1-MAVZU: KIRISH. QISHLOQ VA SUV XO‘JALIGI ISHLAB
CHIQARISHIDA TRANSPORT AGREGATLARIDAN FOYDALANISH-
NING AHAMIYATI
REJA:
1. Transportning xalq xo‘jaligidagi ahamiyati.
2. Transport jarayoni asoslari.
3. Yagona transport tizimi tushunchasi.
4. Tashish jarayoni va uning elementlari.
5. Transport turlari haqida tushunchalar.
Transport har qanday ijtimoiy hayotning zarur vositasi hisoblanadi.
Transport asosan xalq xo‘jaligining mahsulotlar ishlab chiqarish jarayonini
davom ettiruvchi,
nihoyasiga yetkazuvchi, ya’ni iste’molchiga yetkazuvchi soha
hisoblanadi.
Demak, transportning umumjamiyat ishlab chiqarishdagi asosiy vazifasi
sanoat, qishloq xo‘jalik va transportning o‘zaro bog‘liqligi bilan belgilanadi.
Ya’ni: yuk tashish hajmi, yuk oqimlari yo‘nalishlari va transport vositalarining
rivoji xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlarida ishlab
chiqariladigan mahsulotlar
miqdori, ularni ishlab chiqarish va iste’mol qilish punktlarining Respublika
xududida qanday joylashganligiga; mavjud yo‘llarning o‘tkazish
qobiliyati,
mahsulotlar ishlab chiqarish hajmiga va ularning qaerda joylashganligiga bog‘liq.
Shuningdek, transport tovar ishlab chiqarish sohalarining ulkan iste’molchisi
bo‘lib, ishlab chiqariladigan mahsulotlar strukturasi va hajmiga bog‘liq holda tovar
abarotini tezlashtirish, bozor iqtisodiyotini jadallashtirishda juda katta ahamiyatga
ega.
Transportning yaxshi ishlashini belgilovchi muhim omillardan biri uning yuk
tashish muntazamligi hisoblanadi.
Zarur mahsulot, xom ashyo, ehtiyot qismlar va yonilg‘i-moylash
mahsulotlarining o‘z vaqtida va muntazam yetkazilib berilishi ularning ombordagi
zaxirasini minimal miqdorda bo‘lishini ta’minlashi mumkin.
TRANSPORT TIZIMI deganda – yuklarni tashish
jarayonida bir-biriga
bog‘liq bo‘lgan barcha turdagi transportlar majmui tushuniladi. Odatda «transport
tizimi» termini biror davlat, region yoki katta shaharga tegishli ma’noda qo‘llaniladi.
Xozirgi davr transporti tizimi tarkibiga temir yo‘l, dengiz, daryo, avtomobil, havo,
truboprovod transporti va elektron transporti turlari kiradi.
Yagona transport tizimi deganda - yuklarni ishlab chiqarish punktlaridan
iste’mol qilish punktlariga yetkazib berish, ularga xizmat ko‘rsatish
uchun zarur
bo‘lgan texnika qurilish va inshootlar, xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlaridagi har
xil transport yo‘l vositalari va uzellari, ya’ni temir yo‘l va avtomobil vokzallari,
daryo va
dengiz portlari va hokozolar, korxona va tashkilotlarga qarashli
harakatlanuvchi tarkib, yuk tashish, ortish, tushirish
mashina va mexanizmlari,
ulardagi texnik jihozlarning majmui tushiniladi.
