|
” fanidan tayyorlagan
|
| bet | 1/2 | | Sana | 02.04.2024 | | Hajmi | 91.1 Kb. | | #185677 |
Bog'liq Amaliyotda ma Aniq integralni taqribiy hisoblash usullari To`g`ri to`rtburcha, Barotboyev Ahmadjon, 3-lab, Agregat funksiyalardan foydalanish
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalar universiteti Qarshi filiali Telekomunikatsiya texnologiyalari fakulteti II-kurs TT 11_22-guruh talabasi Ro’ziyev Fazliddinning “ Ma’lumotlar bazasi ” fanidan tayyorlagan
2-mustaqil ishi
Bajardi: RO’ZIYEV F.E
Qabul qildi: TURSUNOVA A. X.
QARSHI 2023
Amaliyotda ma’lumotlar bazasini qurishda ma’lumotlarning relyatsion modeli.
Reja:
Ma’lumotlar bazasi haqida
Relyatsion model haqida
Amaliyotda ma’lumotlar bazasini qurishda ma’lumotlarning relyatsion modeli.
Ma'lumotlar bazasi (MB) – bu ma'lumotlarni saqlash, qidirish, yangilash, va o'sish imkonini ta'minlovchi axborot tizimi. Ma'lumotlar bazasi, bir qancha ma'lumot turlarini yig'ish va ulardan foydalanish uchun mo'ljallangan struktura bilan belgilangan, kompyuter tizimlarining muhim qismidir.
Quyidagi asosiy nuqtalarda ma'lumotlar bazasi haqida ko'proq ma'lumot bering:
1. Ma'lumotlar bazasining maqsadi: Ma'lumotlar bazasi, ma'lumotlarni saqlash va ularni dastlabki shaklidan tizimga mos ravishda saqlash orqali, ma'lumotlar bilan ishlash, ma'lumotlarni o'rganish, tahlil qilish, monitoring qilish, ma'lumotlar o'rtasida aloqalarni yaratish, va boshqa bir qator funktsiyalarni amalga oshirish uchun mo'ljallangan.
2. Relyatsion model: Ko'p qatorli, ustunli jadval shaklida ma'lumotlarni saqlashda relyatsion model juda mashhurdir. Ushbu model ma'lumotlarni turli jadvallarda saqlash orqali ular o'rtasidagi bog'lanishlarni ifodalaydi.
3. Ma'lumotlar bazasining asosiy komponentlari: Ma'lumotlar bazasi, boshqa qo'shimcha tuzilmalardan foydalanmasdan tizimga mos ravishda ma'lumotlarni saqlash va boshqarish imkonini ta'minlaydigan qo'shimcha tuzilmalardan iborat bo'ladi.
4. SQL (Structured Query Language): Relyatsion ma'lumotlar bazalari bilan ishlash uchun o'ziga xos so'rov tili bo'lgan SQL dan foydalaniladi. SQL, ma'lumotlar bazasiga so'rov yuborish, ma'lumotlarni o'zgartirish, o'chirish, qo'shish va boshqa har qanday operatsiyalarni bajarish uchun ishlatiladi.
5. Bazaviy muhit: Ma'lumotlar bazasi, ma'lumotlarni saqlash uchun fizikaviy vosita (hard disk yoki boshqa ma'lumot saqlash qurilmalari) yoki virtual muhitda (virtual server yoki bulut xizmatlar) joylashadi.
6. Tarmoq bo'yicha boshqarish: Ma'lumotlar bazasi, ko'p foydalanuvchilar, tarmoq orqali qo'shimcha tizimlarga bog'lanish, ma'lumotlarni tarmoq orqali uzatish va undan foydalanish imkonini ta'minlaydi.
7. Xavfsizlik: Ma'lumotlar bazasi xavfsizligi muhimdir. Ma'lumotlar bazasi fayllarini himoya qilish, kirishni cheklash, ma'lumotlarni shifrlash va boshqa xavfsizlik chora-tadbirlar orqali ma'lumotlarni muhofaza qilish lozim.
Ma'lumotlar bazasi, korxona, tashkilot, yoki shaxsning ma'lumotlarini samarali boshqarish, tizimli saqlash va ulardan foydalanish uchun juda muhim bo'lgan qurilmadir.
Ma'lumotlar bazasining amaliyoti davlatni boshqarish, korxona faoliyatini monitoring qilish, ma'lumotlarni saqlash, ularni qidirish, tahlil qilish va boshqa ko'plab operatsiyalarni o'z ichiga oladi. Bu jarayonda, ma'lumotlarni muhokama qilish, tahlil qilish va saqlash uchun aniq tuzilmalar va shakllantirilgan modellar yaratilishi kerak.
Ma'lumotlarni saqlashda mo'ljallanganlarni boshqarishda eng keng tarqalgan model relational model (relyatsion model) hisoblanadi. Bu model ma'lumotlarni jadval (table) shaklida saqlashni ta'minlaydi. Relyatsion bazalar ko'p o'lchamdagi korxona ma'lumotlarini boshqarish uchun juda qulaydir va shuningdek, ularga so'rovlarni amalga oshirish ham osonroq.
Relyatsion modelni tushunish uchun quyidagi asosiy konseptlarni tushuntirish mumkin:
1. Jadval (Table): Ma'lumotlar jadvallar shaklida saqlanadi. Har bir jadval ma'lumot turi (entity) haqida ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Masalan, "Xodimlar" jadvali, har bir xodim haqida ma'lumotlarni saqlaydi.
2. Qator (Row): Jadvaldagi har bir qator, ma'lumot turi (entity) uchun bir yozuvni ifodalaydi. Masalan, "Xodimlar" jadvalida har bir qator bir xodimning ma'lumotlarini o'z ichiga oladi.
3. Ustun (Column): Jadvaldagi har bir ustun, bir ma'lumot turi (entity)ning bir xususiyatini (attribute) ifodalaydi. Masalan, "Xodimlar" jadvalidagi "Ism", "Familiya", "Lavozim" ustunlari bir xodimning ismi, familiyasi va lavozimini ifodalaydi.
4. Kalit (Key): Jadvalda ma'lumotni aniqlash uchun ishlatiladigan kalit (key) mavjud bo'ladi. Har bir qatorning unikal kaliti (primary key) bo'lishi kerak, bu esa har bir ma'lumot turi uchun unikal bo'lgan qiymatlardan iborat bo'ladi.
5. Chiziq (Relationship): Ma'lumot turlari (entities) o'rtasidagi bog'lanishlar chiziq (relationship) orqali ifodalangan. Masalan, "Xodimlar" jadvali va "Bo'sh Ish O'rinlari" jadvali o'rtasidagi bog'lanish "Xodimlar" jadvalidagi "Lavozim" ustuni va "Bo'sh Ish O'rinlari" jadvalidagi "Ish O'rni ID" ustunini ulashish orqali ifodalangan bo'lishi mumkin.
Bu konseptlar asosida tuzilgan relyatsion model, ma'lumotlar bazasining boshqa asosiy komponentlari bilan birga, tizimni samarali va tuzilgan qiladi.
|
| |
