TOPSHIRIQ: ELEKTRON TAQDIMOT
GURUH: AWR010 (215-21)
BAJARDI: KENJABOYEV ASILBEK
Dasturlash
REJA:
I. KIRISH
II. ASOSIY QISM
1.
Dasturlash nima?
2.
Dasturlashning boshqa kasblardan farqi.
3.
Dasturlash tillari haqida.
III. XULOSA
Dasturlash –
bu kompyuterga ba’zi operatsiyalarni qanday bajarishni buyurishdir. Misol
uchun kompyuter, telefon, planshet, noutbook va shunga o`xshash qurilmaning biror bir
ilovasi orqali unga murojat qilish mumkin . Aslida, bu ilovalar qurilmaga ilovani qanday
ko’rsatishni, ma’lumotlarni qayerda saqlash va olib chiqib berishni, musiqa eshitishni, foto
yoki videoga olishni, kompyuter sichqonchasini bosganda qanday javob qaytarishni
aytadigan kodlardan tashkil topgan. Mantiq, algoritmlar, ma’lumotlar, tizimli
loyihalashtirish kabi bir xil tushunchalar to’plami – telefodagi oddiy sms habar
yuborishdan tortib samolyotdagi avtopilot dasturini tuzishgacha – hamma joyda
qo’llanilishi mumkin. Dasturlash o’z ichiga ko’plab matematik hisob-kitob va strukturani
olsada, u yuqori darajada ijodiy ish hisoblanadi.
Dasturlash bizning biror bir muammoni
hal qilish uchun kompyuterning ulkan
imkoniyatlarini foydalanish qobiliyati.
Buning uchun biz kompyuterga buyruq
bera olishimiz kerak. Lekin bu
eshitilganchalik oson ish emas.
Kompyuter masalani hal qilishda har
qanday insondan tez, lekin u insonchalik
“farosatli” emas. Masalan, ukam yoki
singlimga juda oddiy tuyulgan choy
damlashni 2 ogʻiz soʻz bilan buyursam,
kompyuterga bunday sodda buyruq
berib bo`lmaydi. Choy damlash qanaqa
jarayon ekanligini tushuntirishingiz,
vazifani bajarish jarayonida qanday
detallardan qay tarzda foydalanishni ikir-
chikirigacha tushuntirishiriz kerak.
Dasturchi ham yaxshi ijodkor, ham kuchli mantiqli boʻlishi kerak. Rassom yoki
shoir kabi ijodkor ahlining ilhomi kelmay siqilganini kinolarda yoki hayotda
koʻrgamiz. Dasturchilarda xuddi shunaqa holat koʻp boʻladi:
•
Ishni topshirish muxlati juda yaqin lekin katta qismi hali tayyormas;
•
Kutilmagan muammo chiqdi va uni umuman yechimini topolmayapti;
•
Koʻpchilik dam olish kunlari dam oladi, yozda oromgohlarga ketadi. Bizda
bunday imkoniyat judayam kam boʻladi. Sababi: tinimsiz oʻz ustinmizda
ishlashimiz, yangi narsalarni oʻrganishinmiz kerak. Boshqa davlatning bir
shaharchasidagi yigit yoki qiz ham bizning raqobatdoshimiz. Bu soha umuman
chegara bilmaydi.
Agar yaxshi tomonlariga qarasak:
•
IT sohasida tez o`sish mumkin. Chunki odamlar dasturchining ish stajiga emas
balki uning qilgan ishiga ya`ni u tomonidan amalga oshirilgan loyihalarga
qarab uni baholashadi.
•
IT sohasi juda keng bo`lib, unda tanlov juda kata.
•
Zamonaviy va har doim rivojlanib bormoqda.
•
Og`ir mehnat qilmaymiz.
•
Yaxshi bilimga ega bo`lsak yaxshi daromad topamiz.
•
Borgan sari bilimimiz ortib borayotgani sari kompyuterning dahosiga aylanib
borayotganinmizni sezamiz.
•
Kompyuter dunyosida ko'plab dasturlash tillari mavjud bo'lib, dasturlash va
unga qiziquvchilar soni ortib bormoqda. Bir xil turdagi ishni bajaradigan
dasturlarni Basic, Pascal, Ci va boshqa tillarda yozish mumkin. Pascal, Fortran
va Kobol tillari universal tillar hisoblanadi, Ci va Assembler tillari mashina tiliga
ancha yaqin tillar bo'lib, quyi yoki o'rta darajali tillardir. Algoritmik til inson
tillariga qanchalik yaqin bo'lsa, u tilga yuqori darajali til deyiladi. Mashina tili
esa eng pastki darajali tildir. Mashina tili bu sonlardan iboratdir, Masalan:
010110100010101. Dasturlash tillari 2 ta katta guruhlarga bo'linadi, Quyi va
Yuqori darajali dasturlash tili. Quyi darajali dasturlash tili ancha murakkab
bo'lib ular juda maxsus sohalarda ishlatiladi va ularning mutaxassislari ham
juda kam. Chunki quyi dasturlash tillari (masalan: assembler) ko'pincha
miktoprotsessorlar bilan ishlashda kerak bo'lishi mumkin. Odatda turli
dasturlash ishlari uchun yuqori darajali dasturlash tilidan keng foydalaniladi
.
•
EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) endi yuzaga kelgan paytda programma tuzishda, faqat
mashina tillarida, ya'ni sonlar yordamida EHM bajarishi kerak bo'lgan amallarning kodlarida
kiritilgan. Bu holda mashina uchun tushinarli sanoq sistemasi sifatida 2 lik, 6 lik, 8 lik sanoq
sistemalari bo'lgan. Programma mazkur sanoq sistemasidagi sonlar vositasida kiritilgan.
Yuqori darajali dasturlashda, mashina tillariga qaraganda mashinaga moslashgan
(yo'naltirilgan) belgili kodlardagi tillar hisoblanadi. Belgilar kodlashtirilgan tillarning asosiy
tamoyillari shundaki, unda mashina kodlari ularga mos belgilar bilan belgilanadi, hamda
xotirani avtomatik taqsimlash va xatolarni tashhis qilish kiritilgan. Bunday mashina
moslashgan til - ASSEMBLER tili nomini oldi. Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash
tillari (Delphi, Java, C++, Python) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining
semantikasi odam tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi.
Biz hozir biladigan va ishlatadigan tillarning barchasi shu guruhga mansub. Ular insonga
"tushunarli" tilda yoziladi. Ingliz tilini yaxshi biluvchilar programma kodini qiynalmasdan
tushunishlari mumkin. Bu guruhga Fortran, Algol, C, Pascal, Cobol va h.k. tillar
kiradi(ko`pchiligi hozirda deyarli qo`llanilmaydi). Eng birinchi paydo bo`lgan tillardan to
hozirgi zamonaviy tillargacha ishlatish mumkin. Hozirda, amaliy dasturlar, asosan, Visual
C++, C#, Borland Delphi, Borland C++, Java, Phyhon kabi tillarda tuziladi. O`zbekistonda
ko`pchilik Delphi dan foydalanadi. Buning asosiy sababi: soddaligi, komponentlarning
ko`pligi, interfeysining tushunarliligi va h.k. Delphida birinchi ishlagan odam ham qanaqadir
dastur tuzishi oson kechadi. Lekin, Windows da dasturning asosiy ishlash mohiyatini ancha
keyin biladi(komponentlarning ko`pligi va API funksiyalari dasturda ko`rsatilmasligi uchun).
Yana bir tarafi, Delphi(Pascal) operativ xotirani tejashga kelganda ancha oqsaydi. Unda
o`zgaruvchilarni oldindan e'lon qilib qo`yish evaziga ishlatilmaydigan o`zgaruvchilar va
massivlar ham joy olib turadi. Eng keng tarqalgan dasturlash tili(Windows OS ida) Microsoft
Visual C++ tilidir.
Ko`pchilik dasturlar hozirda C++ tilda tuziladi. Umuman olganda, C ga o`xshash(C-
подобный) tillar hozirda dasturlashda yetakchi. Deyarli hamma zamonaviy tillarning
asosida C dasturlash tili asosida yaratilgan.
•
|
