Adsorbsion suyuqlik xromatografiyasi

Qoraqalpoq davlat universiteti Kimyo texnologiya fakulteti 2A kimyo guruh talabasi O'rinboyeva Jamshidning analitik kimyodan mustaqil ishi

Adsorbsion xromatografiyaning eng ko‘p tarqalgan turi yupqa qabat xromatografiyasi – qisqartirilgan xolda YUQX tekislik xromatografiyaning bir ko‘rinishi bo‘lib, unda plastinka yuzasidagi adsorbentning yupqa qatlamidan foydalaniladi. SHisha, metall yoki plastmassadan tayerlangan plastinkaning toza sirtiga sorbentning qatlami tekis yoyiladi, aksariyat holda, adsorbent plastinka sirtidan to‘kilib ketmasligi uchununga maxkamlangan (yopishtirilgan) bo‘lad.

Plastinkaning o‘lchami (uzunligi va eni 5 dan 50 sm gacha) bo‘lishi mumkin. Plastinka sirtiga pastki chetidan 2-3 sm masofada, sorbent sirtini tirnamasdan yumshoq, qalam bilan start chizig‘i va erituvchi etib boradigan front chizig‘i (finish chizig‘i) chizib olinadi Plastinkaninng start chizig‘iga (kapillyar yoki mikroshprits yoramida ajratilishi lozim bo‘lgan A va V moddalarni tegishli erituvchidagi eritmasidan kichik bir tomchi tushiriladi. Erituvchi uchib ketgach, plastinka xromatografik kameradagi mazkur holat uchun maxsus tanlangan erituvchilar aralashmasi suyuq fazaga (XF) tushiriladi

Sorbentning kapillyar kuchlari ta’sirida TF bo‘ylab start chizig‘idagi A va V moddalarni o‘zida eritgan XF ko‘tarila boradi. Mazkur misolda A moddaning TF moyilligi V moddaning shu fazaga moyilligidan kamligi sababli V moddaga nisbatan A modda tezroq (ildamroq) xarakatlanadi. t vaqtdan so‘ng qo‘zg‘oluvchan faza erituvchining front chizig‘iga etgach, xromatografik jarayon to‘xtatiladi.

Ba’zan, ajratiluvchi moddalar eritmasining tomchisi bilan yonma-yon start chizig‘iga standart yoki guvoh moddalar (aralashmada mavjud bo‘lgan moddalar) eritmasi ham kapillyar bilan tushiriladi.
Tekshiriluvchi aralashmadagi ajratiluvchi moddalarni farqlash uchun xarakatchanlik koeffitsienti Rf (yoki Rf omili) qabul qilingan.
Rf=Vi/VE=(li/t)/(L/t)=li/L (10.1)

Xarakatchanlik koeffitsienti Rf qator omillar: erituvchining tabiati, sifati, tozaligi, sorbent (yupqa qatlam) tabiati, sifati, zarralar o‘lchamining bir xilligi, qatlam qalinligi, sorbentning faolligi (namligi), tajribaning bajarilishi (namunaning massasi, erituvchining siljish masofasi L), tajriba bajaruvchi shaxsning amaliy ko‘nikmasi va x.k. larga bog‘liq. Amalda bu omillarning barchasini o‘zgarmas holda saqlash qiyin. Tajriba o‘tkazilgan sharoitni natijaga ta’sirini tenglash maqsadida harakatchanlikning nisbiy koeffitsienti Rskiritilgan:
Rs=l/lst=Rf/Rfst (10.2)
bu erda: Rf=l/L; Rfst= lst/L; lst – start chizig‘idan standart modda dog‘ining markazigacha bo‘lgan masofa

A va V moddalarning o‘zaro ajralaolish imkonini aniqlash uchun ajralish darajasi R(A/V) kiritilgan.
R(A/V)=Δl/[a(A)/2+a(B)/2]=2Δl/a(A)+a(B)] (10.3)
bu erda Δl-A va V modda dog‘larining markazlari orasidagi masofa; a(A) va a(V) A va V moddalarning xromatogrammadagi dog‘larining diametrlari.
R(A/V) qiymati qancha katta bo‘lsa, xromatogrammada A va V moddalarning dog‘lari bir-biridan shuncha oson ajraladi.

Download 0.49 Mb.