Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti Tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti Iqtdisodiyot yo’nalishi 1i-22 guruh talabasi Tojiev Kamoliddinning Atrof muhitning ifloslanishi va uni iqtisodiy baholash haqida tayyorlagan Taqtimot

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti
Tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti
Iqtdisodiyot yo’nalishi 1i-22 guruh talabasi
Tojiev Kamoliddinning Atrof muhitning ifloslanishi va uni iqtisodiy baholash 
haqida tayyorlagan
Taqtimot
Tayyorlovchi:
Tojiev Kamoliddin
Qabul qiluvchi: Nargiza Eshqobilova

Reja:
1.
Atrof muhitning ifloslanishi va uni iqtisodiy baholash
2.
Atrof-muhit iqtisodiyotidagi muammolari
3.
Atrof tabiiy muhitning davlat monitoringi


Atrof-muhitni muhofaza qilish (yoki tabiatni muhofaza qilish, tabiatni 
muhofaza qilish) – inson faoliyatining atrof-muhitga (tabiatga) salbiy 
ta’sirini cheklash va uning buzilishining oldini olishga qaratilgan 
chora-tadbirlar majmui. Bunday choralar quyidagilar bo’lishi 
mumkin:

Umumiy ekologik vaziyatni yaxshilash maqsadida atmosfera va 
gidrosferaga chiqindilarni cheklash.

Tabiat komplekslarini saqlash maqsadida qo’riqxonalar, milliy 
bog’lar yaratish.

Ba’zi turlarni saqlab qolish uchun baliq ovlash, ov qilishni cheklash.

Chiqindilarni cheklash.


Ekologik lug’atga ko’ra, yerni muhofaza qilish – “yerlarning holatini 
yomonlashtiradigan jarayonlarning oldini olish va bartaraf etishga 
qaratilgan tashkiliy, iqtisodiy, agrotexnika, texnik, meliorativ, iqtisodiy va 
huquqiy chora-tadbirlar majmui. Yerlardan foydalanish”[1]. Yerni 
muhofaza qilish tuproqni muhofaza qilish bilan chambarchas bog’liq. 
Yomg’ir qurtining yangi kenja turi Lumbricus rubellus zaharli sanoat 
chiqindilari (shu jumladan qo’rg’oshin, mishyak, rux va mis) bilan 
ifloslangan tuproqlarni qayta tiklash uchun ishlatilishi mumkin. Har bir 
kichik tur xavfli birikmalarni zararsizlantiradigan o’z oqsil kompleksiga 
ega, ya’ni u ma’lum bir elementni o’zlashtiradi va uni o’simliklar 
tomonidan so’rilishi uchun mos shaklda tuproqqa qaytaradi. Shunday 
qilib, ikki bosqichli tuproqni tiklash mumkin.

naslchilik qurtlari;

yashil maydonlarni ekish.


Ekologik faollik (ekologik, ekologizm) – atrof-muhitni muhofaza qilish 
choralarini kuchaytirishga qaratilgan ijtimoiy harakat. Faollar atrof-
muhitning ifloslanishiga qarshi norozilik namoyishlarini uyushtiradilar 
va ba’zan (Grinpis misolida bo’lgani kabi) ekologik xavfli iqtisodiy 
faoliyatni faol ravishda sabotaj qiladilar. Eng radikal ekolog
tashkilotlar (masalan, Yerni ozod qilish fronti) o’z faoliyatida 
ekoterrorizm usullariga ruxsat beradi.


Atrof-muhit iqtisodiyotidagi muammolarning iqtisodiy tomoni 
iqtisodiy qarorlar va harakatlarning atrof-muhitga qanday ta’sir 
qilishini va atrof-muhit siyosati va qoidalarining iqtisodiy faoliyatga 
qanday ta’sir qilishini anglatadi. Bu bozor mexanizmlari, masalan, 
talab va taklif, tabiiy resurslardan foydalanish va taqsimlashga 
qanday ta’sir qilishini va iqtisodiy rag’batlantirish barqaror amaliyotni 
qanday rag’batlantirishi yoki to’xtatishi mumkinligini tushunishni o’z 
ichiga oladi


Atrof-muhit iqtisodiyotidagi muammolarni 
iqtisodiy tahlil qilish ekologik muammolar bilan 
bog’liq xarajatlar va foydalarni tahlil qilish uchun 
iqtisodiy targʻib va vositalarni qo’llashni o’z 
ichiga oladi. Bunga barqaror amaliyotni targ’ib 
qilish va iqtisodiy faoliyatning atrof-muhitga 
salbiy ta’sirini minimallashtirish uchun xarajatlar 
va foyda tahlili, soliqlar va sotiladigan 
ruxsatnomalar kabi bozorga asoslangan 
vositalar va boshqa iqtisodiy imtiyozlar kiradi.


Atrof muhitning ifloslanish darajasini baholash tizimini yanada takomillashtirish 
to‘g‘risida”gi Hukumat qarori (343-son, 03.06.2021 y.) qabul qilindi.

Qarorga ko‘ra, Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasida 
atrof tabiiy muhit davlat monitoringi tizimining Yagona geoaxborot 
ma’lumotlar bazasi yaratildi.


Bundan tashqari, 2021–2025 yillarda O‘zbekistonda atrof tabiiy muhit 
monitoringi dasturi ham tasdiqlandi.

Unga ko‘ra, jumladan, quyidagi tadbirlarni amalga oshirish belgilandi:

➖suv resurslari, atmosfera havosi va tuproqlarni ifloslantiruvchi manbalar 
monitoringi;

➖atmosfera havosi, yer usti va yer osti suvlari hamda yerlarning ifloslanishi 
monitoringi;

➖ko‘llar ekotizimlari monitoringi;

➖o‘simlik va hayvonot dunyosi ob’yektlari monitoringi;

➖atrof muhitning transchegaraviy ifloslanish monitoringi.

2021 yil 1 dekabrga qadar atrof tabiiy muhit davlat monitoringi tizimining 
Yagona geoaxborot ma’lumotlar bazasi to‘liq shakllantiriladi.

Shuningdek, respublikadagi 22 ta shahar va boshqa aholi punktlarida 
joylashgan 61 ta turg‘un postlarda atmosfera havosining sifati bo‘yicha kunlik, 
mayda dispersli zarrachalar bo‘yicha oylik kuzatishlar olib boriladi.