoniyatlari ko‘p
odamlarning ehtiyojlarini
qondiradigan kompyuter hisoblanadi va hisoblash mashinasi sifatida yaratilgan
kompyuterdir.
Noutbuk (ingl. laptop) - shaxsiy kompyuterning odatiy komponentlari,
jumladan displey, klaviatura va ishora qiluvchi qurilma (odatda sensorli panel),
shuningdek batareyalar birlashtirilgan ko‘chma shaxsiy Kompyuter hisoblanadi.
Noutbuklar hajmi va og‘irligi jihatidan kichik va noutbuklarning batareya quvvati 1
soatdan 15 soatgacha o‘zgarib turadi.
Shaxsiy kompyuterlar funktsional kompyuter uchun zarur bo‘lgan
barcha
komponentlarni o‘z ichiga oladi.
Tizim bloki - bu tizimning asosiy komponentlarini o‘z ichiga olgan
kompyuterning asosiy komponenti hisoblanadi. Bunga asosiy mantiqiy plata,
protsessor, xotira, har xil turdagi bir yoki bir nechta disk drayverlari, kommutatsiya
quvvat manbai, simlar va kabellarni ulash kabi qurilmalar kiradi.
Tizim blokida
audio, video, tarmoq va boshqa funksiyalarni ta’minlash uchun kengaytirish platalari
ham mavjud.
Klaviatura - kompyuter kiritish qurilmasi bo‘lib, klaviatura tizimga belgilar
va buyruqlarni kiritish uchun ishlatiladi.
Sichqoncha - video monitordagi tasvirlarni ko‘rsatish, tanlash yoki
faollashtirish uchun grafik foydalanuvchi interfeysi bilan foydalaniladigan kiritish
qurilmasi. Sichqonchani silliq sirt ustida harakatlantirish orqali foydalanuvchi
kursorni kompyuter displeyida sinxron harakatlanishiga olib keladi.
Monitor - shaxsiy kompyuter uchun standart displey qurilmasi bo‘lib, u
belgilar va grafiklarni ko‘p rangli ko‘rsatish uchun ishlatiladi.
Printer - ma’lumotlarni qog‘oz yoki plyonkali muhitga o‘tkazadigan
raqamlashtirilgan tasvirning nusxasini chiqarish uchun qurilma. Odatda, ma’lumotni
qog‘ozda ko‘rsatish uchun nuqta-matritsali, inkjetli va lazerli printerlar qo‘llaniladi.
Kompyuterlarning asosiy tuzilishi kompyuterning ishlashi va ishlashi uchun
asosiy bo‘lgan qurilmalar hisoblanadi.
Bu qurilmalarga sichqoncha, skaner,
klaviatura va boshqalar kabi kiritish qurilmalari yordamida markaziy protsessorga
istalgan ma’lumotlarning qanday kiritilishi va chiqarish birligi tomonidan ekranda
chop etilishini tavsiflovchi tushunchadir, bunda kompyuterning asosiy tuzilishiga va
funksionalligiga asosiy e’tibor berilishi zarur hisoblanadi (1.1-rasm).
1.1-rasm. Kompyuterning asosiy qurilmalari
Tezkor xotira (ingl. Random Access Memory, RAM) - oʻqish yoki yozish
uchun uning manzili boʻyicha istalgan yacheykaga bir vaqtning oʻzida
kirish
imkonini beruvchi kompyuter xotirasining turlaridan biridir. Protsessor qisqa vaqt
ichida koʻp ishlatiladigan jarayonlarni tezkor xotiraga yuklab oladi va bu
kompyuterni ishlashini tezlashtirish uchun xizmat qiladi. Tezkor xotirani asosiy
oʻlchov birligi uning xotira hajmi boʻlib,
kilobayt, megabayt, gigabaytlarda
oʻlchanadi. Tezkor xotira chastotasi tezkor xotira shinalaridan maʼlum vaqt ichida
oʻtadigan maʼlumotlar oqimi sonini anglatadi.
Markaziy protsessor. CPU (Central Processing Unit) - bu,
kompyuterning
markaziy protsessori yoki asosiy protsessori hisoblanib kompyuter dasturini o‘z
ichiga olgan ko‘rsatmalarni bajaradigan elektron sxemadir. Markaziy protsessor
kompyuterning asosiy qurilmasi hisoblanadi va bizda ushbu qurilma kompyuterning
miyasi sifatida tanilgan. Markaziy protsessor kompyuterning har bir qismining
ishlashini nazorat qiladi.
Asosiy xotira – o‘zida
operatsion tizim, dasturlar va ma’lumotlarni saqlash
uchun mo‘ljallangan kompyuterning asosiy qurilmalaridan biridir. Kompyuterda har
qanday vazifani bajarish uchun avval kompyuterga ma’lumot yoki ko‘rsatmalarni
kiritish kerak.
Chiqish birligi. Kompyuterdan barcha kerakli ma’lumotlarni olishga yordam
beradigan qurilma chiqish birligi deb nomlanadi. Chiqish birligi foydalanuvchilar va
kompyuterlar o‘rtasida bog‘lanish vazifasini bajaradi.
