O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
"Kompyuter injiniring" fakulteti
"Kompyuter tizimlari" kafedrasi
"Kompyuter tarmoqlari” fanidan
MUSTAQIL ISH-№2
Mavzu: Kompyuter arxitekturasi x86
Bajardi: KI 21_02-guruh talabasi:Obloqulov D
Qabul qildi: Axrorov.M
SAMARQAND – 2023
Mavzu: Kompyuter arxitekturasi x86 rivoshlanish tarixi
Reja:
1. Kompyuter Arxitekturasi x86 tavsifi.
2. Kompyutyer x86 Va 64-bit arxitektura.
3. Kompyuter x86 uyg'unliklar va kengaytmalar
4.Kompyuter x86 arxitekturasi va dasturlash tillari.
5. Xulosa .
1. X86 kompyuter arxitekturasi, IBM PC va uni taklif etgan xalqaro partnyorlari tomonidan 1980-yillarda ishlab chiqilgan standartlar bo'yicha paydo bo'lgan. Ushbu arxitektura asosan x86-32 (32-bit) va x86-64 (64-bit) versiyalari bilan bog'liq.
Registrlar va O'zgaruvchilar: x86-32 da odatda 32-bit o'zgaruvchilar va registrlar ishlatiladi, x86-64 esa 64-bit o'zgaruvchilar va registrlar bilan ajratilgan.
Kompyuter Modellarining Kengaytmalari: X86 arxitekturasi, ko'p kompyuter modellari uchun amal qiladi, ammo ulardan bir necha uchun umumiy standartni saqlab qoladi. Bu, ko'p xil turdagi kompyuterlarning o'zaro almashinuvi va qo'llanishini osonlashtiradi.
Uyg'unliklar va Kengaytmalar: X86 arxitekturasi, zamonaviy texnologiyalar va kengaytmalar bilan yanada rivojlanadi. Uyg'unliklarni oshirish, kengaytmalarni yaratish va qo'shimcha xususiyatlar qo'shishda olib borilgan keng tajriba mavjud.
Yuklama va Ishga Tushirish: x86 arxitekturasi, bir nechta operatsion tizimlari va dasturlash tillariga qo'llab-quvvatlash imkoniyatini ta'minlaydi. Bu, Windows, Linux, MacOS va boshqa ko'plab operatsion tizimlarni o'rnatish va ishlatishni osonlashtiradi.
Qo'llanma Tillari: X86 arxitekturasi uchun yaratilgan ko'plab dasturlash tillari mavjud. Asosan, C, C++, Assembly va boshqa tillarni qo'llab-quvvatlash mumkin.
Ushbu arxitektura, keng doiradagi qo'llanish imkoniyatlari va oson integratsiya imkoniyati tufayli kompyuterlar sohasida keng ommalashgan.
. x86 Kompyuter Arxitekturasi Tavsifi: x86, ko'p o'rnatilgan kompyuterlar uchun umumiy arxitektura standarti bo'lib, uning asosiy xususiyatlari va qo'llanma qismi.
x86 Va 64-bit Arxitektura: x86-64 yoki AMD64 deb ataladigan, klassik x86 arxitekturasining 64-bit kengaytmasi. Bu, ko'p sohalarda yuqori amaliyot va xotira tajribasini olish uchun bo'lgan qadam.
x86 Uyg'unliklar va Kengaytmalar: x86 arxitekturasi bir necha deyarli modellarga bo'linadi, masalan, x86-32 (32-bit) va x86-64 (64-bit). Uyg'unliklar va kengaytmalar, yangi texnologiyalar bilan birgalikda keladi.
X86 Arxitekturasi va dasturlash Tillari: Ko'p dasturlash tillari, asosan, x86 arxitekturasi uchun ishlab chiqilgan. Bu, dasturlar va operatsion tizimlarni x86 kompyuterlariga moslashtirishda yordam beradi.
MKompyuterlarning amaliy dasturlash tillari satxi
2. X86 va 64-bit arxitekturasi, kompyuterlar uchun asosiy arxitektura standartlari bo'lib, ularning bir-biri orasidagi asosiy farqliliklar quyidagicha:
1. X86 Arxitekturasi (32-bit):
- 32-bit o'zgaruvchilar va registrlar ishlatadi.
- Maksimal o'zgaruvchilar soni 2^32 = 4 gigabaytga teng.
- Yildiz markazi prosessorlar (Central Processing Units - CPUs) uchun klassik standart.
- Ko'p o'rtacha amaliyotlarda yaxshi ishlaydi.
- Eski dasturlar va operatsion tizimlarga qo'llaniladi.
2. X86-64 Arxitekturasi (64-bit):
- 64-bit o'zgaruvchilar va registrlar ishlatadi.
- Maksimal o'zgaruvchilar soni 2^64 = 18 exabaytga teng.
- Ko'p xotira va amaliyotni yuqori sifatli dasturlarni ishga tushirish uchun qo'llab-quvvatlaydi.
- Yorqin amaliyotlar, grafika va boshqa yuqori talablarga javob berish uchun mo'ljallangan.
- Ko'p operatsion tizimlar va dasturlash tillari x86-64ni qo'llaydi (masalan, Windows, Linux, MacOS).
X86-64, x86-ni yuqori o'zgaruvchilar va xotira boyicha qo'llash imkoniyatlarini yaratish uchun ishlab chiqilgan. Bu esa kompyuterlarni yuqori xotira mahsulotlarini ishlab chiqarish, katta ma'lumotlar bilan ishlash va yuqori amaliyotlar uchun rivojlanishni osonlashtiradi.
3. X86 arxitekturasi uyg'unliklar va kengaytmalar sohasida ko'plab rivojlanishlarga ega bo'lgan bir arxitekturadir. Quyidagi bir nechta muhim uyg'unliklarni va kengaytmalarni ko'rsatib beraman:
1. Pipelining (Pipelining): X86 arxitekturasi, amaliyotlarni samarali bajarish uchun pipelining texnologiyasini qo'llaydi. Bu, kompyuterda bir vaqtda bir nechta amaliyotni bajarishni ta'minlaydi.
2. Superscalar Ishlab Chiqarish (Superscalar Execution): X86, superscalar ishlab chiqarishni qo'llaydi, ya'ni bir nechta ishlab chiqarish bir vaqtda amalga oshiriladi. Bu, kompyuterda bir nechta instruksiyani parallel ravishda bajarish imkonini beradi.
3. MMX (Multimedia Extensions): X86-32 arxitekturasi uchun MMX, multimedia amaliyotlarni tez va samarali bajarish uchun kengaytma kiritdi.
4. SSE (Streaming SIMD Extensions): SSE, multimedia operatsiyalarni tez va samarali bajarish uchun x86-32 va x86-64 arxitekturalariga kiritilgan qo'llanma.
5. Hyper-Threading Technology: Ushbu texnologiya, har bir yordamchi yadroda bir nechta vazifalarni bajarish imkonini beradi, bu esa amaliyotlarni parallel bajarishda yordam beradi.
6. Virtualization (Sanalizatsiya): X86-64, sanalizatsiya texnologiyasini yaxshi qo'llaydi. Bu, bir nechta operatsion tizimni bitta kompyuterda bajarish imkonini beradi.
7. Advanced Vector Extensions (AVX): AVX, yorqin amaliyotlar va grafikalar uchun vector instruksiyalarini qo'shadi, bu esa yorqin amaliyotlarni tez va samarali bajarish imkonini beradi.
Ushbu uyg'unliklar va kengaytmalar, x86 arxitekturasini ko'p tomondan ishlatiladigan va samarali qiladigan qilishini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
4. X86 arxitekturasi uchun foydalaniladigan dasturlash tillari o'sonlik, qulaylik va keng qo'llanish imkoniyatlarini ta'minlaydi. Quyidagi eng mashhur va keng qo'llaniladigan dasturlash tillari:
1. Assembly (Assembler): X86 arxitekturasi uchun eng yaqin til Assembly (Assembler) tilidir. Assembly dasturlash tili, kompyuterda bajarilayotgan amaliyotlarni bajarishda ko'p ishlatiladi. Bu til, to'plam bilan yaqinroq bo'lgan instruksiyalarga o'tish va ma'lumotlarni ko'rib chiqishda yordam beradi.
2. C/C++: C va C++ tillari ham x86 arxitekturasida yaxshi ishlaydi. Bu tillar yorqin amaliyotlar, xotira boshqa talablarni amalga oshirishda yaxshi foydalaniladi. Xususan, operatsion tizimlarni va murakkab dasturlarni yaratishda ommalik.
3. Java: Java, "Write Once, Run Anywhere" ("Bir marta yoz, har joyda ishga tushir") printsipiga asoslangan universal dasturlash tili sifatida xizmat qiladi. Java Virtual Machine (JVM) orqali ishlaydi va x86 arxitekturasida yaxshi ishlaydi.
4. Python: X86 arxitekturasi uchun Python tilini ishlatish ham oson va ko'p ishlatiladigan variantdir. Python, oddiy sintaksisi va kuchli kengaytmalar uchun qo'llanmasi bilan mashhurdir.
5. .NET (C#): .NET platformasi orqali C# dasturlash tili ham x86 arxitekturasi uchun moslashtirilgan. Bu, Windows ilova va tizimlarini ishlab chiqish uchun ommalik.
X86 arxitekturasi uchun dasturlash tillari kompyuter dasturlash sohasidagi ko'p yonalishlarni qo'llab-quvvatlaydi va ommaviy dasturlash tili bo'lib oson yaxshi o'rganishni ta'minlaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Skott Myuller, Kompyuterlarni yangilash va ta'mirlash, O'n birinchi nashr , Que Books, 1999, ISBN 0-7897-1903-7 , 1255-bet
"Foxconn F1 anakart prototipi" . Hardwaresecrets.com. 2014 yil 24 oktyabrda asl nusxadan arxivlangan . 2014 -yil 18-noyabrda olingan .
Tomas Soderstrom. "Foxconn X48, Ultra ATX va Shaminoni namoyish etadi" . Tomning apparati . 2014 -yil 18-noyabrda olingan .
"Lian Li Armorsuit PC-P80R Spider Edition" . TechPowerUp .
| 