INDIA INTERNATIONAL SCIENTIFIC ONLINE CONFERENCE
THE THEORY OF RECENT SCIENTIFIC RESEARCH IN THE FIELD OF PEDAGOGY
105
O‘ZBEK TILI LEKSIKASIDA FORSCHA-TOJIKCHA SO‘ZLARDAN O‘ZLASHGAN
KASB-HUNAR ATAMALARI
Ermo‘minova Maftuna G‘ofurovna
TerDPI 2-bosqich magistranti, Termiz ,O‘zbekiston
Anotatsiya:
Ushbu maqolada o‘zbek tili leksikasiga fors-tojik tilidan o‘zlashgan ba’zi kasb-hunar
atamalari haqida ma’lumot keltiriladi.Kasb-hunar atamalarining qo‘llanishi ma’lum nutqiy vaziyatni
taqazo etadi.Fors-tojik tilidan o‘zbek tiliga o‘zlashgan kasb-hunar atamalarining izohi sifatida ma’lum
misollar keltirilib,uning leksik-semantik jihatidan ahamiyati ushbu misollar yordamida dalillanadi.
Kalit so‘zlar: o‘zbek tili leksikasi, atama, kasb-hunarga oid yondashuv, leksik –semantik jihat.
Kasb-hunar atamalari sirasida fors-tojikcha atamalar ham ko‘p uchraydi. Soha
terminonlogiyasida mazkur til birliklarining bo‘lishini tilshunoslarimiz tojik xalqi bilan
azaldan qo‘shni bo‘lib kelganligimiz deb izohlanadi, shuning uchun o‘zbek va tojik xalalari
o‘rtasida savdo-sotiq aloqalari muntazam amalga oshirilganligini aytishadi. O‘zbek tilining
turli tarixiy davrlarida qo‘llanib kelgan kasb-hunar atamalari
sof fors-tojikcha yoki fors-
tojikcha qismga o‘zbekcha yoki arabcha qismlar qo‘shilib hosil bo‘lganlari ham uchraydi.
Sof fors-tojikcha kasb-hunar terminlarining lingvistik tahlili va tavsifi bilan tanishamiz.
Abzal-(fors. – asbob, ish quroli) – 1) ishlash, yasashda foydalaniladigan asbob:
sartaroshlik Abzallari – ustara, qayroq, oyna va boshqa; duradgorlik Abzallari – tesha,
poytesha, randa,
arra va boshqa; 2) ot-arava Abzallari – egar, yugan, boʻyinturuq va
boshqalar
39
.
Andaza (fors. – oʻlchov, qolip) – namuna, nusxa. Qogʻoz, karton va hokazodan
maxsus tayyorlanadi.
Matodan kiyim, charmdan poyabzal bichish kabi ishlarda shakl
koʻchirish uchun ishlatiladi
40
.
Andava (fors-toj. andova, ando – somonli loy suvash) – suvoq ishlarida suvalayotgan
sathni tekislash, silliqlash, rax chiqarish uchun ishla-tiladigan quruvchilik asbobi. Asosan
temirdan (ba’zan, taxtadan) uzunligi 30 – 40 sm, eni 8–10 sm, qalinligi 2 mm, uch tomoni
ensizroq qilib yasaladi. Yarim yey shaklidagi dastasi boʻladi
41
.
Kunda-fors-tojikcha.Ustida
biror narsani chopish, qirqish uchun qilingan maxsus
gʻoʻla
42
.
Mirob
-suv taqsimoti va sugʻorish tarmoqlarini nazorat qiluvchi shaxs.
Bastakor-ananaviy ,mumtoz musiqa asarlari ijodchisi;kompazitor.
43
Duradgor-yog‘ochdan imorat va boshqa har xil buyumlar yasovchi hunarmand , usta
44
.
39
O’zME.Birinchi jild.Toshkent,2000-yil.
40
O’zME.Birinchi jild.Toshkent,2000-yil.
41
O’zME.Birinchi jild.Toshkent,2000-yil.
42
O ‘zbek tilining etimologik lug’ati.Ikkinchi jild.
43
O ‘zbek tilining izohli lug ‘ati.Birinchi jild.-T-2006.
44
O ‘zbek tilining izohli lug ‘ati.Birinchi jild.-T-2006.
