|
Ikki taktli dizelning tuzilishi, ishlashi
Reja:
1. Ikki taktli dizelning tuzilishi
2. Ikki taktli dizelning ishlashi
Avtomobilning ichdan yonish issiqlik dvigatelieng ko’p tarqalgan bo’lib, unda yonilg’i bevosita silindr ichida yonadi, yonilg’ining yonishidan hosil bo’lgan issiqlik energiyasi mexanik energiyaga aylantiriladi.
Ishlatiladigan yonilg’i turiga qarab dvigatellar quyidagi xillarga ajratiladi: tez bug’lanadigan suyuq yonilg’ida, ya’ni benzinda ishlaydigan karbyuratorli dvigatellar; og’ir suyuq dizel yonilg’isida ishlaydigan dizellar va avtomobildagi ballonlarda saqlanadigan siqilgan yoki suyultirilgan gazda ishlovchi gaz ballonli dvigatellar. Shuningdek shahar transporti sifatida elektromobillardan ham foydalanilmoqda (tramvay, trolleybus, metro).
Dizel va karburatorli dvigatellarning o‘rtacha ko’rsatkichlarini taqqoslash Dizellarning trak torlarda va katta yuk avtomobillarida dvigatel sifatid aqo‘llan ilishi uning karburatorli (benzinli) dvigateldan quyidagi asosiy afzalliklari sababchi bo‘ladi:
Teng ishni bajarish uchun yoqilg‘i massa bo‘yicha 20-30% kam sarflanadi.
D v ig atel ish la y o tg a n id a h a m d a q o ‘lla n ila d ig a n y o q ilg ‘isaq langanida n isb atan y o n g ‘in d a n k am xavfli.
Ishlatilib b o ‘lgan gazlarda to ksin va ko nserogen m o d d a lar
k am ro q. Dizel dvigatel yuqori quvvat, yaxshi iqtisodiy ko'rsatkichlardan foydalanadi. Dizel dvigateli benzinli dvigatellar bilan ishlaydigan ko'plab joylar mavjud, har bir ish aylanishi, shuningdek, qabul qilish, siqish, ish, ishdan chiqqan to'rtta zarbani ham o'z ichiga oladi. Biroq dizel yoqilg'isi dizel yoqilg'isidir, uning viskozitesi benzobadan ko'ra katta, bug'lanishi oson emas va uning spontan yonish harorati benzinga qaraganda past bo'ladi, shuning uchun yonilg'i aralashmasi va yonish usullarining shakllanishi benzinli vosita bilan farq qiladi. Farq shundaki, dizel dvigatelining silindrdagi aralashmasi siqilgan, yoritilmaydi.
Diesel Engine Diesel qidiruvi tsilindrda siqilgan paytda ishlaydi, silindrdagi havo oxiriga qadar siqiladi, harorat 500-700 ° C, bosim 40-50 atmosferaga teng. Piston yuqori o'lik markazga yaqin bo'lganida, mexanizmdagi yuqori bosimli nasos tankga yuqori bosimdagi dizel yog'i bilan püskürtülür. Dizel yog'i yuqori harorat va yuqori haroratli havo bilan aralashtirilgan nozik yog 'zarralarini hosil qiladi. Dizel aralashmasi o'zini yoqadi, zo'ravonlik bilan shishadi va portlovchi kuch hosil qiladi. Bu vaqtda harorat 1900-2000oC, 60-100 atmosfera bosimiga qadar bosim bo'lishi mumkin, quvvat juda katta, shuning uchun dizel dvigatel keng dizel avtomobillarda keng qo'llaniladi. Diesel Engine Suyuqlik inqirozidagi dizel inhalatsiyasi toza havo hisoblanadi. Siqilish inminin oxirida, yog 'bosimiga mo'ljallangan dizel yonilg'isi pompasi juda qisqa vaqt ichida teparoqda joylashgan enjektor orqali yuqoriga 10 mpa oshdi va yonishdagi aralashmani hosil qilish uchun aralashtirilgan yuqori haroratli havo qo'shildi. Dizel kompressorli siqishni nisbati (odatda 16-22) bo'lgani uchun, bosimli havo bosimining uchi silindrning 3,5-4,5 mpa gacha bo'lsa, harorat 750-1000k gacha (bu vaqtda benzinli dvigatel bu vaqtda aralashmaning bosimi 0,6-1,2 mpa, 600-700k harorati), dizelning o'z-o'zidan yonish haroratiga qaraganda ancha yuqoriroqdir .
Diesel Engine So tsilindagi dizel yoqilg'isi, juda qisqa vaqt ichida havo bilan aralashtirilganidan keyin olov yoqish. Tsilindagi bosim shiddat bilan 6-9 mpa gacha ko'tarildi, harorat 2000-2500k gacha ko'tarildi. Yuqori bosimli gazda piston pastga tushadi va krank milining aylanishini va ishini boshqaradi, egzos trubasi orqali atmosferaga bir xil gaz chiqaradi. Ikki taktli dvigatel - ish sikli porshenning ikki yurishida, yaʼni tirsakli valning bir marta aylanishida bajariladigan ichki yo’nuv dvigateli. Yonuvchi aralashmaning tayyorlanishiga qarab, karbyuratorli va dizel xillarga boʻlinadi. Karbyuratorli I. t. d.da yonuvchi aralashma kri-voshipli kameraga (undagi siyraklanish hisobiga) soʻrilib, soʻngra silindrga haydaladi, dizel dvigatellarda esa silindrga yonilgʻi maxsus haydash nasoslari yordamida kiritiladi. Silindrlarda ish bajargan gaz klapanlar va alohida tuynuklar orqali chiqarib yuboriladi.
Rasmda yonuvchi aralashma krivoshipli kamera orqali haydaladigan karbyuratorli dvigatelning tuzilishi va ishlashi kursatilgan. Porshen pastki chek-ka nuqta (p.ch.n.) dan yukrrigi chekka nuqta (yu.ch.n.) ga harakatlanganda, da-stlab, haydash tuynugini, soʻngra chiqarish tuynugini berkitib, ish aralashmasini qisadi (rasm, a). Bu vaqtda karterda siyraklanish hosil boʻlib, karbyuratordagi yonuvchi aralashma soʻrish tuynugi orqali karterga kiradi. Bunda qisish va soʻrish takti bajariladi. Porshen yu.ch.n.ga yaqinlashganda elektr uchkuni ish aralashmasini yondiradi (rasm, b). Aralashma yonishi natijasida hosil boʻlgan yuqori bosimli gazlar porshenni pastga itaradi. Porshenning harakati shatun (rasm, v) orqali tirsakli valga uzatiladi. Porshen p.ch.n.ga yaqinlashganda chiqarish tuynugi ochilib, silindr ichidagi gazlar atmosferaga chiqib ketadi. Bunda ish yoʻli va chikarish takti bajariladi. Porshen pastga harakat qilib, karter boʻshligʻidagi yonuvchi aralashmani qisadi va haydash tuynugini ochadi. Yonuvchi aralashma haydash tuynugi orqali silindrga kiradi va undagi ish bajargan gazlarni chiqarib, silindr boʻshligʻini toʻldiradi. Nazariy jihatdan I. t. d. toʻrt taktli dviga-telga qaraganda ikki marta koʻp quvvat berishi kerak; biroq baʼzi sabablar (gaz almashinuvining takomillashmagani, porshen ish yoʻlining bir qismi yoʻqolishi va b.)ga koʻra uning quv-vatidan 70% gacha foydalaniladi. I. t. d.lar, asosan, mototsikllar, motorli qayiqlar, avtomobillar, traktorlar va b.da ishlatiladi.[1]
Bir silindrli, 4 taktli dizel dvigateli quyidagicha ishlaydi (rayem): kiritish taktida (rayem, o) porshen Gʻ yuqorigi chekka nuqta (YUCHN) dan pastki chekka nuqta (PCHN) ga harakatlanadi; bunda chiqarish klapani 3 berk boʻladi, kiritish klapani 2 esa ochilib, qavo tozalagich 4 dan silindrga kiradi. Silindrga havo qancha koʻp kirsa, yonilgʻi shuncha koʻp yonadi va quvvati oshadi. Siqish taktida (rayem, b) porshen PCHN dan YUCHN ga harakatlanadi; bunda kiritish 2 va chiqarish 3 klapanlari berkilib, silindr ichidagi havo qisiladi, takt oxirida havoning bosimi siqish darajasining kattaligiga qarab 3—4 MPa (30—40 kgkuchGʻsm2)ga, temperaturasi 750—950° gacha yetadi. Porshen YUCHN ga kelish oldidan yonilgʻi nasosi 6 yuqori bosim ostida haydagan yonilgʻini forsunka 5 mayda zarralar tarzida purkaydi. Ish yoʻli taktida (rayem, v) yonilgʻining mayda zarralari qizigan havoga duch kelib, oʻzoʻzidan alangalanadi. Bunda ikkala klapan ham berk boʻladi. Yonilgʻihavo aralashmasi yonib, katta miqdorda issiklik ajraladi, gazsimon holatga aylanib kengayadi va silindr ichida gaz temperaturasi 2000° ga, bosimi esa 8 MPa (80 kgkuchGʻsm2) ga yetadi. Natijada gaz bosimi porshenni YUCHN dan PCHN ga harakatlantiradi. Chiqarish taktida (rayem, g) porshen PCHN dan YUCHN ga harakatlanadi; bunda kiritish klapani 2 berk, chiqarish klapani 3 ochiq boʻlib, ish bajargan gazlar chiqarish klapani orqali atmosferaga chiqib ketadi. Ish sikli shu tartibda qaytariladi. Toʻrt taktli dvigateld. avtomobil, traktor, samolyot, kemalarda ishlatiladi.
IKKI TAKTLI DVIGATEL — ish sikli porshenning ikki yurishida, yaʼni tirsakli valning bir marta aylanishida bajariladigan ichki yoʻnuv dvigateli. Yonuvchi aralashmaning tayyorlanishiga qarab, karbyuratorli va dizel xillarga boʻlinadi. Karbyuratorli Ikki taktli dvigatelda yonuvchi aralashma kri-voshipli kameraga (undagi siyraklanish hisobiga) soʻrilib, soʻngra silindrga haydaladi, dizel dvigatellarda esa silindrga yonilgʻi maxsus haydash nasoslari yordamida kiritiladi. Silindrlarda ish bajargan gaz klapanlar va alohida tuynuklar orqali chiqarib yuboriladi.
Porshen pastki chek-ka nuqta (p. ch. n.) dan yukrrigi chekka nuqta (yu. ch. n.) ga harakatlanganda, da-stlab, haydash tuynugini, soʻngra chiqarish tuynugini berkitib, ish aralashmasini qisadi (rasm, a). Bu vaqtda karterda siyraklanish hosil boʻlib, karbyuratordagi yonuvchi aralashma soʻrish tuynugi orqali karterga kiradi. Bunda qisish va soʻrish takti bajariladi. Porshen yu. ch. n. ga yaqinlashganda elektr uchkuni ish aralashmasini yondiradi (rasm, b). Aralashma yonishi natijasida hosil boʻlgan yuqori bosimli gazlar porshenni pastga itaradi. Porshenning harakati shatun (rasm, v) orqali tirsakli valga uzatiladi. Porshen p. ch. n. ga yaqinlashganda chiqarish tuynugi ochilib, silindr ichidagi gazlar atmosferaga chiqib ketadi. Bunda ish yoʻli va chikarish takti bajariladi. Porshen pastga harakat qilib, karter boʻshligʻidagi yonuvchi aralashmani qisadi va haydash tuynugini ochadi. Yonuvchi aralashma haydash tuynugi orqali silindrga kiradi va undagi ish bajargan gazlarni chiqarib, silindr boʻshligʻini toʻldiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
https://staff.tiiame.uz/
https://uztext.com/42410-text.html
https://elib.buxdu.uz/index.php/
http://fayllar.org
|
