Qozoq klassik adabiyotining asoschilaridan biri, buyuk shoir va ma’rifatparvar Abay (Ibrohim) Qo‘nonboev Qozog‘istonning Semipalatinsk uezdiga qarashln Chingiztov rayonida chorvador oilasida tug‘ildi. Yoshlik chog‘larida madrasada o‘qidi. Keyinchalik rus maktabiga qatnab, rus tili va adabiyotini o‘rgandi. Abay, bir tomondan, Sharq adabiyotining buyuk vakillari Firdavsiy, Navoiy, Nizomiy ijodi bilan, ikkinchi tomondan, A. S. Pushkin, L. N. Tolstoy, M. Ye. Saltikov-Shchedrin asarlari bilan qiziqib, o‘z bilimini oshirdi.
Abay ijodi yoshlik chog‘laridan she’r yozish va o‘lan aytishdan boshlandi. Uning juda ko‘p o ‘lanlari xalq orasida mashhur.
O’z davrining ilg‘or g‘oyali ziyolisi bo‘lgan Abay ma’rifatparvarlik harakatiga boshchilik qildi. U xalqni savodxon qilish va ruslardan o‘rnak olishga da’vat etdi.
Abay birinchi qozoq kompozitoridir. U o‘z she’rlariga xalq kuylari asosida kuy bastalagan. Abay A. S. Pushkinning «Yevgeniy Onegin» asaridan parchalarni qozoq tiliga tarjima qildi.
O’zbek tilida Abayning «O’lanlar» (1945) va «Abay Qo‘nonboev» degan nom ostida ayrim asarlari tarjima qilib bosilgan.
O‘zbekistonda qozoq shoiri va mutafakkiri Abay Qo‘nonboyev ijodiy merosi keng o‘rganiladi. Bu haqda O‘zbekiston prezidentining 13 martdagi qarorida so‘z boradi.
Abay Qo‘nonboyevning «Saylanma» asarini hamda «O‘zbek va qozoq adabiy aloqalari» nomli adabiy-tahliliy maqolalar to‘plamini nashrga tayyorlash va chop etish rejalashtirilmoqda.
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetida «Abay va o‘zbek adabiyoti» nomli doimiy ekspozitsiya tashkil etiladi.
Har yili shoir tug‘ilgan 10 avgust sanasida Toshkent shahrida o‘rnatilgan Abay Qo‘nonboyev haykali poyiga gul qo‘yish marosimi va mushoira o‘tkaziladi.
Bundan tashqari, o‘quvchi va talaba-yoshlar o‘rtasida «Abay asarlarining bilimdoni» insholar ko‘rik-tanlovi o‘tkaziladi, ommaviy axborot vositalarida Abay Qo‘nonboyev hayoti va ijodi haqida turkum ko‘rsatuv va eshittirishlar, maqolalar berib boriladi, uchrashuvlar, adabiy kechalar tashkil etiladi.
|
