SCIENTIFIC ASPECTS AND TRENDS IN THE FIELD OF
SCIENTIFIC RESEARCH
International scientific online
conference
217
3D KOMPYUTER GRAFIKASI IMKONIYATLARI.
Tursunov Abrorbek.
Andijon mashinasozlik instituti Avtomobilsozlik va traktorsozlik yo‘nalishi 4-kurs
01-20 gurux talabasi
Hozirgi vaqtda ta’lim tizimi tez o‘sishi va talabaning texnikomda o‘qish paytida uni
o‘zlashtirish imkoniyatlarining cheklanganligi o‘rtasidagi mavjud qarama-qarshilik shaklida
o‘zini namoyon qiladigan xususiyat bilan tavsiflanadi. Bu qarama-qarshilik ko‘plab asarlar
mualliflarini talabalarning o‘z-o‘zini ta’lim olish qobiliyatini rivojlantirish, ilmiy faktlarni
tahlil qilish va oqilona qarorlarni sintez qilish ko‘nikmalarini shakllantirish yo‘nalishida
universitet o‘quv jarayonini tashkil qilishni qayta ko‘rib chiqishga majbur qiladi. An’anaviy
pedagogik tizim bo‘yicha o‘qitilgan bitiruvchilar mutaxassisning shaxsiy resurslarining tez
"qarishi" (taqchilligi) bilan tahdid qilinmoqda [2]. Bu hodisa, xususan, muhandislik
faoliyatini avtomatlashtirilgan qo‘llab-quvvatlash vositalarini bilish sohasiga ham tegishli.
Bundan kelib chiqqan holda, kompyuter grafikasi sohasidagi professional bilimlar va
kompyuter grafikasi sohasidagi dasturlash asoslarini bilish
hozirgi vaqtda zamonaviy
mutaxassisning talab qilinadigan fazilatlari hisoblanadi [3].
3D grafika va 3d-modellashtirish faoliyatiga oid dasturlarni o‘rganish quyidagi
sabablarga ko‘ra muhim ahamiyatga ega: -
Birinchidan, ko‘plab kasblar kompyuter
grafikasi bo‘yicha bilimlarni talab qiladi, uning har yili rivojlanishi tez sodir bo‘lmoqda va
juda ko‘p inson faoliyatini qamrab oladi. Masalan, kinematografiya, video, multimedia, turli
pedagogik dasturlar, ilmiy tajribalarni vizuallashtirish - bularning barchasi bizning
davrimizda kompyuter grafikasi yordamida amalga oshiriladi.-
Ikkinchidan, barcha ta’lim
muassasalari zamonaviy axborotni o‘qitish vositalaridan foydalangan holda o‘quv
mashg‘ulotlariga o‘tishmoqda, ammo kasblarga qiziqish va ko‘nikmalarni qo‘llab-
quvvatlashni erta yoshda singdirish kerak.
Materiallar bilan ta’minlashda kompyuter dasturlaridan foydalanishning o‘ziga xos
xususiyati quyidagilar kabi muammolarni hal qiladi: -ko‘rish darajasini oshirish, -vaqtni
tejash, -yuqori tempni saqlash, -samaradorlikni oshirish, -tasviriy-obrazli
tafakkurni
rivojlantirish, -kognitiv qiziqishni rivojlantirish [4].
Kompyuter grafikasi bilan bog‘liq bo‘lgan dasturlarni ko‘rib chiqamiz: Grafik
dasturlar tasvirlarni yaratish va tahrirlash uchun mo‘ljallangan, kichik piktogrammalardan
tortib ulkan afishalargacha - "Kompyuter grafikasi" atamasi deb nomlanishi mumkin
bo‘lgan hamma narsalar.
Bepul grafika dasturlarini ko‘rib chiqamiz. Qonunga ko‘ra ularni uch guruxga ajratish
mumkin:
1. 3D — uch o‘lchamli modellarni yaratish va tahrirlash dasturlari, masalan,
ob’ektlarning uch o‘lchovli modeli, jonivorlar, uch o‘lchamli animatsiya.
2. Vektor - vektorli grafikani yaratish va qayta ishlash uchun, masalan: logotiplar,
chizmalar, sxemalar.
SCIENTIFIC ASPECTS AND TRENDS IN THE FIELD OF SCIENTIFIC RESEARCH
International scientific online conference
218
3. Raster — rasmlar, fotosuratlar, chizmalar, nishonlar bilan ishlaydigan
programmalar. Bundan tashqari, har bir toifada taqdim etilgan dasturlar ham maqsadga
muvofiq bo‘linadi. Masalan, eng keng tarqalgan bitmap bo‘lishi mumkin: chizish, ko‘rish,
tahrirlash yoki maxsus effektlarni qo‘yish. Ushbu bo‘limdagi barcha amallar uchun maxsus
dasturlarni topishingiz mumkin. 3ds MAX dasturi: Ushbu dasturda sichqoncha, chizish,
bo‘yoqlar, o‘chirgich va boshqalar bilan ob’ektlarni sudrab borish texnologiyasi qo‘llanadi.
Ushbu dastur faqat ingliz tilidagi versiyada ishlab chiqilgan, interfeys juda oddiy, ammo
ingliz tilini bilmasdan ushbu dasturni tushunish oson bo‘lmaydi.
Dastur bepul dasturning
asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat: sichqoncha bilan drag va drop, ob’ektlarning
deformatsiyasi, shakllarning katta ma’lumotlar bazasi, poligonal modellashtirish,
animatsiya, ob’ektlarni olib kirish, sahnalarni fayllarga eksport qilish. Biroq, ushbu dasturda
rus shrifti juda yomon qabul qilinadi, shuning uchun ushbu dasturda ishlash uchun siz ingliz
tilini bilishingiz kerak.Blender dasturi:
Ushbu dasturni o‘rganish professional 3D - modellashtirish uchun ishlatiladigan asosiy
vositalar mavjudligini ta’kidlash mumkin. Dastur rus va ingliz tillarida mavjud, erkin
mavjud. Asosiy xususiyatlar: turli geometrik primitivlar, o‘rnatilgan render mexanizmlari va
integratsiyasi, animatsiya vositalari, vazifalarni avtomatlashtirish, fayllarni olib kirish va
eksport qilish, chiziqli bo‘lmagan tahrirlash va video kombinatsiyasi,
interaktiv funktsiyalar,
tezkor modellashtirish, shuning uchun karak "issiq" kalitlar mavjud. Biroq, dasturning
kamchiliklari ham mavjud: qorong‘u interfeys va vaqti-vaqti bilan blender qulab turadi,
shuning uchun siz tez-tez loyihani tejashingiz kerak. GoogleSketchUp dasturi: Dasturchi
Google, o‘zbek va rus versiyalarida mavjud, erkin mavjud. Xususiyatlar: asosiy va maxsus
modellashtirish, uslublar, sahnalar
bilan ishlash, uch o‘lchamli matn yaratish, tayyor
modellar bilan ishlash, 3D grafik formatlarini qo‘llabquvvatlash. Ushbu dastur yordamida
siz har qanday murakkablikdagi chizmalarni yaratishingiz va chizishingiz va tezda
bajarishingiz mumkin. 2.Vektor. Paint, ya’ni Kompas kabi maktabda asosiy o‘rganish
tarkibiga kiruvchi dasturlardan tashqari, grafikaning muayyan sohasini alohida o‘rganishga
mo‘ljallangan boshqa qiziqarli dasturlar ham mavjud. Keling, ularning ba’zilarini ko‘rib
chiqaylik.
Ong xaritasi: Ong xaritalarini yaratish uchun dasturiy ta’minot, undan foydalanish juda
oson, interfeys rusumi, erkin mavjud. Inkscape dasturi: Yorqin reklama plakatlari,
qopqoqlar va kitoblar, biznes kartalar risolalari va boshqalarni yaratishga imkon beradigan
juda oddiy interfeys. Ruslan Tertyshnyning so‘zlariga ko‘ra, nafaqat havaskorlar ushbu
dasturdan
foydalanadilar, balki professional ham, har bir kishi unda kerakli tafsilotlarni
topadi. Nashriyot dasturlari: Kitoblar, gazetalar, jurnallar, pochta kartalari va boshqalar
uchun yaratilgan bosma dastur, shuningdek, murakkab effekt yaratishingiz
yoki kitobning
elementini sozlashingiz mumkin bo‘lgan integratsiyalashgan skript muhiti mavjud.
DiagrammaName: Grafiklar, diagrammalar, ular orasidagi bog‘lanishlarni yaratish dasturi
[5]. U rus va ingliz tillarida bemalol mavjud. Dasturni qo‘shimcha qurilish uchun algoritm
bo‘lgan sxemani tezda chizishingiz mumkin. Bitmaplar bilan ishlash uchun ham tasvirlar,
ham ranglar, ham o‘lchamlar bilan ishlaydigan dasturlar ko‘p [6].
SCIENTIFIC ASPECTS AND TRENDS IN THE FIELD OF SCIENTIFIC RESEARCH
International scientific online conference
219
Kompyuter grafikasi bilan ishlashni shaxsiy kompyuterdan foydalanishda eng mashhur
sohalardan biri sifatida qayd etish mumkin. Shuni ta’kidlash mumkinki, kompyuter grafikasi
bilan ishlash
nafaqat professionallar, balki havaskorlar ham shug‘ullanadi. Kompyuter
grafikasi ko‘pincha kino, fan, sanoat, arxitektura, tibbiyot kabi fanning turli sohalarida
qo‘llaniladi. Barcha multimedia dasturlari kompyuter grafikasi asosida ishlaydi, xususan 3d-
grafika. U bilan ishlashda ko‘pchilik jamoalar ko‘p vaqt sarflaydi. Informatika va axborot
texnologiyalari o‘qituvchisi hozirgi vaqtda kompyuter grafikasi bilan ishlash
samaradorligini oshirish hamda amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirish talab etiladi [7].
